Ke Aloha Aina, Volume III, Number 34, 21 August 1897 — Page 6
This text was transcribed by: | Uilani Paalua Campana |
This work is dedicated to: | William H. and Ruth L. Paalua |
KE ALOHA AINA
Poaono, Augate 21, 1897.
HE MANAO KUHIHEWA.
Mai Kamloope, British Columbia, i hoea mai ai kekahi moolelo pahaohao o ka hoao ana o kekahi haole nona ka inoa o James Bound, he kamana, e kau iaia iho maluna o ke kea, oiai hoi kona hilinai nui maluna o kona hoomana, na ia mea i hoopupule mai iaia.
Ua manaoio oia, ua kahea ia mai oia no ka hooikaika ana e kala i na hewa o ke kanaka, a ma ka make ana hoi maluna o ka laau kea e hoopau ia ai na haawe kaumaha o ka hewa mai ka honua aku.
Ua kukala ae oia iaia he Mesia, ua lawelawe ae hoi i kana misiona i kona wa i piha ai na makahiki kanakolu. Mamua aku nei, ua hoike ae oia, ua kokoke mai kona manawa e make ai no ka hooikaika ana e hoola i ka honua. Imua o kekahi poe ana i hoohulihuli ai a lilo oia i Aposetole, i hooho ae ai oia: “O ka mea e kaulia ana ia’u ma ke kea, aole loa oia e hoomaewaewa ia.”
Ia po no, ua hana iho la oia i kekahi kea a kukulu ae la, a i kekahi la ae, ua kali iho la oia no ka hiki mai o kekahi mea no ke kokua ana iaia ma kona make ana i kalahala no keia ao. Aka aole nae he hookahi o lakou i hele mai, nolaila, ua hele aku la oia imua o lakou e hooikaika no ka nawaliwali mai o ko lakou manaoio no kana misiona, ua kali oia no kekahi manawa aole hookahi mea i hoea mai imua ona.
A ma ka la Sabati, Mei 30, mahope o ka pau ana o ka pau ana o ka pule, ua hoi aku la oia no kona home mehameha, a auau iho la hoi ma kekahi wahi kahawai e kokoke ana ma kona hale, a mahope hoi o ia manawa, ua hele aku la oia no kahi a ke kea e ku ana, malaila, kakia mua iho la oia i kona mau wawae me ke kui iluna o ka laau kea, a i ka paa ana, kakia ae la oia i ke kui iloko o kona luna hema ma kekahi manamana o ke kea, oki iho la oia i kona aoao me ka pahi, a ia manawa i kali iho la no kekahi mea no ka hele ana mai e kakia i kona luna maluna o ke kea aole nae he mea i hiki mai.
A ma kekahi kakamaka ae, oiai kekahi kanaka e hali ana i kona holoholona i nalowale, ua loaa aku la ua Jas Bound nei e waiho ana me ka nawaliwali, mamuli o ka hemo nui loa o kona koko. O keia mau haawina o ka ehaeha i loaa iho la iaia, ua lawa ia no ka hoopau ana ae i kona paulele maluna o kana misiona, a mihi iho la oia no keia hana hupo loa ana, a mai make mau wale.
Ua lawe ia aku o James Bound i ka halepaahao ma ia la hookahi, no ka ninaninau pono ana i kona kumu i hana ai i keia hana manaonao.
BE ELUA PAUAHI MA WAIALUA.
Mawaena o ka hora i na me 12 o ke kakahiaka Poakolu nei, ua pau iho la i ke ahi he elua hale noho malalo o Waialua. He uuku wale no na waiwai i hoopakele ia, aole hoi he mea e hiki ai ke hoopakele i ka hale mai ke ahi mai, oiai hoi, kekahi oaniani makani e pa ana.
O ka hale mua i pau i ke ahi no Kamaki, e moe ana oia me kana wahine ma ka rumi o mea o ko laua hale, mahope hoi o ko laua hoi ana @ mai ka lawaia mai, a o ka laua moopuna hoi e paani ana, ua komo aku la oia iloko o ka hale a ho a ae la i kekahi ahi, a kiola aku la iluna o kekahi opala ana ma ka rumi, ua hoomaka koke ae la oia e a, a pahola aku la ke ahi no ka rumi a Kamaki ma e moe ana, mamua o ko laua ike ana, ua huli koke ia aku ke kamaiki nana keia mau hana kolohe, a pakele mahunehune aku la lakou mailoko aku o ka hale, ua hoea mai kekaoi poe me na bakeke wai, aka, ua hala ka wa pono.
