Ke Aloha Aina, Volume III, Number 47, 20 Nowemapa 1897 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

2          KE ALOHA AINA, POAONO, NOVEMABA 20, 1897.

 

Ke Aloha Aina.

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU……NOV 20 1897

 

KE ALII AIMOKU O HAWAII

 

            Ma ke ku aramai o ka mokuahi Alameda, mai ke ehuehu kai mai o Kapalakiko, i loaa mai ai ia makou ka loao hauoli, no ke kulana ola kine o ke Alii Aimoku, e noho mai la i Wasinetona, e hoike mai ana, aia no Kona mau luana noho ana ma ka Ebbitt House, kahi no hoi Ana e noho nei mai Kona hoi ana aku mai Kapalakiko aku. Ua hoouna mai nei Oia i kona aloha kuhohonu i Kona mau makaainana, a oia ka makou e pahola aku la i na makaainana a pau, i aloha mai la o Kalani Aimoku ia oukou, me kona kauoha pu mai ia kakou e haipule kakou i ke Akua Nona, oiai Oia ma ka aina malihini e na'i ana i ka pono no ka aina a me ka lahui Ana i aloha ai. O ka hoolohe a malama i ka leo Alii i pa'e mai la mai ke kai mai oia ka kakou e hooko ai ma na home, a me na anaina akea.

 

UA HALA NA LA O KA HOINO.

 

            He mea mau, i ka wa e noho pu ana o keiki me ka makuanui ka keiki mau hana ino, a pela no hoi na makua, hoopai aku ka makua i ke keiki, elike me kona kuleana maluna ona, aka, i ka wa e kaawale aku ai o ke keiki mai ke alo aku o kona makua nui ke kaumaha a me ka ehaeha o kona naau, oiai, i kekahi mana, wa, e kaawale aku ana oia no kekahi manawa ana i homaopopo ia a hui hou no, a oia kowa iho la nae, ua like ia me ke tausani makahiki e maalo ana imua o kona alo, a o ka mea wale no e maha ai o kona ehaeha, oia ka ike hou ana aku i kona hiona kino iloko o ka ulumahiehie o ke ola kino maikai.

            O kekahi hoi, he kaawale no ka manawa i ike ole ia, a oia la hookahi wale no maluna kai maopopo ia mea, a oia ano, he mea hookuhao ia i ko ka makua manao, a pela i hoea mai ai na manao uluahewa o ke kaumaha, e au ana i kona wahi e ike hou ai i kana keiki, a pela aku a o na hana ino a ke keiki a me ka makua e nalo ana ia a ko laua wa e kaawale like ai.

            O ke kumu nui o ko makou lawe ana mai i keia poo maluna ae, oia no ko makou ike ana me ko makou mau maka ponoi, eia na Elele ua makaukau loa e haalele iho i na kapakai aloha ou e Hawaii, no ka auamo ana i ka hana nui a ka lahui, oia no ka Peresidena Nui o na Ahahui Aloha Aina a puni ka Paeaina, JAMAS KEAUILUNA KAULIA,  a me DAVID KALAUOKALANI, ka Peresidena o na Ahahui Kalaiaina a puni ka Paeaina.

            O keia na Elele a ka lahui i koho pono ia e na Papa Hooko Ekolu o na Ahahui Kuwaena ma Honolulu, i ke kakahiaka Poakolu nei, a malalo oia hooko kauoha e hele nei na Peresidena o na Ahahui Aloha Aina a me Kalaiaina, me ka apono pu ana hoi o ka lahui i keia hana, o laua na Elele e hele huli, a e noii hoi i kahi e puka hou mai ai ka la o ka hauoli maluna o ko kakou aina.

            A oia hoi ka makou e aek ae nei, o na la o ka hoino, ua hala aku ia, a o na la o ka noho ana iloko o ke apo o ke aloha, ua kokoke loa mai ia imua o ko kakou man maka, a i helu ia hoi@ma na minute. Nolaila, o na hoina ana, o na la i hala ae, e kapae loa aku ia ma kuono, no ka mea, ua hala aku la no na la welawela oia mau olelo, a o ka kakou hana pono wale no @o ke komo like mai a kuka pu no ka pono o ka huakai imi ola nou e Hawaii, malalo o na Haalilio hou o Ike au naauao nei.

