Ke Aloha Aina, Volume III, Number 36, 4 Kepakemapa 1897 — Page 4

KE ALOHA AINA

POAONO, SEPATEMABA 4, 1897

6

 

Mai ka aoao Elima mat.

            A no'u nei, ua wela au a ua, ehaeha hoi, no ko oukou hoohaahaa ia e ke au puni Amerika,m ma ka hoonele ana mai i ka oukou ulono a hiki i keia la. O ka awaawa a me ka awabia o ka lakou mau hana ino i kokua ai, oia kai loaa mai ia kakou a pau, iloko o nei mau makahiki eha a oi, aole o ka mea i nonoi ia aku.

            AHA: Ma ka malama o Mei, 1893, aia na Elele a pau a puni ka Paeaina, e akoako ana ma Honolulu, Oahu, no lakou ka heluna @ 42, a mailoko aku oia huina, ha elima o lakou i waeia no ka lawe ana aku imua o Komisina J. H Blount, i ka memoriala a ka lahui Hawaii, imua o ka lahui Amerika.

            He naauao a kulio hoi na olelo oia memoriala, i hookahuaia me na kumu oiaio maoli. A ma ka hope loa, e olelo ana penei: "Ma keia, ke nonoi @ku nei me ka iini nui, a me ka o@io @ E hooponopono ia na hewa nui i hana ia mai ia makou, @ hoih@ hou ia mai o ko makou @ , a me ke kulana kumukanawai o ko makou aupuni, malalo o ko makou Moiwahine Liliuokalani i aloha nui ia."

            Oia ka pule me ka amene ana, i kakau inoa ia e na Elele a ka lahui, no lakou ka huina o 41, a kakau inoa ia e ka Peresidena J. Nawahi a me ke Kakauolelo J. K. Kaulia.

            A hiki mai i keia la, heaha ka ke aupuni Amerika hana pono ma kona aoao, no keia nonoi a ka lahui Hawaii i kulaiia, a e waiho ehaeha nei no eha makahiki a oi@ Na oukou no kou lahui aloha e pane iho no keia ninau.

            ALIMA: Ma ia malama no o Mei, 1893i waiho ia aku ai ka memoriala a na L de o ka mokupuni o Kauai, ia Komisina J. H. Blount. He memoriala aloha keia ke heluhelu iho, e hu'e pau ana mai no kapuna mai, na makua a pela aku. He 10 ka nui o na Pauku iloko o keia memoriala a o ka huina o na wahine a pau o ka Hui Aloha Aina o ka mokupuni o Kauai i he oiaio mai i ka memoriala @ 809, a na k@ lakou Komite i lawe mai i ka lakou memoriala ia Komisina j. H. Blount, oia o Mrs. Hana Lovela a me Mrs. J. Kaae.

            Ma ka hope o ka Pauku 10, e nonoi ana lakou penei: "Ke nonoi haa haa aku nei makou me @a iini nui, a me ka uwalo aku i koi hanohano ma kou kulana elele a ka Peresidena o ka lahui kelakela o Amerika, e wehe awiwi ae i ka hewa nui i hanaia i ko makou Moiwahine, a i ko makou aina a ia makou hoi, e hoihoi hou ia ko makou  Moiwahine Liliuokalani, ke aupuni a me ke Kumukanawai, pela kou poe hoopii e pule mau ai.

            Aloha no ia mau @ nonoi a @ pule a @kou e ku@ mau makuahine a k@ k@ hoo@ i ka aina, ka la @. A @ ma@ i keia @ Amerika i @ aloha h@ ke k@? Na @kou @ pa@ ke@.

            A@ kakou @ Moiwahine @ Peresidena H@ o k@ A@ aku Kona @ me na kumu pale Nona iho a me ka lahui pu. Maloko oia leta nonoi, he ekolu mau kumu @ hoike ia e ka Moiwahine, kahi Ona i haawi pio ai i ke aupuni.

            He mau kumu oi kela o ka naauao a me ke ano karistiano pu, aka, heaha ka ka lahui i ike ai no kela Peresidena Harisona, no keia nonoi a ka Moiwahine? Eia; Papani ae la oia i kona mau ipuka pepeiao me ka welu lole, a kau mai la i na maka aniani eleele ma kona ihu a oleha ae la i ka lani, i ole e ike a e lohe i ka le@ uwalo o ka Moiwahike e nonoi ana, "E hookaulua ia kela Kumuhana, a pela aku."

