Ke Aloha Aina, Volume III, Number 37, 11 September 1897 — Page 4

KE ALOHA AINA, POAONO SEP ATEMABA 11, 1897.

 

KE – ALOHA – AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE,

Lunahooponopono.

E. A. NAWAHI,

Puuku@ KE ALOHA AINA

 

HONOLULU , SEPT. 11, 1897.

 

            He halawai makaainana nui ka ka lahui Hawaii i keia ahiahi Poakahi, ma hora 5 P.M.  Ua makemake ia kakou a pau loa e heie ae malaila, aole iloko o na uluaoa o ka hauuaele, aole hoi me na olelo hoonaukiuki i mea e ulu mai kekahi hakaka nui e haunaele ai ka halawai i kahea ia.  Aka, e n@e @ me ka manao aloha aina @, e haalele i @ manao nonehua a pau i k@ @ maloeloe a hele pololei ae ma kahi i kahea ia ai, @.

 

            Ua haule ka hoopii a ke aupuni ia Keoki Makapolena, e pili ana no ka mokuahi Kina, i hoopaa hewa ia ai no kekahi mau la ma ke Awa o Honolulu.  Ma ka Poaono nei, ua ha awi ae o Lunakanawai Alfred Perry, o ka Aha Kaapuni, i ka pono no ka mea i hoopii ia, oia hoi o Makapolena, ma na kumu hoopii ekolu a ke aupuni i waiho aku ai, a i keia la, a ma keia mua aku, e holo mau aku ai ka mokuahi Hawaii Kina malalo o ka Hae Hawaii.

 

            Ua puka laelae mai la o Keoki Makapolena mai keia hihia hoapaapaa i ka manawa holo o kona mokuahi, a ina aole he mau hoohalahala ana i koe ma ko ke aupuni aoao, alaila, ua hamama @ka puka o ke koi poho kiekie, i ka Ona nona ka mokuahi i hoopaa hewa ia, elike me kona makemake, a elike me ka mea ana i ike al he pono.  O ka makou no keia i koike mua aku ai, e ala mai ana ae mau koi poho koikoi ma ko ka moku aoao, elike me ka nui o na la i kukulu wale ia ai no me ka hana ole iloko oia mau la.  Ke haili e nei makou, aole io no paha e nel@ ka hoea mai oia mau poino koikoi maluna o ka lahui.

 

            Nowai ke kumu i hoea mai ai o keia pilikia, aole anei mamuli no la o ka hana hemahema o na Luna Aupuni, a o ka oi loa aku no paha ka Luna Dute Nui Kakela i pau iho nei ka mea nana i hookomo i ke aupuni Repubalika Hawaii iloe na koi poho koikoi e ku nei a kiki i keia la, ke kumu hoi o kona ma'i mau i hoike la ae al a waiho aku la i ka hana.

 

            He hoohuoi nae ko makou, pehea ana la kana hana i kona wa i kau pono ae la i kaupokn o Hanalei, e hahai ana hoi mahope o ka meheu a kona mua i hana ai, a i ole ma kekahi alahele okoa e ae paha, mawaho ae o ka mea a kona mua i hana ai.  O ka kakou wale no e nana aku ai, oia kona hooi hou aku i ka pilikia, elike me ka kona mua, a i ole hana paha i kekahi mea e hooi loa aku ai i ka pomaikai o ka lahui, e hoohauoli mai ana i ka waihona o ka lehlehu.

 

            O ka Poakolu iho ka wa e noho mai ai o ka Ahaolelo Senate Kuikawa o ka Repubalika Hawaii, elike me ke kahea a ka Peresidena e akoakoa mai, no ka apono koke ana i ke kuikahi hoohui aina, a hoouna aku i ko Amerika Aha Senate, e noho mai ana i ke kau mau o Dekemaba ae nei.  He hana nui keia a ke aupuni e onou hikiwawe nei i na hana imua, a me he mea la, he Nika nu aia mahope kahi i ku mai ai, a o ke poo wale no ia e kiei mai a emi aku.  Oia hoi o ua Nika nui la a makou e haupu nei, oia no ke keakea ana mai i ka pono o ka lahui kumu o Hawaii, no ka pono o ko lakou aina makahine.

 

             O ka halawai makaainana e malama ia ana i keia ahiahi, aole ia no ke keakea aku i ko ka Aha Senate Kuikawa mana aka, i ke Kuikahi Hoohui Aina a kakou e kue mau nei.  Mai puni i na olelo hoonuinui a ke Kuokoa.

 

            WELA KA HAO I NA ALAKAI O KA LAHUI.

 

            O ka akoakoa ana ae o ke anaina o na makaainana Hawaii, ma ka halawai makaainana i kahea ia e na nupepa, a me na palapala liilii hoolaha, ma ke Kuea o ka Paalii, ua oi aku ia mamua o ka huina o ka poe kupono i ke koho balota o ke aupuni Repubalika o Hawaii e hoike mai ana hoi i ko ka lahui kupaa mau, naueue ole, a puni ole hoi mamuli o na olelo haanui a keia poe, he pomaikai ke loaa mai ana ia kakou, mamuli o ka koohui ia ana aku o na Paemoku o Hawaii malalo o Amerika Huipuia, ke kumu hoi i ala mai ai o na manao kue o ka lahui Hawaii mai kinohi a hiki i keia la.