A mamua o ka pau loa ana oia hale i ka a ia, ua pau hou aku la kekahi hale, no oili, mamuli o kekahi mau huna ahi i haule pono iho maluna o kona kaupoku. Ua hoopakele ia kekahi mau waiwai, aka, o ka hale ua hooliloia iho la e ke ahi i puu lehu. Nolaila, he mea pono loa i na makua mea keiki e makaala loa i ka waiho ana i na ahi koe ma kahi e loaa ole ai ia lakou.
KA HOOULU LAHUI OIAIO.
Ma ka pa alii e Honuakaha, ma Honalulu nei, i ka hora 9 a.m. o keia kakahiaka Peaha, la 19 o keia mahina, ua hanau mai la mai ke kihapai ohana o ka Mea Hanohano Ed. K. Lilikalani a me kaha Aliiwahine Mrs. Hana Lilikalani, he keiki kane nui mohaha, o ka eiwa hoi o ka huina o na keiki a pau e ola nei mai ko laua puhaka mai.
Ke mahalo ae nei makou i ke kulana o keia mau oiwi opio Hawaii ponoi, i ka malama i ka berita laahia o ka mare, malalo o ke apo o ke kuikahi, a me ke aloha. Owau hou ae.
NA KA LEHUA E LAWE AKU ANA IA LAKOU.
Maloko o ka nupepa Tribune o Hilo i ike iho ai makou, eia o Kapena McDonald o ka mokuahi Hawaii ke liuliu nei no ka holo ana aku i ka aina a ke gula e hu la.
E lawe ana oia i ka mokuahi no Alaska. i keia kau kupulau ae, me ka piha lako ai, na wai hoopumehana a me ka piha ohua o na kanaka hoi i pauaho hoi i ka hana ana a makemake e loaa koke ka waiwai.
O Lehua, wahi a ke Kapena i hoakaaka mai ai, ua hana ia oia no na kai papau, a me he mea la, ua hiki no oia ke pii loa no ke poo o ka muliwai Yukon me ka poino ole.
HE AIHUE MAKAU OLE.
Ma kekahi hora o ka po Poakolu nei, ua komo aihueia ka hale keia lole o J. S. Martin, e ku nei ma ke alanui Papu kokoke ike alanui Kalepa, a lilo aku la he puu dala mahuahua mailoko o ka ume nona ka huina i aneane i ka ekolu haneri dala.
Ma ka pukaaniani mahope o ka rumi i komo ai, ua hele pololei aku ke kolohe no kahi o ke pakaukau e waiho ia ai ke dala a wawahi iho o i ka ume, aole he mau mea e ae i laweia o loko. Ua hoounaia aku o David Kaapa, i kona hiki ana ae malaila, ua waihoia aku la ka hihia iloko o kona lima.
M ke Kinau o ka Poalua nei i hoea mai ai ka Lunakanawai G. W. N. Hapai o Hilo.
NA PALAPALA
Aole e ili maluna o makou ke koikoi o na ihewa ana no keia mau manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, e ili no ia maluna o ea poe na lakou i kakau mai.
O na mau o walohia i hiki mai imua nei o’u, ia hoi ka’u e hoike aku imua o ka lahui, a ua hiki mai hoi ka wa kupono i ko’u manao i koho iho ai e hoike aku i keia mau wahi huaolelo, a na ka lahui ia e ike mai i ka pono a me ka hewa, a oia iho hoi keia:
Owau kekahi iaia o ke aloha aina i ike i neia me he aloha i ka aina, a owau hoi kekahi i alo i ka inea o neia me he aloha aina, a he wahi manao ko’u malaila, o ko’u aloha, he aloha ko’u i ka aina, a he aloha i kuu Moi, ka mea hoi a ka lahui i hilihai ai, ua kuihe ko’u manao i ka lohe mau ana i kekahi poe i ka olelo ae, he aloha i ka aina, aole nae i ka Moiwahine Liliuokalani, no’u ino, he aloha au i na mea elua, ke aloha i ka aina a me ke aloha i ka Moi, e kala mai ia’u e ka mea heluhelu, ina ua hewa ae la keia maluna.
E hoakaka aku ana au i keia mau mea elua, he aloha au i ko’u aina, kahi hoi o’u i hanau ia ai e ko’u mau makua Hawaii oiaio maoli, a ma ka nahele hoi o Panaewa, Hilo, Hawaii i oili mai ai au i keia ao malamalama. O ko’u aloha i ko’u Moiwahine, he aloha oiaio e makia paa ana Nona a me kuu aina hanau.