            O na paio nupepa @ ana, e kaalo ana ia me he ea la no kekahi ipuhao e paila ana, a i kona wa e maalili iho ai, a pau auanei kona ikaika hoohana, a oia ka makou e akenui nei, e nalo aku ia mau ano a pau mai ko kakou mau alo aku, mamua hoi o ka haalele ana mai o na Elele, aia no na anoano o ka hoino iloko o ka houpo o kekahi poe, kahi i pipili ai, me ka hoomau no i ke puhi ana i na olelo hoino makawelawela ana mahope aku nei; oiai laua e hele ana imua, e hakoko ai no ka pono o na mea a pau.

            Ma keia wa, ua makemake ia ko kakou komo hou ana ae iloko o ke apo o ke kuikahi, ma ka hoopau loa ana i na manao enemi pilikino, ka mea hoi no ka aina nei iho ia mau anoano, a i ka wa e kaawale aku ai mai Hawaii nei aku, e nalo loa ia mau olelo iloko o ka umauma o na kanaka Hawaii. I ahaai? I loaa ai kela moto a kakou e lei nei a hiki i keia la; "o ka lokahi, oia ko kakou kahua oipaa mau, aohe mea e helelei ai, a aole loa hoi e lanakila ka hana a ka enemi, no ka mea, ua mole a ua kumu ia mea maikai iloko o ko kakou mau puuwai, O ka makou ia e puana ae la, i hookahi wai o ka like.

 

E HOI MAI ANA NO KE KULANAKAUHALE NEI,

 

            Eia ke loke ia mai nei e hoi mai ana ke Kama'liiwahine Kaiulani no ka home o kona makuahine, oia hoi o Wasinetona Hale, no keia pule ae, mai kona home mai mawaho o Waikiki. He manawa kupono loa keia no na makaainana e ike ai iaia, i hiki ole ae iwaho o Waikiki ma ka ike alii o ka Poano iho nei.

 

KA NAAUAO O NA ELELE.

 

            E like me ke olinolino o ka la, iloko o kekahi la kalae loa kau wahi ao ole iloko o ka Makalii, a me ke konouli poeleele loa i ke aumoe o kekahi po pouli nui, pela no ka naauao lua ole o na Elele a ka lahui i koho ai i mau manu nunu nana e hakilo i na pae puu, na moana akea a me na aina palahalaha no ka nana ana i ke emi ana iho o ke Kaiakahinalii e pahola nei maluna o Hawaii Aupuni Alii, Hawaii Lahui a me Hawaii Aina a o ua Kaiakahinalii la, e pii nei kona mau nalu ma na lae kahakai o kou aina e ke kanaka Hawaii oiaio, oia no ke kumuhana poina ole a ka poe e ai konohiki nei i na pono a me na pomaikai a ko kakou mau kupuna i imi ai, oia noi ke ake hapuku, ke kinai make a me ke umiapuaa ia kakou malalo o ke kumuhana poina ole o ka Hoohui Aina.

            O ka laua hana naauao loa, i ka wa i paa ai ka hana iloko o ko laua lima, oia ko laua kauoha aina ae malalo o ko laua mana, e malamaia i anaina haipule hookeai maloko o ka halepule o Kaumakapili i ka hora 10 iho la o keia kakahiaka, no ka nonoi ana aku i ka lokomaikai palena ole o ka Haku Mana Loa me ka naau haahaa o ke kanaka aloha aina oiaio, e kahoahoa ana hoi me ka olelo ana e alu ka pule a Hakalau, i aha ai? I loaa ai ka lanakila ma ka laua huakai hele.