            Ua hoepihala ke kahua akea elike me ka makemake o na palapala hoolaha, i hele aku iwaena o ko ke kulanakauhale nei mau kupa, a me he mea la, ua kipa pu mai uo me kekahi poe mai na kuaaina mai, a o ka makou wale no e hauoli nei, oia ko makou ikemaka ana aku iloko o na helehelena o na kane, na wahine a me @a keiki, i ka ulumahiehie mau o na ma nao aloha aina iloko o ko lakou ma puuwai, me he mea la, e hoike okoa mai ana no i ko lakou aina hanau, ko lakou one oiwi mai ka po mai a me ke kuokoa mau loa o na Paemoku o Hawaii aloha.

 

HE PAHAOHAO KO MAKOU.

 

            Ae, pela io no paha hoi, oiai, mai ko ke Kuhina Noho Hawaii Haki hoi ana mai a hiki i keia la, aole i hoolaha pili aupuni la ae ke panihakahaka ma kona makalua ma Wasinetona no kona manawa i kaawale mai la, a i akaka ole hoi ka loihi ana e noho ai ma na ae kai o Hawaii, no ka mahina hookahi paha, a i ole, no ka ekolu mahina, hapa makahiki paha, a i ole, no ka waiho loa aku no paha i ka hana, mamuli o kekahi kumu ana i ma nao ai, ua kupono ke waiho aku.

            E olelo ia mai ana paha makou, heaha ke kumu o ke pahaohao ana, oiai, no o Ka kina i Wasinetona kahi i anee ai i ke kahua o ka hana, me ka mana piha kuikawa no ka manawa o keia Luna Aupuni e auwana nei i Hawaii nei?

            Ma keia wahi, ua hiki no ia makou ke hoakaka piha aku i ko makou manao no keia mea, oiai hoi ke pahaohao e hoonaluea ana i ko makou waihona noonoo, i kumu hoi e hiki ole ai kekahi mau mea kahiko no ua Kakina la, i kona wa e noho Kuhina Noho ana no Hawaii ma ke Aloalii o Wasinetona, a oia iho keia:

            O keia Kakina ke kanaka mua loa nana i kukulu na pou a me na o'a o ka noho Kuhina ana no ke Aupuni Kuikawa a me Repubalika o Hawaii ma na aina mamao, a o keia no hoi ke Kuhina Noho mua loa o Hawaii, i heopuka ia kona palapala kipaku mai na Poo Aupuni mai o Amerika Huipuia, i ke au ia Peresidena Kalivalana, a ke paa la kona iaoa ma ka papa eleele o na buke hoomanao o ka Hale Keokeo kahi o ka Peresidena Makinile e nana pono la ia mau mea, (ke ole nae makou e kuhihewa i na ikemaka i hoike la mal.)

            O ka manao ana ae, ua pani ia kona hakahaka e ua kanaka la e anee la i Wasinetona he hana hiki ole loa ia i keia aupuni ke onou hou aku i ke kanaka i kipaku ino ia mai, mai na palena mal o ke Kapi@ala o Wasinetona, a o ka hoao ana e haawi hou aku i ka momoku ahi e hooi hou aku al i ka a ana o ke ahi, o kekahi hana pahaohao loa ia a makou e ole lo ae nei, he hana hilahila maoli keia  O ka makou upu, e hana ole ia kela hana, i mau ai ka maemae o na lima, a i hapala pu ole la hoi iloko o ka eleele o ka laika.

 

HE ELUA NO HAWAE LAUHUE KONA.

 

Wela io no ka Hao, a Ai io no ka Uwea.

 

INA HAIOLELO A NA ALAKAI O KA LAHUI.

He Heluna Nui o na Makaainana i Akoakoa ae.

 

            O ka Halawai Makaainana nui i malamaia ma ke Kuea o ka Pa'lii, i ke ahiahi Poakahi nei, oia kekahi o na halawai i malamaia me ka maluhia loa, aole he haunaele, aole he mau olelo hoonaukiuki i loheia, a aole hoi he mau mea e hoouluku ai i ka manao o ka lehulehu aka, ua moekahi ka waiho ana o ke kai o Puaena, o na poai like ole, ua hoea ae no kekahi poe o lakou e kiei, e halo ana i ke kulana hana a ka hapanui o ka lahui o ke kulanakauhale o Honolulu i akoakoa ae ai.

            A ke ole hoi makou e koho hewa, me he mea la, ua komo iloko o ko lakou puuwai ka mahalo, no ka lawe haaheo ana ae o ka lahui i na olelo kumu a ko lakou Moiwahine i kauoha ai, oia hoi, "e hoi a malama i ka maluhia."  A o na hoike oia mau olelo i kahoahoa ia, ua hiki no ke hoomaopopo ia ma na hana a pau a ka lahui e lawelawe ai, a o ka halawai o ke ahiahi Poakahi nei kakahi o na hoike e hooia mai ana he lahui malama kanawai ka lahui Hawaii.

