Ke Aloha Aina, Volume III, Number 49, 4 December 1897 — Page 5

KE ALOHA AINA

             POAONA, DEKEMABA 4, 1897              5

ni makemake e hana i ka pono kaulike, aka, he oiaio, na waiho ia ae keia kumuhana e kekahi poe, a na kanalua mau ia keia kumuhana, pehea la, na makemake io paha ka lahui Hawaii e hoohui, aole paha, nolaila, ua hoounaia mai na Komisina e holo mai e imi i ka mea oiaio, a eia nae ka mea apiki loa, o na poe i ike ia he hana i ka pono kaulike holo mai la no Hawaii nei a hiki i Honolulu, hui me na luna aupuni, kau iluna o na kaa pio, holo makaikai ma o maanei, hele i na paina iwaena o na makamaka haole wale iho no, aole iwaena o na Hawaii, ka poe nona ke kuleana i ka aina, a hoi ae la a Amerika, hoike ae la, ua makemake o Hawaii i ka hoohui, a pela mai ana he mau Komisina, holo mai no a loaa e iho la no i na luna aupuni i o ianei, i na ahaaina, i na lealea a hoi ae ana e hoohui no, a nolaila, eia hui ka mea kupahana loa, i ko maua hiki ana mai nei i Honolulu, a hiki iho la i Hilo nei, aole loa he hookahi kanaka Hawaii i halawai mai me maua a olelo mai he makemake i ka hoohuiaina, e like hoi me ka maua e ike nei i keia la, ke hoike mai nei oukou i ka mea oiaio, aole oukou i makemake a hoohuiia ko oukou aina me Amerika, nolaila, o keia kanaka o Pettigrew, he kanaka haanui ole, a akena ole o kana mau olelo, aka, he kanaka imi i la mea oiaio, a he nana i ka pono kaulike, nolaila, aia a hiki aku ia manawa, e lohe ia ana kona leo ma na paia oia hale, a e ku ana oia ma ka papahele oia hale e hooikaika ana no ko oukou pono, a e hoike ana i ka mea oiaio, aole oukou i makemake e hoohui i ko oukou aina.

  A o ka moho keia a oukou, lanakila oukou, a no’u ilio, ua pau ko’u manawa no ia Aha, aka, he mana a kuleana hooikaika no nae ko’u ma ka aoao o na hoa’loha iloko oia Aha, a nolaila, he mea oiaio, ua hemahema paha ka lawelaweia ana o ko oukou aupuni inka wa i hala, ua hana ole ia ka pono kaulike, a pela i loaa mai ai keia poino ia oukou, aka, e hoomanao nae oukou, malia, e lilo keia i mea e ao mai ana ia oukou, a nolaila, o ko oukou mau kaumaha a me ko oukou mau ehaeha o ka wa i hale, e panai ia mai ana ia me na hauoli o keia mua aku, a e hoomanao iho, no oukou no ko oukou aina, e like me ka oukou i makemake ai.

  O kekahi mea akaaka loa i kela mau haole, o ko laua holo nihi malu ana ae i ua la halawai nei, mai ko laua mau hoa hele hoohuiaina ae, oiai, lakou na hoa e kali ana e hahai e hele pu me laua i ua halawai nei, ma ka lanai mamua o ka Hotele, @

Ua oili malu aku la laua ala ma ka puka mahope a hoea ma ke alanui hou ma o o ke alanui Waianuenue, a mauka mai o ka Hale Kula Hui, iho a komo i ka halepule.  Auwe!  hu ka aka i keia mau haole, olelo mai la no, i holo malu mai nei maua, aole hoi o maua makemake o lohe ko maua mau hoa hoohuiaina i ka maua mau mea e kamailio ai, oiai aole maua i hui me kekahi auaina e like me keia ma Honolulu, oiai ua hoouna ia mai o Verge a me Dodge i mau hoahele no laua e keia aupuni.

ALOHA AINA.