            O keia ka naauao oi loa aku imua o ka ike kanawai a loea ma na mea helu kiekie loa, a nele nae ka manao ana a me ka maka'u ana ia Iehova, ka mole o ka naauao, e lilo ana ia hana naauao a ke kanaka i upu ai e ko ana i mea ole. No ka mea, o kana mau lawelawe hana ana, a o ka lakou paha, aia no ia malalo o ke apo o ko ke kanaka wahi noonoo uuku, kahi i apo ia ai a paa, a o hope, aole no ia e hooko ia ana.

            Aka, aole nae pela ka noonoo o na Elele, ua komo iloko o laua ka manao pookela o ka naauao, oia ka malaia i anaina haipule mamua o ko laua haalele ana i ka aina hanau nei, ka mea a laua i hoike ae la i ke akea, o ka maka'u ia Iehova ke Akua oia ka mole oi loa aku o ka naauao, no ka mea, he mau kanaka wale iho no laua e auamo ana i ko ka lehulehu mau pono, a oia pono ka laua e hele nei e imi a hiki i ka loaa ana.

            Ma keia wahi, e pono no i ka lehulehu o na kanaka Hawaii aloha aina a pau, ma na wahi a pau a puni ka Paeaina, iloko o ka poai o na ohana, a iloko hoi o na Ahahui, ka hookaawale ana ae 1 la haipule iloko o ka hebedoma no ka nonoi mau ana aku i ko luna ahonui, e kiai a e malama i na Elele a kakou e hoouna nei, i ole ai e komo laua iloko o na pahele a ka poe hoowalewale, me ke komo pu ole aku hoi iloko o na pilikia a me na poino ma ke alanui. O ka kakou liana ia mahope nei, a pela auanei e olino mai ai ke ao malamalama o ka lanakila ma ko laua alahele a hiki i ko laua wa e hoi hou mai ai.

 

KE ALAHELE O KA POMAIKAI

 

            O ka hooulu ana o kekahi kanaka ilihune a kuonoono paha i na hana e pono ai o ka noho ana o ka ohana a me ka lehulehu, he alahele ka o ka noho ana lanakila a me ka maluhia, a e ulu ole ai hoi na hana ino e hoohaunaele ai i ka noho ana o ka ohana.

            O ke kukulu ia ana o kekahi hana hoolaupai maluna o ka aina, he hoike ana mai ia he aupuni ia @ noho ia e ka malamalama o ka naauao a me ka pono, a o ka hooko ana i wahi e loaa ai ka holomua, oia no ka lawe ana ae i na kahua hana o ka hoopono a me ka hoopololei, oia auanei ka mea e lanakila ai kakou maluna o ko kakou mau enemi pilikino.

            I lawe hou mai makou i keia manao no ko makou ikemaka ana i kokahi poe ilihune a haahaa loa e hoala ana i na hana kalepa liilii e pono ai ka noho ana o neia manawa pilikia. Ua kukulu ia no keia hana e kekahi poe o ke Kaona nei, a ua hu@iamahi mai kekahi poe, me ka manaolana, e loaa ana ka holomua me ka lawelawe ana a na Luna Nui a me ko lakou mau Hope, aka, o ka hope i hoea mai, oia no ke emi hope ana o na hana a hiki i ka helelei ana a lilo ka hana maikai i hiaai ia mai ai e ka lehulehu i mea e hookuemi hope ia mai ai, a ke ku nei kekahi poe me ke kanalua o ka manao, a me ke akaka ole hoi o ka lakou mea e hana ai, mamuli o na hana hoopauha elike ae la me kela maluna.

            Aka, o kekahi poe no nae, ua papani lakou i ko lakou mau maka a me na pepeiao, i ole ai e lilo na hana hoopahua o na la ae nei i hala, i mea e maka'u ai. I keia la ua hoala ae no kekahi poe Hawaii ia hana, a o kahi oi loa aku no paha, oia na apana ma na kuaaina, e laa na. Koolau o Oahu nei, ua malama a kukulu lakou i ka hana, me ka manaolana e halawai ana no lakou me ka pomaikai; aole hoi ma Oahu nei wale no, aka, ua nee loa aku no ia i ka moku o Kamalalawalu, a aia na hana imua kahi i hele ai me ka holopono.