            A i mea e maopopo ai ka oiaio o keia, eia mai ka hoike a Peresidena Kalivalana, penei: "A ma ka la 15 o Feberuari, hoouna ia aku la ke (Kuikahi Hoohui Aina) iloko o ka Aha Senate." A he Palapala pu hoi kekahi a ua Peresidena nei i ka Aha Senate, e k@ aku ana no ua kaikahi la, nolaila, ua pule ia mai ka nonoi a ka Moiwahine, e kela Peresidena, aole i maliu ia mai, oia ka mea i maopopo, ua lokomoia kona mau pepeiao i ka welu lole, a he maka aniani eleele ke kau ana i ka ihu.

            AHIKU: Ma ka malama o Maraki, 1893, ua hiki mai i Amerika ka Hooilina Moi o Hawaii nei, mai Enelani mai, oia o Kaiulani, a waiho aku la oia i Kana nonoi i ke aupuni Amerika, no ka poao o ke aupuni Hawaii, ka Hae Karaunu, a pela aku.

            He ku maoli no i ka walohia Kana mau olelo ke heluhelu iho, a ke lawe pokole mai nei au i kekahi o Kana mau olelo i hoolaha ia, penei:

            "I ka lahui Amerika, me ka hookipa ole ia mai, ua hehi Au i ka lepo o ko oukou aina i keia la. Ua lohe iho nei Au, he mau Komisina mai Ko'u ama mai, e noi ana i keia aina a ke kaulana e kaih aku i Kuu wahi mala waina, e waiho iho ana lakou la'u me ka Home ole, me ka inoa ole, a me ke aupuni ole."

            "Na Amerika nei i hoouna ae i na kane me na wahine Karistiano i Hawaii no ka haawi ana ae i ka pono o ka no ho haipule ana a me ka naauae, a me ka Palapala Hemolele, a ua hooliloia makou i lahuikanaka kulala aupuni, he hana aloha keia a Amerika ia makou."

            "I keia la, he ekolu keiki a ua poe mikanele nei o oukou, eia i o oukou nei, e nonoi ana, e hookanuli i na hana maikai a ko lakou mau makua. Nawai lakou i hoouna mai? (Na Diabolo) Nawai ka lako mana e kue a wawahi i ke kumukanawai a lakou i hoohiki ai?
 (Na S@)

            "Owau nei, he kaikamahine nawaliwali, aole kekahi o Ko'o lahui me A@ i keia @ kue aku i keia poe e koe mai nei la'u, ua loaa no nae l@ ka kaika e hoomanawanui, e kue aku, ai no ka pono o Ko'u lahuikanaka."

            "Ke@ oe nei Au i ka le@ naauauwa o K@lu @ hoi, a na ia mea i haawi mai @ ka ika ka a me ka manao k@, he kaika A@ no ka ike, ua pono Au, he @ ka m@ i ke Akua a he @ keia aina a ka lana@ na kanaka he po@, o @ i ka uhi ana ake o ko lakou. @ i ka Hae aloha o Ko'u aina."

            O kekahi ae la kela o na olelo a ka Hooilina Moi o Hawaii nei i waiho aku ai imua o ka lahui Amerika. A hiki mai i keia la, heaha ka ke aupuni Amerika hana pono i hana mai ai no ka leo uwalo aloha lahui a keia Hooilina Moi opiopio? Na ka lahui e pane nai no keia.

            AWALU: Iloko o ka malama o Dekemaba 1896, hiki kino aku la ka Moiwahine Liliuokalani i Amerika, a noho kino aku la imua o na ihu a me na maka o na Luna Aupuni Amerika, no ke kiai ana i ka hanaia mai o ka pono a me ka pololei no ka Lahui Hawaii me ka Moiwahine pu.

            Hala ae la ehiku malama, aohe wahi iniha o ka pono i hanaia, he mau olelo palu wale iho no e noke nei i ka hamo i ke 'Lii a ku ka naila, o ka pono nae i makemake a i kali nuiia, aohe lewalewa iho. No ke aha mai la? Na ka lahui no e pane mai no keia.

            AIWA. Ma ka la 17 o Iune, 1897 nei, i waiho hoa aku ai ka Moiwahine Liliuokalani i kana palapala hoopii kue imua o ke Aupuni Amerika pauaka, ma o ke Kuhi@a N@ la, no kela kumuhana ekaeka no, e like me ko kela makahiki 1893, a e nonoi ana Oia i ka Aha Senate o ke Aupuni Amerika pukahee, e hoole loa i ka apono ana aku i kela kuikahi aihue a Kini Ma i hookomo aku nei, a e nonoi haahaa ana Oia i na makaainana o ua Aupuni Amerika la, e haawi ae i na kakoo ana i na wahaolelo o lakou, no ka hookoia mai o ka pono a me ke kaulike.

