Ke Aloha Aina, Volume III, Number 37, 11 September 1897 — Page 3
This text was transcribed by: | Inger Hojfeldt |
This work is dedicated to: | Daughters of Hawaii |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA, POAONO, SEPATEMABA 11, 1897. 3
KA OLELO HOOHOLO KUE I KA HOOHUI AINA.
Na Komite a ka Lahui Aloha Aina Imua o ka Peresidena S.B. Dole, a me ka Aha Kuhina.
Ma ka auina la Poakahi nei hora 2 p.m., Sept. 7, 1897, ua hiki aku ke Komite o 15 lala imua o ka Peresidena S.B. Dole a me ka Aha Kuhina o ka Repubalika, ua hookipa ia ke Komite ma ka rumi o ka Peresidena, he mau minute i hala ae o ka hora 2, komo mai la ka Peresidena i alakai ia e ke Kuhina Kupa o ko na aina-e, i ka Peresidena i komo mai ai iloko o ka rumi, ua ku ae la na Komite iluna, ma ke ano rula o keia au naauao, i ka noho ana iho o ka Peresidena Dole, ua ku mai la ka Peresidena Kaulia o ka Ahahui Aloha Aina, a Lunahoomalu hoi o ke Komite, a hoolauna mai la i ke Komite, wahi ana:
E Mr. Peresidena, a me ke Kuhina o ko na aina-e o ka Repubalika o Hawaii, e ae mai ia'u e hoolauna aku ia'u iho a me na Keonimana e noho nei imua o ko olua alo, o lakou na Komite he 15 i koho ponoia e ka halawai makaainana o ka lahui Hawaii ponoi, i malamaia ma ke ahiahi Poakahi nei, e lawe mai i ka Olelo Hooholo a ia Halawai i hooholo ai me ka manao lokahi, e kue ana i ka hoohuiia o Hawaii nei me Amerika, (kunou ka Peresidena.).
No ka waiho ana aku i ka hana a ka lahui i haawi mai na makou e hooko, e ae mai ia'u e heluhelu aku i ka Olelo Hooholo, (kunou ka Peresidena), o ke poo o ka Olelo Hooholo, na ka Peresidena a me ka Aha Kuhina o ka Repubalika o Hawaii.
Pane ka Peresidena, e kali iki ka heluhelu ana a hiki mai na hoa e ae o ka Aha Kuhina, hoouna ia o Kuhina Kupa e kii i na hoa i koe o ka Aha Kuhina, me ka hikiwawe i loaa, ua komo mai la o Kuhina King a me Damon, na ka Peresidena, ua hiki mai ka hapanui o ka Aha Kuhina, heluhelu ia ka Olelo Hooholo ma ka olelo Hawaii penei:
"Ia Sanford B. Dole, Peresidena; Henry E. Cooper, Kuhina o na Aina E; James A. King, Kuhina Kalaiaina; Samuel M. Damon, Kuhina Waiwai; a me Wiliiam O. Smith, Loio Kuhina o ka Repubalika o Hawaii;
Me ke Aloha:-
"NO KA MEA. Ua waiho ia aku i ka Aha Senate o Amerika Huipuia e ka Peresidena o Amerika Huipuia a me ke Kuhina Nui o ia Aupuni, kekahi kuikahi no ka hoohui ana ia Hawaii nei me Amerika Huipuia, a ke waiho la ia mea iloko o ua Aha la no kona noonoo ia ma ke kau mau ae nei o ia Aha ma Dekemaba ae nei.
"A NO KA MEA. Ua hoopuka ia ae he kuahaua e S.B. Dole, ka Peresidena o ka Repubalika o Hawaii, e kahea ana i na hoa a pau o ka Aha Senate o keia Repubalika e akoakoa ae ma kekahi Kau Kuikawa o ia Aha ma ka Hale Mana Hooko ma ka la 8 o keia mahina, no ka noonoo ana i ka ninau o ke apono ana i ke Kuikahi Hoohui Aina i manaoia no Hawaii nei me Amerika Huipuia.
"A NO KA MEA. O ka Lahui Hawaii ponoi a me ka hapanui o na kanaka o keia Pae Aina he kue loa lakou i ka hoohuiia ana aku o Hawaii me Amerika Huipuia.
"A NO KA ME HOI. Ua manao paa loa ka Lahui Hawaii a me ka hapanui o na kanaka o keia Pae Aina e noho kuokoa mau no keia mau Paemoku, a i Aupuni Kuokoa mau no hoi malalo o ka hoomalu ana a kona mau kanawai ponoi iho no, nolaila;
'E HOOHOLOIA. O makou ka poe i akokoa ma kekahi halawai makaainana nui i malamaia ma ka la 6 o Sepatemaba, A.D. 1897, ma ke kulanakauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu, Ko Hawaii Pae Aina, no makou iho a no ka Lahui Kanaka Hawaii a me ka hapanui o ka poe e noho nei maloko o keia Pae Aina, ke kue loa aku nei i ka hoohuiia ana o Hawaii me Amerika Huipuia ma na ano a pau.
