Ke Aloha Aina, Volume III, Number 46, 13 November 1897 — Page 2

Page PDF (762.43 KB)

This text was transcribed by:  Nadine "alohatita" Samorano
This work is dedicated to:  Frances Leimomi June Brown Pali

KE ALOHA AINA

 

POAONO, NOVEMABA 13, 1897.

 

-----

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lanui Hawaii.

 

-----

EDWARD L. LIKE,

Lunahooponopono.

E. A. NAWAHI,

Puuku o KE ALOHA AINA

-----

 

HONOLULU, NOV. 13, 1897.

-----

 

O KE ALII WALE NO KO MAKOU MAKEMAKE.

 

            He mau mapuna olelo wai meli kela iloko o na kanaka a pau i hanau ia maluna o ka lepo o kekahi aupuni i kukulu ia kona mau pou a me kona mau kaola e paa ai ma ke aupuni, he alii ka mana hoomalu maluna oia lahui kanaka a mau lahui kanaka paha, i helu ia ma kahi o na haneri a hiki i na miliona.

 

            O ka lahui i maa loa i ka noho ana hoomalu malalo oia ano aupuni, ua lilo na kinaunau e hana ia mai ana maluna o lakou, i mea no e apono ai ko lakou mau lunaikehala, a haawi aku no i na hoonaikai ana i ka poe no lakou ia mana a me ke kuleana hoi mai ka po mai, koe wale iho no paha, na hana hookaumaha o ke ano lapuwale he mea ia ua haawi kaokoa ia ka mana ia lakou e loi aku ia mau hana ma ke ano maikai, aole hoi ma ke ano e hooulu ana i ka mokuahana, i wahi e hoea mai ai na hookahe koko weliweli ana, a pela aku.

 

            O ka puana o ka makou kamailio ana, ua pili no ia i ke Alii Wohi opio Kaiulani, ka mea hoi i hoea mai la e ike i ka lepo o ka aina nana oia i hoopuka mai i keia ao malamalama, eia Oia iloko o ka poli o kona lahui kahi i noho ai, e hakilo ana i ka aina Ana i haalele iho ai i Kona mau la opio iloko o ka maluhia a me ke kuokoa, Ana hoi i hiki hou mai la kauhale nei, ma ke ano he wahine ua kanaka makua, a ua lo@ ae hoi ka noho ana malalo o ke kulana he aupuni i kukulu ia e ka poe kakaikahi, aole e ka lehulehu.

 

            Elike me ka olelo hoolaha a ka Peresdena o ka Ahahui Aloha Aina Kuwaena James K. Kaulia e puka aku nei i keia la, nana i kono mai ia makou e hoike aku imua o ko makou lahui aloha, e kipa aku e ike iaia ma Ainahau, Waikiki, elike me ko ka lahui Hawaii rula maa mau, mai ka po mai, ua kupono i na mea a pau e paa pu ae me na makana ma ko lakou mau lima, e laa kahi moa alani, hua, kalo a pela aku, e hoike ana ia i ko kakou makee oiaio i ke alii opio, ka mea hoi a makou e olelo nei, na kakou no ia Alii, aole na hai aku.

 

-----

 

HANAU KE ALII, HANAU KE KANAKA.

 

            Oiai he mea nui ke Alii ia kakou ka lahui Hawaii, he lahui hoi i hanauia mailoko mai o ka puhaka o na Alii mai ka po mai, nolaila, ke kahoahoa aku nei makou i ka lahui, ua hoea mai ka Hooilina Moi o ka Noho Alii o Hawaii, mai Kona kaawale loihi ana mai Kona lahui aku no kekahi mau makahiki, a oiai oia imua o ke alo o Kona lahui ponoi, he mea pono i ka lahui ke ike aku iaia. A oiai ka puuwai o ka lahui e kipona ia ana e na ma awe aloha a makee i ka Moiwahine kupaa a aloha lahui oi aio, e pili paa ana ia aloha a hiki i ka haule ana o ke ohohina o ka lahui i ka lua, pela makou e hoike aku nei i ko ka lahui makee a aloha Alii oiaio, no ka Hooilina o ka Noho Ka iaunu o Hawaii, e ala ae e ka lahui a e ike aku i ko hooilina Moi o ka Noho Alii o Hawaii elike me ko ka lahui paulele ana mamuli o Kona makuahine Alii, pela kakou iaia, a no ka mea, na ka lahui ka Moiwahine, a na ka lahui ka Hooilina Moi.

 

            A ke kalokalo nei ka makou pule, e ola loihi ka Hooilina Moi o Hawaii.

 

-----

KE ALAHELE O KA LOKAHI.

