Ke Aloha Aina, Volume III, Number 23, 5 June 1897 — KA HUAKAI MALIHINI I KA AINA O KA EHAEHA. Ike Kumaka i ka Noho'na o ka Aina i Weli Nuiia. [ARTICLE]

KA HUAKAI MALIHINI I KA AINA O KA EHAEHA.

Ike Kumaka i ka Noho'na o ka Aina i Weli Nuiia.

Kakauia na KE AT,OHA A/.VA . | Mahope iho ok? hora ro oka po Poaha, Mei 27, haaiele iho la ka hua kai a ka Papa Oia i ka uapo a ka Iwae hekau ana, nolakou hoi na hoa ma keia hoio ana, ka Peresidena o ka Papa W, O. Kamikā Na lala N B.' Emekona, C. A. Baraunu a me £). L. Keliipio, na 'kauka 0 luna o na mokukaua Piladelapia, Manona a me Natywa, ka poai o na poe kakau nupep-, a he elua wale jto mea kakau nupepa Hawaii, oia hoi k« Ke Aloha Aina a me <v Ke Aloha Atna Oiaio." # I ko makou haalele ana iho 1 ke awao Kou oet, he malie a iai p®no ka moana, a aia hoi Ka Iwalaai e panee malie aoa iluna o ka ihkai me he kapu hebi ale la no ka moana, peia i nawe malie aku ai a hala o Kalae © ka Ilio, akahi no a hooikaika ia ka holo o ka moku. Oiai, ke aiaula o ke kakahiaka e owehewehe mai ana, aia hoi, ui ikeia aku ia ke kuakea mai o 11 ka e Kasaupaj>a rae na halelaau s a he kohu kaona maoli *# i ka īke aku, e kokolo ae ana h«? k* oha maluna on»pv , nie punohu uahi la ka nee malie, Ma ka hora 5 a oi, ua kamuniu ak« la lea heleuma i ke awa o Kalaupapa, a oia noi ka wa i ike pono u aku ai ke awa • uka i ke kaakea mai i na nalu, a lohe pono ia aku la ka leo kanalua 0 ka Pejesideoa oka Papa Ula 4 eo ke kupono ole ke īeīe iuka 0 ke awa, Ma keia wa, vta iio la ka ka mana» o oa mea a pau, »e ke kah aaa »e ka ma«popo ole, e lele aaa paha iuka, aok paha, •iat nae aa e aoho hakan* an^, ua l*ho aku la au t ka jv*e ana mai o ka leo o oa aliimoku a me na poe hoe waapa e hoolana mai ana i kā maaao he »kt ke le'e mk* 0 keia uo hl» ka *i s ikeia ak* ai

ki haokuuu ---wa \ho v> k.i niji V 4k>aa o k* Wv>ku, * o ka bi"4 c lu't \g o kc kaVihi-Ka % <\ e kti* ws < V«e Ai oka rcics.dci\# k* F*i& QWj « kekihi ,vr t sc h« cb«, no ka hek e tu»ā pano i ke k«Un* e Hik. «i ke t«c «ku i kt at»A. U* aioiH> f»o v i -l>* U UWu «w «k* a ke **« 0 *«' Hvm k» *a : ioHeiA *ku ** k* >f* S?- eh? vīl?« 0 k* H*«s ī" K*!iwe»*p», tr»f hi '<v !*. e hrs mst sn*. ? Mt

aina, auhe pilikia o ke awa, ua ae mai' :kā lokemaikai o ria lani la oukou, a he | mea oiaio īa, ua pae maalahi io aku t& ka ka pulu ole o'kekahi mea i na hunakai e kapipi ana i kumupali. j A o keia bo hoi ka wa i hoio,. hou aku ai oka lua © nia waapa, a naa ka waapa hope loa » kau aku ai au o I ka amā. me ko'u IoM aku i na ieō a ka bana aupum e puhi nei maanei, e houheneia mai ana e lakou me ka walohia, a ike aku la hoi i ka uwapo e uhi paa ia ana e na kanaka. I ka pae ana aku iuka o ka aina % ua oluoiu i ka Percsidepa, • ka Papa Ola W. O. Kamika, *k? haolauna ana aku ia'u imua o ka Luna Nui A, Hutchinson, na ke sno he mea kakau no ka Nupepa Ki Aloha Aika, a malaiia . 3 huli hoi aku ai au no ka home 0 ko'u papa. Ma keia wahi au i hoonnaha iki iho ai no kekahi manawa,- no ke kama\i ana 1 na mea 1 hoomakaukau la mai e ka ohana il©ko o ka manawa pokole, I ka lawa pono ana •ka lsoupo lewaiewa, ua *aalele iho la au a me kuu papa 1 kona home maluna o na lio a kamoe aku ia ka waua huakai mahope o ka huakxi a ka Papa Oia no Pauahi Horoe, kai i hoi a na kaikamahine 70, a r.# na pet wahine kanaka makua o 54 kq iakau nui e aOho ana maUl© 0 ka malu o na makuahine viUki*a.