            O ke kumu nui o ka loaa ana o ka holopono o ka lakou hana, oia no ka nui ole o ka eleao e hoopoino ai i ka malawaina, a pela e ike ala ko ia mau wahi i ka holopono o ka lakou mau hoohana ana. A o kekahi no hoi, oia ka maka'u o na Luna Nui i na hana e poho ai ka lehulehu, a hoopololei i ka lakou mau hana ponoi. He alanui maikai ia e hahai ia ai, a mai hookapakahi hou ae ia kulana maemae.

 

            Ke noopoluluhi mai nei no na ua paia lani, me ka hookulukulu mai i na paka ua eloelo.

 

EIA HOU NO KEIA POINO O KE ALANUI PALI.

 

            Ma ka hora 7 o ke kakahiaka P@akohi nei, ua halawai iho la kekahi Iapana e hana nei ma ke alanui pali hou o Nuuanu, me kekahi poino ma@noino nana i kaili aku i ka hanu ola mailoko aku o kona kino.

            Ua hana keia Iapana maluna o kekahi pali kiekie e olokaa ana hoi i na pohaku e waiho ana maluna o ia wahi no lalo o ka pali. Iloko o keia wa, ua lohe ia aku la kekahi leo uwe, a i ka wa i nana aku ai o kona mau hoa paahana, ua ike ia aku la oia e ku ana, maluna o kekahi pohaku e kakaa ana no lalo o ka pali. A iloko o ka wa pokole, ua nalowale aku la oia mai na maka aku o kona mau hoa no @aio o ka pali.

            Me ka hana nui oia i kii ia ai, a hapai ia mai no luna o ka pali, ua loaa aku oia ua pau kekahi o kona mau iwi i ka hakihaki, me kona poo hoi i nahaha liilii. Ua telepona ia mai o Kauka Wayson, aka, mamua nae o ka hoea ana aku o ke Kauka, ua make loa oia.

            Ua hoihoi ia mai kona kino make no ke kanu ia ma ke kulanakauhale nei e kona mau hoa paahana, mamuli o kona hana pono ole kona kumu i halawai iho la me keia poino ulia.

 

KA PIHA MAKAHIKI O NA KEIKI PUHIOHE LAHUI.

 

            I keia la Poakolu, Novemaba 17, oia ka piha ana o ka makahiki mai ka huli hoi ana mai o ka Bana Lahui mai Amerika mai, maluna mai o ka mokuahi Auseteralia, i kela makahiki aku nei, mai ko lakou alo ana i ke ehuehu o na pilikia a me na inea ma ke alahele malihini a lakou i alo ai i ke anu a me ke koekoe o ka hau iniki @li o Amerika e lapee ana i ke anu, me ka ehaeha o ka naau.

            No ia kumu, ua hoala @ae ke Alakai o ua Puali Puhiohe la, he paina hoomanao no ko lakou pae hou ana mai i ka aina nei me ka maalahi, oia hoi o Samuela K. Kamakaia, a ma kona home noho hoi ma ke Alanui Nuuanu. Ua kono ia ua Lunahooponopono o na nupepa Hawaii, e komo pu aku iloko o na paina hauoli ana me ka poe nana ka paina. A ke haawi aku nei KE ALOHA AINA i kone mau hoomaikai ana he nui no lakou, a e hahai mau ia lakou e na pomaikai he nui ka makou leo kalokalo e upu mau aku nei e holopono.

 

            Ma ka Poaha o kela pule aku ne@ haalele aku ai ka mokuahi Kalaudina ia Kapalakiko, a me he mea la he manawa ku wale mai no nona.

            Ma ka Poaono e hiki mai ana malama hou ia ka heihei moku liilii o na moku nunui ae nae. He dala ka makana e haawiia i ka mea e lilo ai o ka lanakila.