Hilo , Nov. 22, 1897.

 

HE  NUI  NA  PUAA  I  MAKE

MA  KA  MOANA.

  I ke ku ana mai a ka mokupea Mauna Ala mai Kapalakiko mai, ma ka auwina la Poakahi nei, ua lawe pu mai la oia he 89 puaa wale no, a ma kahi o 160 puaa i make ma ka moana, a ua pau aku hoi i ke kiola ia iloko o ke kai.

  Aole he maopopo o ke kumu i make ai o keia heluna puaa nui hewahewa, aka, ua manao wale ia ua loaa lakou me kekahi ano ma’i ahulau.  E hoomalu ia aku ana lakou, a ina e hoomau aku ana no ka ma’i i ka luku ana ia lakou, alaila, e lawe hou ia aku ana paha lakou e hoolei iloko o ke kai.

  Na ka Hui Kuai Mauu California Feed Company keia poe puaa,  a he poho koikoi loa hoi keia i loaa i kela hui, a ua koho ia aia ma kahi he $2,500 ka lilo no keia mau puaa, mawaho ae o ka lilo uku moku a me ka ai.

 

HE  PUALIKOA  O  NA  WAHINE

  Aia ma Atlanta, ke kulanakauhale Poo o ka mokuaina o Georgia kekahi pualikoa i kukuluia e kekahi mau wahine opio, he mau aahu makalike ko lakou, a ua hoolako ia hoi me na pu, na poka a me na lako kaua e ae.  Eia lakou kou ke a’o ia nei e kekahi kumua’o mai ka halekula koa mai o West Point, ma kela pule aku nei, ua haawi ae lakou he hoikeike nui maloko o kekahi hale mele, a ua hoopiha ia hoi o loko me na poe makaikai, ua ike ia ko lakou akamai ma ka paikau ana ma ka hapai ana i na pu, a pela wale aku, a mahope o ka pau ana, o ka lakou paikau ana, ua waiho aku la lakou  he palapala e noi aku ana e ai ia lakou e komo ma ke ano he pualikoa no ka mokuaina o Georgia.  Ina e ae ia ana ka lakou noi, alaila, e paikau mau ana lakou i na la a pau, a e komo pu ana hoi ma a paikau ana i na la hookahakaha, a ina e poha ana ke kaua, ua makaukau lakou e ko@ @a na kahua kaua i na lakou o kahea ia mai ana no ka @ a o ka hioia e hiki mai ana.

 

OHOHIA  MAU  NO  KA  LAHUI

  Mai ka wa i hoopukaia ae ai o na manao hana paina luau e na wahine aloha aina no ke kokua ana aku i na Elele a ka lahui e hele e imi i na pono o ka lahui i pakaha wale ia, ua ike ia ka nee mua ana o keia mau hana me ke kaulua ole.  Ua nui na wahine i komo like mai, a hapai ae la i keia mau hana nui me Lo kunukunu ole.

  Ua lohe mai makou, ua loaa na puaa, na moa, na pelehu, a pela aku a kekahi poe wahine no ia la, a o na poe ike hana lima hoi, eia lakou ke hana mai nei ia mau ike hana lima no ke kuai ana aku ma ia la e hiki mai ana.

  O ka makou wale no e upu ae nei hoomau aku e na wahine aloha aina ma keia hana kokua aloha a hiki i ka lanakila ana.  A me he mea la maluna mai o na mokuahi holo pili aina e ku mai ana i keia mau la aku, e loaa mai ai o ke kokua a na poe aloha aina o na mokupuni mawaho aku nei o kakou.

  Ua hamama  pu ka puka o na kokua aloha i na kane, a ua oluolu loa ia hoi ka lakou mau makana a pau e lawe aku ana, nolaila, e lokahi like kakou ma keia hana aloha, a mai hoike i na manao kuee no keia hana nui no ka pomaikai o na Elele a ka lahui Hawaii e alo hoomanawanui ala i na poino o ke alahele.