Ua hookaawal-ia ju noho ana iioko o oi\ h«>e he ma ka pi-umi 0 ka ba!e hookahi. īka om aka i fce kulana oko ltkoo noho ana l»e maeaaae maoli »©. Oke ano tke kulana o keia poe hile, he haahaa *rate no> e iike me na h*lekula ka lolo«, Ma ket« wahi au 1 hu t»at ti ke » - h*. m* ka ike ana akli ī na heleheien* © kekahi poe m «I Ak« ke koikm 0 ka nia'l e kau ana <» V? ma\i &ino t mamua 0 ka nifra hiki Una aku no k^ iku, * he *ro kw n* 1 kc "kiumih* ke ka»*s ivn<> ihō 1 ka hinn *na\ a ke?s ma*t maluK* e klakew m O kekahi |>oc no h«u me he »ēA !n 4

ie'e iak 0 0 S C iV? IV K\| Ukov va i . k« *v v tJ A ; kv;4vi'» So: W Kvk t vt» kfkAM| i.v* e uk»\\ i o k?\i v ' :v K v< b;c! h*4>4 tt>ai ko '«k.'o 4 * jV* ho '& \e! - V ' I v I KO Stf» ■ 0 ku ;-Cf * \»/ t >vK v iui* W«Wfco O KeU R#* {j . f«uī v < ••.;& | Uwuu nei f m I V A hc> ike v * iv.Aci Xi ! Ulo O U |V» o \tlfL he 4 «»KW4t kl kf m s C . * u.CA \l J «*»«*:' \v f »t l Ae « :* V | ko * VI t N4 'i |

ī ka pau'ana o ka tmakaikai ana V' wahi, rae ka hoohihi pu oka wanao, ua kau ae la makou maluna o na a kawoe aku Ja ka makou huakai be!e me na hoa o ka Papa Ola no Hkiawao ka pahu houu, a o ka hora §45 no ia 0 ke kakahiaka. Ke !a naao a inaaoei o ke' alanui, ua piha doi>o i na ha'e, a"ke ktl mai-~4a~htH ka pah nre he hanai la tio — ka lupe, ma ka aoao hema hiklna 0 ko makou alahele 00 K*ia*AO, a ke laiye oei hoi na lio ia «akou me ka heohihi pu noaoii o ka manao, i Ma ka hora 9:20, hiki aku la makou i Kaiawao, ma ka home i kapaia 0 Ealauwina Home, Übi hoi 0 na kane opio o 124 ka nui, ame na pot aoo mawaho ae oīa heluna, Ia makou i komo aku ai maloko 0 kekahi rumi, loaa aku la ia makeiu hf 14 poe keiki mai, me na ohe keleawe, a « pohiaoa hoi me ka nam a ku t ka/ walobia o lyt lakeu mau leo mel«. O ko lakou t»au heiehelena, ua faoo* oaahuahua ia iho e ka mai, a eia nae ka mea kapanaha 4 0 ka maikai o ka !akou puhi ana. malalo o ke aiakai an'a a ko iakau kumu opio, JaiM«s Keohokaofe, a ua haawi aku ka Peresīdeiia & Im Papa Oia t he mau olelo hootaoata»a ia lakou, a he hiki no hos ke mahalo ia mau olelo. O ka'u mea hoohabhsla waii> n&» o»a ko ka hookaawale ole 1 wahi okoa ko ka laaemae 0 na he!efce!eqa e aoh» ai t a ho»i V.ī kakooukono 'ioa, A »»1» no t>ah», o hun» ka Papa Qk ia b«u« aloii* ma k»ta mua «iku» he taea no ii e mahaio ua! Vo Ukou makaaia, ahe hooi afcu hoi i koo aoahalo īa, nie na tms rv; ho'. i mea e loaa ai ka waha la pnikia , «alaila.