'JAMES K. KAULIA, Luna Hoomalu,
"DAVID KALAUOKALANI,
"J.K. KAUNAMANO,
"EDWARD K. LILIKALANI,
"ABE. K. PALEKALUHI,
"ENOCH JOHNSON,
"JOHN P. KUOHA.
"W.C. POLIKAPA,
"J. KANUI,
"F.S. KEIKI,
"J. MAHIAI KANEAKUA,
"DAVID LOKANA KEKU,
"J.P. KAHAHAWAI,
"J.W. HOLOUA,
"S.H. MEEKAPU,
"Na Komite,
"Honolulu, Sept. 6, 1897."
Ku ka-Peresidena Dole iluna a waiho aku la o Peresidena Kaulia i ka Olelo Hooholo iloko o ka poho o ka lima o Peresidena Dole, me ka panai ana mai a ka Peresidena Mahalo, pane ka Peresidena Dole, wahi ana:
Minamina loa ia au i ka loaa mua ole ana mai o ka oukou Palapala Hoopii ia'u i na la i hala ae nei, no ka mea, ua kahea au i ka Aha Senate no keia Kumuhana a e noho ana i ka la apopo, nolaila, aole i loaa ia'u he wa kupono e noonoo ai no keia mea, aka, e hoao ana au e like me ka hiki ia'u, e waiho aku i ka noonoo ana mai o ua Aha la. He mea nui ia kakou ke Kuokoa o ko kakou aina, ina he @ hiki i ka lahui ke kakoo me ka lokahi i ke Kuokoa o ko kakou aina, he mea hauoli nui ia no kakou.
Ua ili iho maluna o makou ke koikoi o ke kiai ana i ka pono o ke Aupuni, a me ka lahui, me he la, ke ku nei makou ma kahi kiekie e nana ana i ka pono, ua manao au a me ka Aha Kuhina, o keia kekahi o na mea e pono ai kakou, aka, he mea no ia e noonoo a hooholo like ia e kakou, na poe kuleana nona ka aina, aka, e kali kakou no ka hopena e hiki mai ana.
He nui na ninau koikoi i pili i ke Aupuni i keia wa, nolaila, ke noonoo nui nei ke Aupuni, no na mea e hana aku ai. E waiho aku ana au i ka'u pane i ka Palapala Hoopii a ka lahui ma ke kakau ma o Mr. Kaulia la, ka Lunahoomalu o ke Komite.
I ka pau ana ae o na olelo hoolauna a ka Peresidena i ke Komite, ia wa i komo mai ai o Loio Kuhina W.O. Smith, me ke kunou ana mai i na Keonimana o ke Komite, a na Peresidena Dole i hoakaka pokole aku iaia i na mea i hana ia mamua iho, a nonoi aku la ina he manao ko ka Loio Kuhina W.O. Smith, wahi ana:
O kakou a pau, he mau makaainana, a he hana no keia na kakou a pau e noonoo like ai, me he la, aia makou maluna o kahi kiekie i oi aku ke akea o ka ike i na mea e pono ai ka lahui a me ke Aupuni, aka, ua like ole ko kakou mau manao, e kali no kakou no ka hopena, o ka makou paha ka pono, a i ole, o ka oukou paha.
Konoia o Kuhina Daimana, wahi ana: He eha makahiki a oi o ka noonoo ia ana o keia ninau, he ninau nui keia, ka haawi ana aku ia kakou i ko waho, aole au i manao he mea pono ke komo ana mai o waho iloko o ko kakou aina, aka, aia ia kakou ke kuleana o ka noonoo ana e haawi aku i ko waho a no ka mea, ke nana mai nei ko waho ia kakou, nolaila, e noonoo kakou no ka pono ke haawi aku ia kakou iwaho, mamua ae o ke komo ana mai o ko waho iloko nei.
Pane o Mr. Kaulia ma ka aoao o ke Komite, ke lawe mai nei ke Komite o ka lahui i na olelo hoolana mua a ka Peresidena a me ka Aha Kuhina, e noonooia me ka pane piha a ka Peresidena me ka Aha Kuhina a hookuu ia ke anaina me na kulana ulumahiehie o ke Komite.
I ke Komite i huli hoi mai ai ma ko lakou Keena poo, ua hoouna ia aku la o Enoch Johnson (Enoka) ke Kakauolelo Nui o ka Ahahui Aloha Aina he Elele imua o na Komisina o na aina e, e lawe ana i na Kope o ka Olelo Hooholo i na Komisina Amerika, Iapana, Pelekane, Farani a me Pukiki, a oiai ka Elele e hooko ana i kana hana me ka eleu, ua hookuu ia ke Komite.
HAWAII MA AMERIKA.
Pau ole ka Epa o ka poe Hoohui Aina.
KA BANA A NA LEDE
Elua Pule o Kalani ma Kapalakiko.