 

            Ma ka huli hoi ana mai o ko makou Puuku, a makuahine hoi o ka kakou wahaolelo, ua hii pu mai la oia ma kona poli, i ka makana a mohai a ko Hilo kini, no ke alahele o na Elele e manaoia nei e hoouna, i ka huina dala mahuahua i luluia iloko o ka manawa pokole loa, he $284.10; a no elua ia wale no hoi a oi, i hanaia ai keia hana e ko Hilo poe me ka puuwai lokahi, aole hoi iloko o na leo pakike a hoomokuahana, aka,

 

            Ika wai ua lana malie,

            Uliuli lipolipo,

            Eia ua mahiehie,

            A hooniponipo.

 

            Aole keia o ka apana holookoa o Hilo, aka, no Hilo kaona, Kalaoa, a me Hakalau wale no keia mau lulu, a koe no ko kekahi mau wahi e ae. A aia no lakou ke hooikaika la e lanakila maluna o na olelo hoonaaikola a ka poe kue, a e hoouna hou ia mai ana no i keia mau la.

 

            Ua manao no hoi makou, he hana pono no keia e hoomauia ai ka lulu ana, oiai na Elele e hele ana, eia no ka lahui ke hoomau nei i ka lulu ana, me ka hooikaika ana e alo iloko o na pahele ana a ka poe kue no keia hana. He mea maopopo loa ia makou, ina he huakai keia no ka lanakila o ka lahui Hawaii aloha aina, alaila, ua pololei ka makou mea i hoike mua aku ai, o ka poe olelo ino, leoleo-a, a pela aku, ka poe hoi nana makou e kanu nei i ka lepo o ka hoino ia, o lakou auanei ka mua e hoea aku ma ka ipuka o ka pomaikai a kakou e hoomanawanui nei, me ke kuhikuhi ana, i mea hoi au no ka mea, a pela aku.

 

            He olelo oiaio keia a makou e hoike nei, aole he hoopunipuni, a oia oiaio, e hoea mai ana no ka la e apona ia mai ai ka makou e olelo nei, he imi ka kakou a loaa, a ia wa e koho koho ai ka poe mea waiwai, o ka puaa pepeiao muumuu ka'u a pela aku.

 

-----

NUI NO NA PA LANI ANA.

 

            @ @ keia ua ike nui ia i @ o keia au hooponopono aupuni e ku nei, nona hoi makou e puana ae la maluna. Ua nui no na manawa a makou i hakilo ai i na hana a keia aupuni e ku nei, a ua ike pono hoi i ke kahua i puka mai ai keia mau hoopailani ana mai na Poo Aupuni o ka Repubalika Hawaii, oia hoi, ua ake nui lakou e mili lima ia ka manao o na malihini a pau e kipa mai ana i o kakou nei, a i hoi nui aku no ia i o, a o ka lakou wale no e hoike aku ai, o ka mahalo i ka lakou nei mau hana, a me ke kahua i puka mai ai o ia mau hoohiluhilu ana maluna o lakou.

 

            Eia i Honolulu nei, he mau hoa no ka Aha Senate, a eia laua ke hoomailaniia mai nei e ua poai  la, nana e hoilihune nei i ka lahui Hawaii, ua hoea aku he mau komite i kohoia e ka Hui Hoohuiaina, no ka nana ana i ko laua mau hemahema o ka noho ana maanei, a ke ike iki no he wahi moali kahi e puka aku ana mai ko laua mau lehelehe aku, he mea ko maua hemahema, ua lawa koke ia ia lakou nei i ka wa pokole.

 

            Ma ka Poakolu nei, ua kipa aku laua e ike i ka Peresidena a me na Luna Aupuni e ae. Ma ka auina la, ua kaa ke pailaka ana o ke alahele o na malihini Senatoa ia Dilinahama, ke kamaaina mikimiki o ke Alahao Oahu, a ua hala aku ka juakai no ka palena pau o ke alahao, a huli hoi mai no i ke ahiahi ana iho.

 

            I keia la paha e hele aku ai laua ao Mauna Tantalus, ma ke kua aku o ka puu o Puowaina, a me kekahi wahi e ae o ke kaona nei a laua e makemake ai. I ka la apopo e kau aku ai maluna o ke Kinau no Hilo Hanakahi, a hala loa aku no kaluapele o Kilauea, a e hoea hou mai ana i Honolulu nei i ke kakahiaka Poaha, he hookahi la mamua ae o ka wa ku mau o ke Kinau. Ua manaoia na hai ka pe, a na laua nei ke puhi.

 

            Nui no ka punahele, a nui no hoi ko ke Akua keakea mau ana i keia mau hana apuhi, a pela i loli mau ai na olelo a na poe a pau i kipa mau mai i o kakou nei, a i lilo hoi i poe kupele na keia poe e hoope ai i wahi e hihia mai ai ma ka umiumi, kani no ka lakou nei aka.

 

-----

HE KONO IKE ALII AKEA.