Q ke« p»t keik: i ao u r. rxu ie puh» he eon* wa;« no * atsma; eaaoli r.o bai nu ka "klu, oīsT 4 *o> kuw Y a« »sp!i b e ke%th< «n ik«. »» k* **oo »<\ ptU i K\ift *f iiu ktU nnkuak*Q «1 Hākw» «0 h jns« o lUtt»k*i Uhi īoi 0 ktU tu*wU « i «*ī «4» * oo«u hot u hdho«c« «a»4 <JM« lfev» UMi«<s3 0 U $vV UA QAftA «r*k k\t *\t u it tVj i ****•» «*; v - u - v ,£ v* fo»#h «1 h ' i-i i\ > īU»Vf 'i W4MI KX .Vi* .• T l'wi. t fece>*Y)iß* »"*» ars*j'*S \| «Mt<Ml«ft, » l#»0« lleu *« T A *t 00 k*b> * * si» na mm*m ««t Uiw s -Vi** &»* « W JHMMI « m&l W % kv*Wk Wi»HV.*n* 4 A*, ;u- lv »4/ %fr« \ , • *.* f b v» *?V >*«• %w 1 ImMe *c« Vi e IM m I «4 ft l|

Kipa ma ka home hooluana a fca malihmi, nana a makaikai aku la ia wahi be na*i no. HaaHe ,a wa,hi no Berit*nia Holo lie wa % hoohala manawa keia no na inai, t - . n e ka Y. M, C. A. o Honolulu nei, he maa buke heluhelu, he wa'hi pahnpahu, a pela aku, a he wahi ' no hoi kekahi 1 hookaawale ia no pa ma, aha mele a pela aku. A mamuli o na olelo a ka mea nana 4 malama la ua hale la, ua kono mai «ia ia kakou a pau, i na he mau buke kaawale, a he mau nupepa p«ha, e hoouna aku no ka waihona heluhelu i>uke o ua home la, pela hoi'me na nupepa kahiko, Nolaila, e ©luolu e na makamaka, e hoouoa aku ilaila. Haalele ia wahi no kahi e lapaau la ai na mai a Kau'ka Goto. he 2 hale keia, he okoa ka hale e bai!a la ai o ka laau, a maloko o na paipu e lawe ia ai o ka wai laau imo'a, a komo »loko 0 na tabu wai auau he 6 ka nui. Maloko o kekahi hale he 2 rumi, aia malaila kahi 1 ku ai o keia mau tabu 6, he 3 tabu o ka rumi hookahi, eia ma ka aoao ma Ewa aei kahi o kekahi mau iabu 3 i ku ai, o kahi la e auau ai e ka poe ikaika loa o ka ma'i. U» han? ia ka ikaika o ka wela o ka wai a hiki i ka 125 degere, he weia e van holookoa ai ke kino i ka pālahe, a o ke kumu wale no paha s pakele ai, «aamuii no ia o ka hoohuiia ana me ka wai laau. No ka poe ma'i loa keia mau tabu, a ua hoohuiia hoi ke kukaepele me ka wai laau maloko 0 kekahi tabu, a n» ka poe mai ino loa ia, a i ko lakou wa e komo ai iloko, aohe o lakou ike ia mea he wela pela e hanaia ai, a hiki i ko iakou ike ana 1 ka wela, alaila, nee aku oia be tabu okoa, a pela e hana ai a hiki i ke tabu o oa poe lahilahi loa o ka ma'i Ua hookaawale pu ia »0 hoi na la e auau ai o na kane, a pela me na wahine. O ka poe ma'i malani mni, ma kekahi rumi okea lakou e auau ai, a pela no|h#i ka poe uuku loa o ka ma'i, ua hana Ukuu wai laau a hiki i ke J5 degere ka haahaa loa. He pomaikai nuī keia i loaa 1 na ma'i ke malama pono i ke kino, a be poiuo no hoi ke malama o!e. Hookahi no ano laau ma keia Pa«alaau o ka Ehaeha. sohe he mea mawaho ae o keia, e hiki ai hoi ke lapaau ii, nolaila, e ka hoenoho la ana o kekahi Kauka ma ia wahi, me ka hana ole, he ai loaa )a na ke aul>u«i, i oi aku mamua o ka Ptresi<?e«a 0 ka Repub*hka Hawd»s, mea hoi e olelo iieu he hoopau dala o aupuoi. a he hookaumaha i ka lehulehu, Haalele wahi no ka Y M. C. A hnie !oih( keia, a h« w.ihe |hoocianea hei no na poe ma'i e heluhelu huke - He < k 'i ..no ma keia *ahi, .4 he 'i.ke- tu> hoi ko :.A.-u ik. ou ho» ke Kōlwlika, Mv*ten.oiu . 1: 1 kv k.ii .v..ia Ue i'*W h.-v'kvU'-kolo tio im kei* wah , a ua kipa aku s*> a ike s ke ano; o na hanii a ar ka hale paahao ī ik ho; 1