            A o keia nonoi hope mai la a ko kakou Moiwahine aloha. E hookoia mai ana anei e ua Aupuni Amerika la? Pela paha, aole paha.

            Ma keia wahi, ke hoike aku nei au i ko'u manao ponoi imua o oukou e kuu lahui aloha, mai Hawaii nei a hiki i Kauai, mai na kane a-i na wahine, i na makua me na keiki, i na opio me na ao@, i na ui me na hapa @, a pela aku. A ke manaoio nei ao, e lokahi mai ana oukou me a'u ma ia manao, a i ole o ka hapanui paha o oukou e kuu lahui, a oia keia: Mamuli o na mea a'u i hoike aku nei ia oukou mamua ae nei, no na mahele he @wa, ua maopopo @ea ia'u aole o kakou pono ia Amerika, e kali hou aku ai ilaila.

            Eia ka manawa a kakou ka Lahui Hawaii ponoi aloha aina mai Hawaii nei a i Kauai.

            E unohi mai kakou me ko kakou Moiwahine i ka kakou hoopii mai a Amerika mai, a lawe ae, a waiho aku i na mana aupuni o Beritania Nui me Farani.

            EDWARD KEKOA.

            Aole i pau.

 

HE ELIMA POE I HOPUIA.

            Ma ka @ la o ka Poakahi nei, ua hopua he eha kane a me hookahi wahine no ka @ ana i ka mea e @ ana i ka halawai ana o Kulekana me ka poino, ma @ kona kulai ia ana e kekahi kanaka @ mailuna aku o kekahi lanai nona ke kiekie mai ka lopo ae he umikuma@ kapuai, a ua naha ka iwi o kekahi wahi o kona @ Aia eia iloko o ke kulana kupilikii loa, a he uuku loa ka manao na kona palekana.

 

            Ua @ i aloha @ i ka @ Moiwahine, ma ka @ K@ no ka  haawi ana i na @ aloha no ko kakou Moiwahine.

 

Na Palapala

Aole e @ maluna o makou ke koikoi o na ahewa ana no keia mau manao i hoopukaia nalalo o keia poo, aka, e ili no ia maluna o ea poe na lakou i kakau mai.

MR LUNAHOOPONOPONO,

            Aloha oe:

 

            Ma kou ano he kiai a he wahaolele no ka lahui Hawaii aloha aina, ke hoike aku nei au ia oe i kekahi hana poholalo i ka lahui Hawaii kupaa oia hoi keia:

            Ma ka Poakolu, la 18 o Augate nei, ua loaa mai la he kauoha ia J. Kekuuweiu o Kona Akau nei, mai ka Peresidena mai o ka Hui Kalaiaina, D. Kalauokalani, e kauoha mai ana ia J. Kekuuwelu, e hele aku e kakauinoa mai na kane, wahine a me na keiki mai Keaukukuiula o Kekaha a hiki aku i Kailua a puehu loa aku i Kahului. A ua loaa hoi ka huina o na inoa i ka 400 a oi aku, a emi mai paha, pela kana hoike mai ia'u me kona koi pu mai ia'u e kakau aku au i ko'u inoa, aka, ua hoole aku au, ua pane aku au iaia.

            He Ahahui ko makou e ku nei. I kukuluia i ka la 7 o Aperila o keia makahiki e ka Peresidena Nui o ka Ahahui Aloha Aina J. K. Kaulia, a ma ko'u aho he Kakauolelo no ka Ahahui Aloha Aina Lala o Kekaha nei, ke hoole loa aku nei au ma na ano a pau, me kuu minamina nui i na lala a pau o ko'u Ahahui, i ko lakou puni ana i na hana poholalo o keia ano, a pau nui aku la i ka pipili i kepau o Aumuula, a no ka Hui Kalaiaina ka olelo ana.

            Mahope iho hoi o ko'u hui ana me lakou, ua hoike aku au i na mea a'u i ike ai maloko o ka kaua milimili, ka nupepa KE ALOHA AINA, a i ko lakou lohe ana, ua mihi hou lakou i ko lakou puni wale ana i na hana apuka o keia ano.

            Ina paha ua hooholo na Ahahui elua e ku nei i keia w@, o ke Aloha Aina a me Kalaiaina, e alu like ka lahui i keia hana, i kumu e hoihoi hou ia mai ai ko kakou aupuni kumu i pakaha wale ia, aka, ina he hana keia no ko kakou pilikia, alaila, na ak mana o Iehova ke Akua Kiekie loa, e hoopuhili aku, a e kapae loa aku hoi i na kuko Iapuwale o keia ano.