 

NA  KAHIKO  NANI  O  KA  HAWAII.

  He mea mau, mai kinohi mai, o na kahiko hoowehiwehi i maa mau ia kakou mai na kupuna mai, oia no na lei o kela a me keia ano, elike me ka maile, ka ilima a pela aku; a i keia wa hoi, ua hoomahuahuaia ae ia mamuli o ke komo nui ana mai o na ano pua like ole o na aina e, a i lilo hoi i mau pua kamaaina  no ka aina nei, a me he mea la, i ka hoomaopono maoli ia aku no ko kakou mau lepo ia mau ano pua.

  O ke kumu o ko makou kamailio ana ae la i keia, oia no ko makou ike ana aku i na Elele Lahui no Wasinetona a me na Senatoa elua ua hele a

  Ohuohu Helemano i ka lau lehua,

   Kanu no na pua i Kukaniloko.

 ke hele la ka a-i a ua hiki kupono ke aui ae, mamuli o ko ka lahui makemake, e hoike ana hoi, he ma lihini aloha ia ia.

  Aole hoi o ko kakou mau Elele olelo ana a me ko laua mau hoa, no ka mea, he poe lakou ua maa i ke kahiko ana oia, mau mea, aka, no na malihini iho elua ua hoopahaoahao ia ko laua mau lunaikenala, @ a huli o ko laua kamaaina mua o’e i ke ano o nei hana a ka lahui Hawaii i papahi aku ai maluna o laua, a he mea hoi na laua e hoi aku ai a i ko laua aina hanau, he lahui lokomaikai a oluolu ka lahui Hawaii a ke hoi la laua me ka hoomanao no na hana lokomaikai a kakou i makana aku ai maluna o laua, a laua hoi e poina ole ai, no kekahi manawa loihi.

  He ume pipili na kahiko lei no ko kakou mau kino, a he mea hooulumahiehie hoi i ka noonoo, oiai oia e kahiko ana ia maua me ka puuwai oluolu, a oia hoi ka makou i hauoli ai i ka ike ana aku i ko lakou mau pauku kino, ua loli ae mai ka hapanui ao o na ohua maluna o ka mokuahi Gaelic, a he kakaikahi wale no hoi na poe e loaa oia mau ano, a oia ka makou e lia mau nei, o na kahiko o Hawaii, he oi aku mamua o ke dala a me ke gula, koe aku lipano a me ka mura.  Nui kela.

 

MAKE  HIKIWAWE.

  Ma Kunawai i keia kakahiaka, ua haalele mai i keia ao kekahi o na kamaaina kahiko a hoaloha oiaio Hawaii, oia hoi o David lono Crowningburg.  He Hope Makai Nui oia no Koolaupoko no kekahi mau makahiki loihi, a he Aliimakai, hoi ma ke kulana Kakiana o ka Oihana Makai o Honolulu nei, a hiki i kona waiho ana aku i ka oihana malalo o ke aloha aina.  O kona mau makua, oia no o Wm. Crowningburg me Malupo, a na kona makuahine e paiauma hookahi nei kona huakai hope loa o ke aloha keiki iloko o kona home mau o ka luakupapau me ka makuahine a me kona ohana ko makou aloha ne ke keiki aloha aina i haalele mai ia kakou.

 

KA  HIHIA  PEPEHI  KANAKA.

  I keia awakea iho la i komo aku ai na Kiure iloko o ka rumi, no ka noonoo ana i ka lakou olelo hooholo ano nui, no kela hihia pepehi kanaka, ka mea nona ka loihi o ka manawa o ka noho ana, kokoke elua pule, a ke lana nei ko makou manao e hana ana na Kiure i ka mea pololei loa, elike me ka lakou i ike ai, oia maoli no ka oiaio.  A ke lana nei ko makou manao, e puka mai ana ka lakou olelo hooholo i keia ahiahi maluna o ke kahua o ke kaulike a me ka pololei.