O ka nui o na poe ma'i o ke kahua ma'i lepera he 1110. mawaho ae"o lakja& ui&wāena o 3 00 a 4°" poe kokua e noho ana malaila nie ka lakoa poe ma'i He maikai ka malama ana 9. ka Papa Ola na mea ai, ka aahu a pela aku t a o ka mea wale joe i koe, oia na l?au lapaau e ae s e hikt ai 'ke lapaau ia a ola loa. He aina piha lealea, aka, ūa Hlo nae ia" i mea ole i kekahi poe, otai, lakou e hoomanao ana i na noea aloha a lakou i haalele iho āi mahope, a n© ia kumu, ua lilo ka nihiaihi 0 na pah kiekieimea ole ia lakou, e mahuka ana no ke aloha 1 ka »hana, O kekahi heunahema nui o ka Papa Ola, oia ka onou wale aaa aku no i na ma'i ma kabi kupono ole ia lakou ke aoho, oia hoi, ua »oho huikau ke ano 0 ka noho an?, a ua ulunaai hoihemau hana e hoahaunaele ai i ka noho maikai ana o kekahl poe, O ka poe no l%ksu no ko lafeou ma» hale ponoi, aohe o iakou pilikia, n® ka mea, a«le hiki i ka Papa Ola ke hookonoo wale aku no i na ma'i ma ia mau wahi. Oka pili*cia nui keia onamā i e hoouna īa nei 1 Moiokai, a ua oi loa aku ka pono i ka Papa Ola e hoomahuahua hou aku 1 mau hale hou, i ole ai e hoopilikia ia keia poe. Haalele i keia wahi mamulho ke kcno a John Unea no koōa hale ponoi, kahi hoi a kou mea kakau i nuu iho ai 1 na kofii keiakela a ka Puukolu, ua ai a lihaliha 1 na mea ai i hoomakaukau ia e ka lokomaikai 01 a keiki kupa o ka Ua Kanilehua, a nona hoi ko'u hoomaikai pelena ol«. A malaila au 1 hoohala iho ai i ko'u mau minute hope loa e nana aku ana 1 na helehelena aloha o ko'u papa e kau ana naamua o'u a nalo aku me he akaku la. He mau minute ia oka naluea

a me ka ehaeha o ka manao» oiai, e panee mau ae ana na sekona o ka manawa ionua no ke kali ana aku • ke kaoi mai o ke aeoe o ka Iwahni. Hora 4 ponoi kani ana ke oeoe inuā, a oia no ka wa a maua i puili hope ae ai me na waimak* o ke aioha makua oiaio mai ko'u mau papaiina aku ka mea hiki ole ia'u ke paie ae ia mea. Lulu liena hope ae ia nte ka ohan& hookama o ka makua a ee na makamaka o ka aina mahhim, a kau mai ia maluna oka waapa no ka ooeki o ka lwalatfi, a ma ka hora 5:30 i haaleie aku ai i ke awa o Kaiaupapa no H«ooiuiu nei, a «> ka hora 12 ponei o k po 1 piii mai ai i ka uwapo, a huli hoi aku ia no ka home.