            Aole au e kamailio i keia, ina e hele pololei ae nei ma na lala o ka Hui Ka laiaina e like me ka hoike a ka Ahailono, ma o Daniela Kaeo ala, i komite kakauinoa i na iaia oia Ahahui ina ua pololei, aole pela keia, ua ehi hapuku i ka i'a o Kapaau, a nolaila, ke ninau nei kou mea kakau. Ua pono anei keia kakau ana?

            Me ka haahaa,

            N. K. MAEWA.

            Kakauolelo o ka Ahahui Aloha Aina o Kekaha, Aug. 13, 1897.

 

HE HANA HOOMOKUAHANA IA

            Aia maloko o ka nupepa "Ka L@ Kalaiaina" o ka Poalima nei kekahi mau manao e piu ana no keia HoHookuonoono a me Kalepa o Kameiluli a ua lawe pu ia ae me ko'u inoa kekahi, i mea kamailio imua o na maka o ka lehulehu mamuli hoi o ko'u kakoo ana i ua Hui ia a na wahine a me na kaikamahine ua lilo ia mau hana @ i mea ino loa ia e kekahi mea @ mahope o ke @ o Mrs Kahale, a nona nei na @ a'u e @ nei me ka @hewa @ oia no kela wahi kanaka poupou o Kameiliili, nona ka inoa o Mikasobe, me kona manao nae, aole oia e ike ia ana.

            O keia no hoi ka luaui ponoi o keia Miss Kahale, e hookonokono ia nei e hana i ka mea a kona lunaikehala i maopopo ole ai, a ke hooko nei oia i ka makemake o ua luaui la, me kona manao, e hoolilo i ka H i a na wahine a me na kaikamahine i mea ole, elike me kona ano e noho nei ma Kamoiliili, a oia kana e palulu nei i kahi kaikamahine ana mamua, elike me ke ano o ka poe kolohe, imi epa, a me kekahi mau hana ano e ae, aia no hoi na manao lili iloko ona, no ka hana a keia poe e hoomakaulii nei, i na wahi kenikeniu no ka pono o ka apana o Kamoiliili, kahi hoi a maua e noho like nei, me ka manao, e hooholomua aku i na hana e hookuonoono ai i na kanaka Hawaii ma keia apana.

            He okoa nae ka manao o @ makamaka la o@ o kona an@ nui paha, oia ka hoe@ i na @ e pono ai o ka noho ana, ma ka hoolilo ana o keia poe wahine a me na kaikamahine i mea ole.

            He hupo loa ia mau manao ana e haha pela, a he hana hilahila ole ia na kekahi kanaka i hoonaauao ia, a ua ike i ka pono a me ka hewa, a hoao e hoo kahuli ia mau hana maikai i luahi na kona mau manao lilii. O ka'u wale no i ka makamaka, e hoopau loa la mau manao kekene a e huki like kakou i na hana maikai a ka kakou mau wahine i kukuiu ae nei, a i lilo ai hoi o Kamoiliili kekahi apana holomua ma ke kuonoono o ka noho ana ma keia mua aku.

            Owau iho no.

            HIRAM KAAHA.

Kamoiliili, Aug. 28, 1897.

 

KA LA 18 O SEPATEMABA.

            Ma ka Poaono, la 18 o Sepatemaba e hiki ana, e malamala ana ia he la kulaia aupuni, a e paa ana kekahi mau hale oihana ia la. E malama pu ia ana he mau lealea heihei waapa maloko ae nei o ke awa, a penei ka papa hoonohonoho o na heihei e malamala ana ia la:

            1-Moku Kiakahi o ka Papa Ekahi.

            2- Waapa Eha Hoe.

            3-Heihei Tabu (100 @)

            4-Heihei Au (100 @)

            5-Waapa o na Mokuahi.

            6-Waa Eono Hoe.

            7-Waapa Eha Hoe.

            8-Huki @ki Waapa.

            9-Moku Kiakahi o ka Papa Elua.

            10-Waapa Eono Hoe.

            11-Heihei Luu.

            12-Waa Pea.

            13-Waapa Huelo@ti Elima Hoe.

            14-Waapa Uwepo

            15-Waapa Eono Hoe.

            16-Waapa Lana Uumiku@lua Hoe

            17-Waapa L waia o na Pake.

            18-Waapa; Lawaia o na l@p2na.

 

            @ka @ ke hooili nanani mai nei no ka huliu mua @ mamau o kona holo ana aku no @ o Pualoa no ke ana ana.

            Ua lohe mai makou e holo hoom@ aku ana no @ Lunakanawai W. L. W@ (M@) a me @ ma keia Kinau @ ana i ko @ mau ola kino ma ia T@ kaulana a e hala loa aku ahi paha ka @ huakai @ Kal@ope@.