 

            Ke konoia aku nei na lala a pau o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine, a me na wahine e ae apau i like ka manao aloha alii oiaio. E hoike ae i ko lakou makee alii ma ke kipa ana aku e ike i ke Kamaaliiwahine opio, ka Hooilina Moi, ma kona home noho ma Waikiki, ma ka Poaono Nov. 13, 1897. E hiki kela a me keia ma Aina hau, Waikiki, i ka hora 3 p. m. ponoi. A ke hoike pu ia aku nei hoi ka lohe i na Luna Nui a pau o ka Hui Kuwaena, e akoakoa ae lakou ma ka home noho o ka Peresidena Nui, ma Alanui Ema, i ka hora 2 p. m. ponoi o ia la, e hele kela a me keia me kona aloha, a me kahi mea e loaa ana, a mai kanalua kekahi ina no ka nele, aka, o ke aloha Alii ka mea nui.

 

KUAIHELANI CAMPBELL,

Peresidena Nui o ka H. A. A. o na Wahine.

Honolulu, Nov. 11, 1897.

 

-----

HE KONO IKE ALII AKEA.

 

            Ke kono ia aku nei na lala a pau o na Ahahui Aloha Aina o na Kane, a me na Ahahui Kalaiaina, a me na poe e ae i awaiaulu pu ia na manao aloha Alii oiaio, e hoike ae i ko kakou manao makee alii ma ke kipa ana ae e ike i ka Hooilina Moi o Hawaii, ma kona home noho ma Ainahau, Waikiki; ma ka Poaono Nov. 13, 1897, mawaena o ka hora 10 kakahiaka, a hiki i ka hora 5 o ke ahiahi.

 

            Ke hoike ia aku nei ka lohe ina mea a pau, na luna nui a me na lala o na ahahui i olelo ia, e akoakoa ae ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu a me Moi, ma ka hapalua hora 9, oia kakahiaka, malaila e loaa ai na kaa hapaumi, a malaila aku ka hoomaka ana o na ahahui e nee imua no ke kahua ike Alii. Ke kono pu ia aku nei ka lahui ma keia ike Alii akea me ona mau wahi hookupu i ku ike ano o ka lahui aloha alii oiaio.

 

JAMES K. KAULIA.

Peresidena Nui, A. H. A. A.

 

D. KALAUOKALANI

Peresidena Hui Kalaiaina,

 

Honolulu Nov. 11, 1897.

 

-----

HE MAU MOKUAHI NO HONOLULU NEI.

 

            Eia ka laina mokuahi Pakipika, ke liuliu nei, e hoolilo i ka mokuahi China a me Barroconta, he mau mokuahi e holo nei malalo o ka Hae Hawaii, nolaila, ma keia mua aku, e hooliloia ana ko laua alahele no Honolulu nei wale no, aole ma na wahi e ae, a e holo ana laua i kela ame keia pule mai Kapalakiko mai, a pela hoi mai Honolulu nei aku a e loaa ana hoi ia kakou na mea hou i kela a me keia pule, me ke kaukai ole aku i kekahi mau mokuahi e ae, e like me ka Australia, Alameda, Warimu a pela aku. He hoopomaikai ana mai keia ia kakou a pau, oiai, e halawai mau ana kakou me na mea hou mai na wahi like ole mai o ka honua.

 

-----

UA HIKI MAI NEI

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Australia mai Kapalakiko mai, i lawe pu mai ai oia he kaa kupapau aniani no E. A. Williams; a ua hoolele kokeia ia mai no, no ka makaukau ana e manele aku i ke kino wailua o kekahi Aloha Aina i make, oia o Kale Kulika, a oia no noi ke kino kanaka mua nana i hookamaaina mua aku i kona mau aoao. Ua hoikeia ae no hoi, oia ke kaa kupapau helu ekahi i hiki mai i Hawaii nei, mamua o ko na wahi e ae o ke kapakai Pakipika nei. Ua kaa mua ke eo i ke aloha aina mamua o na mea e ae o Nani no.

 

-----

KA MOHO O KE KAA BAIKIKALA.

 

            Ua holo ia mai nei e kekahi eueu holo kaa hehihehi wawae, ka manawa holo loa iloko o hookahi hora wale no, nona ka inoa o Jimmy Michael, a nona hoi ka loa i holo ia he 31 mile a me 1450 kapuai. Oia nei ka oi loa i ka holo i ike ia a puni ka honua, no ka mea, ua loaa iaia nei na mile he 700 a oi iloko o 24 hora o ka la. Ina paha e hoea oia i Hawaii nei ua like na poe holo kaa o kakou e hana mai nei, me ka ole i ke oolea o na aakoko o kona mau kapuai wawae.

 

-----

HE HOKU KUPANAHA.

 

            Ua kamailio ae Porofesa Simon Newcomb, o ka hoku kupana loa i @keia oia, no ka hoku i kapaia "1830 Groombridge," wahi ana o ka ikaika kaahele oia hoku ma kahi o 200 mile i ke sekona, a nolaila, ua hiki ole i ka ike o ke kanaka ke uhai aku ma kona nee ana, a ke hoomaopopo pu hoi i kona ano.

 

-----

 

            Nui ka pae o ke Akule i ke kakahiaka Poaha nei.