Ma ke ku ana mai nei o ka mokumahu Copatika ma ke awakea Poakolu nei, i loaa mai ai ia makou na nuhou hope loa mai Wasinetona mai, elike me ka makou leta i loaa mai, e hoopuka ia kau nei no ka pono o ko makou poe heluhelu a me ka lahui, penei iho ua leta la.
Wasinetona, D.C.
Augate 27, 1897.
******
Aloha oe:
Ua loaa mai no kau leta hope loa mai nei, a ua hauoli nui no ka manao i ke kulana kupaa o ka lahui, he mea no hoi ia na ka poe i holo aku i Hawaii a ike i ke au nui a me ke au iki, o ke kulana o Oiwi ponoi o ka aina, a lakou e kaena nei, he lahui kupaa a hoolohe i ka leo a ko lakou mau Alii, a ua oi aku ko lakou makee nui i na Alii mamuli o ko lakou mau pono iho, he hoolohe wale aku no ka makou, aia no nae ilaila a iini a loko, ua lilo no hoi ia mau olelo ku i ke aloha, i mea e hoomama ae ai i na la o keia noho ana i ka aina malihini.
Pau ole no hoi ka epa o ka poe hoohui aina, ka noke no i ke apuhi, ke hoolaha nei na nupepa, e hooulu ana na Iapana i ka hoohaunaele, ua hele ka poe hoohui aina a kau ka weli ia Iapana, ua manao lakou o ka paipai mau ia mau manao, he mea ia e hookoia ai ko lakou makemake, aka, he mau pepeiao ko ke aupuni o Amerika, a he mau maka no e nana ana. He maikai ka Papa Konane a ka lahui e waiho nei, i hakalia wale no ka hoonee o na puu iliili i ka hoea mai o ke Kau.
He oia mau no ka poe koikoi e kipa mau mai nei e ike i ke Alii, ua kono ia mai ke Alii a me Kona mau hoahele, no ka hele ana aku e makaikai i ka Bana Puhiohe ana wahine (Lede) i glen Echo, he wahine no ko lakou alakai, he 24 ko lakou nui, he poe kaikamahine opiopio wale no, i keia Bana a'u i ike ai i kiia (tune) o ka pahu elike me ke ki ana i na pila vaiolina, he maoli ka nanaina a me ka lakou paani ana, aka, aole no e loaa aku na Kahuli o kuu aina hanau, he kane hoi lakou a he wahine hoi keia.
E hele hoomaha aku ana ke Alii ma na Kaiaulu o keia aina nui a kipa loa aku no Kapalakiko, Kaleponi, no elua pule a hoi hou mai, e haalele ana ia nei ma ka la 6 o Sepatemaba, a e hiki ana i Kaleponi i ka la 11, mamuli o na leo kono lehulehu.
I ka hooki ana i keia mau lalani, e hoolauna aku i ka lahui, e mau ke kupaa a me ka lokahi. A na ke Akua e kokua ia kakou a pau.
Me ke Aloha.
*****
UA LAWE IA AKU KA OLELO HOOHOLO.
Ma ka hora 4:15 o ke ahiahi o ka Poalua nei, i laweia aku ai e ke Kakauolelo Nui o ka Hui Aloha Aina. Enoch Johnson, na kope o ka olelo hooholo kue i ka hoohui aina i na Luna Aupuni o na Aina E.
Ua hiki mua oia ma kahi o ke Kuhina Iapana, ma ke alanui Nuuanu, a mailaila aku no kahi o ke Komisina o Potugala ma ke alanui Beritania; a pau ia i kahi o ke Komisina Farani, ma ke alanui Lunalilo mailaila aku no kahi o ke Kokua Komisina o Beritania, ma ke alanui Moi, aoie i loaa aku ilaila, nolaila, ua holo loa oia iwaho i kahi o ke Kuhina Amerika ma Waikiki, a mai laila aku i lawe loa aku ai oia i ka ke Kokua Komisina o Pelekane iwaho o Kapiolani Paka, a o ka pau ia o ua mau palapala la.
KA AHAOLELO SENATE.
I ka hora 12 o ke awakea Poakolu, i wehe ia ai ka Ahaolelo Kuikawa, a elike no hoi me ke ano mau ka pamalo o na wehe ia ana o na wehe Ahaolelo o keia Aupuni, pela no hoi i ike ia ai ma keia la wehe Ahaolelo. O lakou no a pau kai akoakoa ae, a elike no me ko ka lahui makemake ole, pela no lakou i hookokoke ole aku ai ma ia wahi, aka, aole no nae ia he mea na lakou e kuhao ai a hoopau ae.
Ua manaoia e holo aku ana o Kaala i Molokai no ka lawe ana i kekahi mau lala o ka Papa Ola ma keia mea iho.
Ua lawe ia mai kekahi Geremania ma ka Poakahi nei no ka malama ana he lehulehu wale o na ilio no ka hana@ mau o keia mau ilio i ka hiamoe o kekahi poe ke kumu i hope ia mai ai oia, ao Puuowaina oia.