Ke hoomanao nei hoi au i keia mau huaolelo a Kamehameha, “Imua kakou a inu i ka wai awaawa,” pehea i puka ai kela mau huaolelo ia Kamehameha? Peneia no ia. no ka mea, he alii nui o Kamehameha no Hawaii, a aole hoi ona makemake e noho alii ae kekahi alii maluna ona, ua makemake hoi oia nei mau mea elua e noho alii oia, a nona ke aupuni a me ka noho alii.
Nolaila hoi au i manao iho ai i keia mau i uaolelo, e lokahi kakou i na mea elua, e aloha i ka aina a me ka Moiwahine. Ina kakou e lokahi ana i neia mau mea elua, alaila, ua pau ae la no ka hana me ka luhi ole, a eia ka ninau ma ia wahi, pehea kakou e hana ai? A penei no ia, no ka mea, ua ulu mai he mau kuia iloko o neia mau hana, ua nui ka hakaka no keia mea he kakauinoa.
O ke kumu i ulu mai ai o keia uluaoa, oia hoi, ke hele nei kekahi poe e kakau ma ka inoa o D. Kalauokalani no ka pono o ka lahui a me ka Moi, o Mr. Kalauokalani, he Peresidena oia no ka Hui Kalaiaina, nolaila, i o’u mau hoa makaainana mai Hawaii a Niihau, heaha la ka hana e hiki ai ke pau ke pohihihi?
Eia wale no, o ka hui like ae o na Peresidena elua, o Mr. Kalauokalani o ka Hui Kalaiaina a me Jr. Jas. Kauli. o ka Hui Aloha Aina, eia kahi nui a ke kauwa ia olua, ina he mea hiki ia o ua ina he mea hiki ia olua ke haawi i ko olua aloha i ka lahui ma ka haawi ana i malawai makaainana nui no ka lehulehu no ke hoakaka piha ana mai i na mea a ka lahui e hana ai, ma ke kakau inoa paha, a i ole, e noho pu wale iho no paha pela.
Owau iho no me ka oiaio, leo aloha aina kakia iwi, J. K. Baker.
UA HOPU IA O KAILIPAKA.
O Kailipaka, oia ka hulipahu mua o ka mokuahi Mokoili, ua hopu ia oia no ka aihue ma ka degere elua, no ka lawe malu ana i ka huina o $410 mailoko aku o ka pahu hao o ka mokuahi Mokolii, a e hoea mai ana imua o ka Aha Apana i keia la, no ka imi pono ana i ka mea oiaio.
Ua hoike ae o Kailipaka na Paele i aihue ke dala, he mea hana no loko o ka pa papa o Alani me Robikana. Ua hoike aku oia ia makai Kiu Kaapa, na keia Paele i aihue i ke dala, a ua haawi mai hoi oia iaia he huina dala nui no kona mahele ana, no ka hoolilo ana i kana mea i makemake ai.
O Kailipaka, me he mea la, ua hookomo ia ke kaulawaha ma kona noonoo ana no na mea e pili ana i keia hihia, i wahi nona e pakele ai mai ke mana aku o ke kanawai.
Ma ka Poakahi, Augate 2, ka la hoi i aihue ia ai o ke dala, oia no ka wa e hana ana o Paele ma ka pa papa a kona mau haku. Ua hookomo ia keia dala e olelo ia nei iloko o ka pahu hao mawaena o ka hora 2 a me 3 o ka auina ia, a i ka hora 4:20 ka nalowale ana ka wa mua hoi i nana hou ia aku ai.
O na paahana hoi o loko o ka pa papa, e hana ana lakou a hiki i ka hora 4:30, a aia pu no hoi o Paele malaila kahi i hana ai. Ua paa loa ia oia i ka hana ma ka uapo o Kinau, no ke komo pu ana e aihue i keia $410, a ua hoi no oia i ka hana me ka loaa ole o no hoohuoi ia e kona mau haku, a me na hoa paahana pu.
Mamuli o keia mau olelo hakuepa a keia Kailipaka, ua hoopahaohao ia kona mau hoa hana, oiai oia ua paa loa i ka hana mai ka hora i aku a hiki i ka wa i pau ai o ka lakou hana. Nolaila, oia mau olelo hookauhihi a Kailipaka maluna o Paele, aole ia i hiki ke hooiaio ia malalo o keia mau kumu:
- Aole oia i holo ma ka Mokolii. ma ka holo ana i Augate 2, elike me kona mau, a i hoike aku paha i kekahi kumu kupono e hiki ai iaia ke noho, a ua loaa hoi na kumu kupono e hiki ai ke hoohuoi ia nana no i hana. a olelo no hoi he mau kumu kupono i hoopau ia no ke kumu o ko Kailipaka noho ana.