            Ua puka ae kekahi mau nupepa Hawaii o keia kulanakau hale me na manao e paipai ana no ka hele ae e hoopiha i kela halawai makaainana, a ua puka pu ae no hoi me na pepa liilii hoolaha, e hoike ana, he elua no mea haiolelo oia ahiahi, oia no ka Peresidena o ka Hui Aloha Aina, James Keauiluna Kaulia, a me ka Peresidena o ka Hui Kalalaina David Kalauokalani, na koo hoi nana e paa nei ke ka lahui manao, ma ke kue a me ka ae ole ana i ka makemake o ka poe nana e paa nei i ko ka lahui mau pono kumu, ma ka hoohui ana aku ia Hawaii me Amerika.

            O ka manawa i hoike ia, ua nee liilii ae ia a hiki i ka aneane ana e kokoke i ka hora 5.30 p. m., a oia no hoi ka wa i hoea mai ai u ka Peresidena o ka Hui Aloha Aina, ke alakai mua hoi o na halolele i hoonohenohe ia, a oia no hoi ka wa i hoo@alu ia mai ai o ke auaina e J. K. Kaunamano, ka Hope Peresidena o ka Hui Aloha Aina, no ka wehewehe ana mai i ke kumu i kahea ia ai o keia halawai, a me na haiolelo oia halawai, a i ka pau ana oia mau olelo, ua hoike mai la oia, o J. K. Kaulia ka mea e haiolelo mua mai ana, a oia no hoi kona wa i nee mai ai ma ke kahua o na hana haiolelo a hoopuka mai la i kana haiolelo akea mua loa, ma kekahi halawai makaainana nui, i malama ia malalo o kona noho alakai nui ana no ka lahui.

 

HAIOLELO A JAMES KEAUILUNA KAULIA.

 

PERESIDENA NUI O NA AKAHUI ALOHA AINA.

 

            Na James Keauiluna Kaulia, ka Peresidena Nui o ka na Ahahui Aloha Aina o ka Pae Aina i hee mua mai i ka nalu o ka wehe ana i ka haiolelo kue i ka @ e Hawaii me Amerika, wahiana.

            E o'u mau hoa makaainana.

            Ua @[words unreadable] lakou e akoakoa mai i keia @[words unreadable], mamuli o kekahi niuau i kamaaina loa ia kakou iloko o na makahiki eha a oi i hala ae nei, mai ka wa mai i hookahuhia ai o ko kakou Aupuni Kumu, o ua ninau la, oia ka hoohui ana aku ia Hawaii Aina a me Lahui me Amerika Huipuia, o ka uhane ola oia ninau aia no iloko o ka poho lima o ka lahui nona ka aina, a'u e manaoio nei, aole loa kakou ka lahui e ae e hoohuiia ko kakou aina me Amerika a hiki i ke Aloha Aina hope loa, (hoohoia "pololei")

            He Aupuni kuokoa ko kakou i na'i ia e na Kamehameha i moe aku la, a o ka pono kukulu Aupuni kuokoa a lakou i imi ai, oia ka kakou e hauoli ne i keia la, nolaila, heaha na pilikia i ulu ae i ko kakou noho kuokoa ana, (hoohaia "aole pilikia"').

            O ke kuokoa a na makua Alii i imi ai i pono hooilina no ka lahui, oia ke ake ia nei e kanu ola ia, a'u e olelo ae ai ina e hoohuiia kakou me Amerika, oia ko kakou ae ana aku e kanu ola ia kakou ka lahui, iloko o na popilikia he nui e hoea mai ana mahope o ka hoohuiia ana, (hoohoia "pololei").

            O na hopena e ukali mai ana mahope o ka hoohuiia ana o Hawaii, oia ka hamama ana o ka ipuka e komo nui mai ai o na lahui o na aina e, a kaili ku ae ae i na hana a me na pono mai ia kakou ae, a ihea kakou e noho ai? (hoohoia "i ka mauna")

            A o ko kakou hopena e anai loa ia mai ana kakou a pili i ka paia, mahea iho ko kakou pomaikai e like me ua wehewehe ana a kekahi poe e alelo nei, he mea e waiwai ai ka lahui ko hoohuiia, o ka'u malaila, he mea la e make ai ka lahui nona ka aina, (hoohoia "pololei.")

            I ku nana aku i na mea i hanaia i hala ae nei, ke manaolo nei au, aole ioa i hana hewa mai ke Aupuni Amerika ia kakou, aka u ka poe lima lepa nana i hookahuli i ke Aupuni Moi, a lakou ka poe i hana hewa, a ke oaoa aku nei ia Amerika e @e mai e hoohoi ia Hawaii nei me Amerika i mea e naio ae ai ka lakou mau hana lima pepa he Aupuni o ka Lahui Hawaii a i @ hoi ia i opu malumalu e @alo ai ko lakou mau ekeka.

                Ma ko'u ano he mea Alakai no ka lahui ke a o aku nei au ia oukou, a