 

HE  PU  ANO  HOU.

  O na koa i akoakoa aku ma ka halawai i malamaia ma Creedmoor a me Sea Girt i kela kikina i pau aku la, ua hoohikileleia lakou i kekahi pu i hana noeau ia e kekahi kanaka Geremania, a i hoouna ia mai hoi mai ka hale hana pu mai o Belina, Geremania, no ka hoikeike ana aku i na poe Amerika, i ka pu panapana hou a Bochardt. he pu i loaa ole o kona lua i na pu o keia au hou.

  He pu kani hikiwawe loa keia, a ua hiki hoi ke ki he 200 poka i ka minute, a ina he 100 kanaka o loko o ka puali hookahi ua hiki i ka lakou mau pu ke Iuai mai he 20,000 poka iloko o ka minute hookahi, ua olelo ia he oi loa aku ka weliweli o keia ano pu i ko ka pu wili, no ka mea, i kela a me keia sekona e hemo mau ana he mau @oka.

  Ua hoao mai nei kekahi haole nona ka inoa o Mekia N.B. Thurston e ki i ka maka o ka bipi he 100 i-a ke kaawale a iloko o 15 sekona ua ku iaia he ela@ manawa o ka maka o ka bipi a mo hookahi i hala ae mawaho.

  O keia ano pu he like loa me ka pu panapana ka liilii, aka, o hope nae ua hana ia e like me ka pu kaupoohiwi i wahi e kau ai maluna o na poohiwi a na poe e lawelawe ana iaia.

  Ua hiki i hookahi haneri koa me keia ano pu ke luku i kekahi pualikoa nui hewahewa iloko o ka manawa pokole loa maluna o na kahua kaua. Nui no ka naauao o keia haole.

 

I  NA  AHAHUI  LALA  A  PUNI   KA  PAE  AINA.

  Ma ka halawai ana o ka Papa Hooko o ka Ahahui Hawaii Aloha Aina i ke ahiahi Poaha nei Nov. 25, 1897, ua holoholo lokahi ia ka olelo hooholo malalo iho:   

        “Olelo Hooholo Hooholoia:    Aole e kahea ia ka Aha Elele i hoakakaia ma ke Kumukanawai o keia Ahahui, oiai, ka Peresidena e kaawale la i na aina e, a e kauoha ia ke kakauolelo e hoolaha aku i keia ma na nupepa, Nov. 25, 1897.  Enoch Johnson.”

  Nolaila, mai noonoo mai oukou no na mea e pili ana i ka Aha Elele; aka, o ka oukou mea e noonoo ai, oia ke ola o na Elele a ka Lahui e hele la i Amerika.  A i na e loaa, alaila, e hoouna mai no i ke Kakauolelo Nui.

ENOCH JOHNSON.

Kakauolelo Nui o na Ahahui Hawaii Aloha Aina.

Honolulu , Nov. 26, 1897.

 

E  WEHEIA   ANA  I  KAU  KIURE  KUIKAWA.

  Mamuli o ka nui loa o na hihia i hoolohe ole ia ke kau kiure o Novemaba nei, nolaila, ua kahea hou ae la o Lunakanawai Perry e malamaia ana he kau kiure kuikawa ma kahi mua no, ma ka Poakahi o keia pule hou aku, Dekemaba 6, a me he mea la, oia ka wa e lawe pu ia mai ai o ka hoopai pepehikanaka maluna o Kanea a me Kaio no ke kokua hewa.

 

HAWAII   A  ME  MAUI.

  Ma ke ku ana mai o ka Mauna Loa i ka auwina la Poaha nei, i loaa mai ai no lono ke liuliu ala ka mahiko o Naalehu e wili i ke ko, a me he mea ia, o ka Puakahi nei,  Novemaba 29, oia ka la e wili ai o ke ko oia mahiko; a o ko Lahaina hoi he elua pule mai kaia wa aku.