- Ua ike ia oia i kona wa i kaawale mai ai mai ka moku mai, me kekahi puolo maloko o kona poli. oiai o Mokolii e hoopuka ana mai ka uapo aku o Kinau. O keia puolo, ua owili ia i ke kuka.
- Mai ka po Poalua a hiki i ka po Poaono, he ona wale no a nolaila, he mea maopopo loa, nana no i aihue kela huina dala i nalowale ai mailoko mai o ka pahu hao.
O keia na kumu 3 i ku ai ka hoohuoi ia maluna ona, a nolaila, aohe mea kanalua ai, nana io no paha i aihue, a i ole. na kahi mea okoa aku paha.
KA PEPEHI KANAKA O MOLOKAI.
Mai ka Poakahi mai ka hoomaka ana o ka wae ia ana o na Kiure no ka noonoo ia ana o keia hihia pepehi kanaka, a hiki i ka wa i loaa ai o na poe nana e hookolokolo i keia poe i hoohu oi ia, ua komo iloko o na hana pepehi kanaka ma Kaualo, Molokai.
Ma ka auina la Poaono nei, i pau ai na ninaaluau la ana o na hoike a oia no hoi ka wa i hoonohonoho ai, o na loio o na aoao a i elua, i ka lakou mae olelo pale no na lawehala, a pela no noi ka oleloao a ke Kahu o ka Aha imua o na Kiure, a ma ka hora 6:30 p.m. i komo ai na Kiure iloko o ka rum no ka noonoo pono ana i ka lakou olelo hooholo e kau ai maluna o keia poe.
A ma ka hora 11:30 p.m., ka piha pono ana hoi o na hora elima o ka lakou olelo hooholo, ua puka mai la lakou me ka lakou olelo hooholo, a waiho aku la imua o ke Kahu o ka Aha penei:
O Noa, e hoopai ia oia ma ke degere elua o ka pepehi kanaka, a o Paahao, no ka lima ikaia me ka hoeha pu; a hookahi mea i hookuu loa ia, oia o Sam Ku.
I keia kakahiaka e kau ia mai ai ka uku hoopai o ka laua mau hana, elike me ke koi koi o ka hewa a laua i hana ai.
KA POE PEPEHI KANAKA.
Ma ka auina la Poaha nei, i noho ai ka hihia o kela poe kanaka o kai o Iwilei, i pepehi ai a nahoahoa ke poo o John Milton, ke keiki hoi i make ai maloko o ka Halema’i Moiwahine i ka Poalua nei, mamuli o ka noha ana o ke poo, i ka pauku laau a Kamakeloa mai ka lima aku o keia poe hoohaunaele.
Ua noonooia keia hihia imua o ke Aha, no ka ninaninau ana i na hoike kupono ma ko lakou aoao, a me ka aoao o ka mea i make, a mahope iho o ka loaa ana o na olelo ike a na aoao a elua, ua lawe loa ia aku ka hihia imua o ke Kiure, a na ia Aha e haawi mai i ka uku kupono no ke lakou mea i hana @
Ua pau na lawehala i ka hoihoi ia no Kawa, no ka hoomalu ana a hiki i ka wa e hana ia ai o ko lakou hia imua o ka Aha. O’Creighton ka loio o ka poe lawehala, a o ka Ilamuku hoi ma ka aoao o ke aupuni.
NUI NA POE E HAALELE ALA IA AMERIKA NO KLONDYKE.
Ma na mokuahi a pau e hoea mai nei mai Amerika Huipuia mai, ua lawe mai lakou i na lono e pili ana i na kanaka e pau ala i ka holo no Klondyke, no ka eli gula.
He mau haneri o na kane e haalele la ia Kapalakiko no Klondyke, Alaska. no ka huli waiwai ina me ka nana ole ne hoi i na poino o ke alahele, a ua nui no hoi na poe e hoi mai nei malaila, ua waiwai.
He nui ka pu on na mea ai ma ia wahi a ia wahine puhi palaoa malaila, i loaa hoi iaia ka puka o $60 i ke eke palaoa hookahi, no ka mea, o ke kumu kuai o ka onoono palaoa nookahi, he 60 kentea no ia, aole nae ma ke dala maoli e uku ae, aka, ma na hunahuna gula no ia.
O kekahi o na kanaka i loaa ka pomaikai, oia o Clarence Berry, ma kela makahiki aku nei, ua lilo laia na hunahuna gula ma ka @ ana, nona ka waiwai io o $30,000 ua haawi ia aku he $59,000 no kona kuleana, aka ua hoole aku oia.
I keia mau mahina ke uhia ala ka honua e na pauka hau, a mamuli o ka hoa ana i na puu ahi e @ na ka hau ahuwale iho ia ka lepo me ke gula i ana puia.