Ke Aloha Aina, Volume III, Number 23, 5 June 1897 — Page 1

KE ALOHA AINA

 

HILO BAY, HAWAII

UA MAU KE EA O KA AINA I KA PONO

HOOKUMUIA I MEI 20, 1895

 

BUKE III HONOLULU POAONO, IUNE 5, 1897. HELU 23

 

KE ALOHA AINA

E hoopuka mau ia aku ana mai ka Poakahi a ka Poalima o ua pule a pau o kela me keia mahina.

Ka Uku Pepa, he 20 keneta o ka pule. No ke kope hookahi, he 5 keneta.

E loaa no ka pepa mai ke Keena aku o KE ALOHA AINA, a mai ka lima aku o na Luna Lawe Pepa.

E pai ia no na Olelo Hoolaha, na Kanikau me na Mele Inoa, me ke Dala kuike. Aole nupepa ma ka owili pakahi e hoounaia ke ole e hookaa mua ia ka uku pepa.

E hoouna pololei mai i na Nuhou na Kumumanao, na Olelo Hoolaha, na Kanikau a me na Mele Inoa i ka Lunahooponopono o keia Pepa.

Aole loa e hoopukaia a hoolahaia kekahi manao m ana kolamu o keia Pepa, malalo o kekahi inoa kapakapa ke ole e hoike mai i ka Lunahooponopono i kona inoa ponoi.

 

Ka Nupepa Puka Pula

KE - ALOHA - AINA

Hookahi Makahiki      $2.00

Eono Mahina   1.00

Ekolu mahina .50

Hookahi Mahina         .20

 

EMMA A . NAWAHI

Puuku o

KE - ALOHA - AINA

EDWARD L. LIKE

Lunahooponopono a Hope Puuku

S.P. KANOA,

Hope Lunahooponpono

O na kauoha Nupepa me na hookaa Dala,  e hoouna pololei mai i ka Puuku ma Honolulu.

 

HE AIHUE WATI.

            Ma ka Poaha iho la i hopu ia ai kekahi Pake no ka aihue wati, nona ka inoa o Wong Chu, a mai Honomu, Hila, Hawaii mai oia o ka hele ana mai, a hopu ia mauka ae nei o Niolopa.

            O ka mea nona keia mau wati, no kekahi Iapana hana wati ia e noho la ma Honomu, a nona hoi ka nui o na wati i aihue ia mai eia he hookahi kakini.

            He manawa mamua ae o ko keia Pake haalele ana aku i kela wahi maluna ae nei, aia hoi, ua ike koke ia iho la, ua nalowale kela mau wati ma kona wahi mau e waiho ai, a ua hoomaopopo koke ia iho la, aohe mea e ae i lilo ai, o keia Wong Chu wale no, a ua nalowale honua hoi oia mailaila mai, me ka maopopo ole o na kumu o kona haalele ana ia wahi.

            Ma Kawaihae oia i kau mai ai maluna o ke Kinau, a ua lohi loa hoi kona manawa o ka haalele ana aku ia laila, mamua o kona hiki ana mai i Honolulu nei, a ua loaa mua na hoonaauao ana i ka poe maanei, no ka nana pono ana i kona aka i pa'i ia, mamua hoi o ka wa o kona hopu ia ana i ke kakahiaka Poaha nei.

 

NA HUI HUKIHUKI KAULA.

            Ke hoea hou mai nei keia hana makahehi nui ia i na makahiki i hala ae nei, a o ke kumu nui paha hoi o ke ala hou ana ae nei a ku, oia no ka uku makana hoohoihoi o $200, a $100 i ka papa ekahi a me ka elua o na poe e kaa ai ia lakou o ke eo.

            Eia ka Hui o ka Hale Hana Hao, na Poola, Kapuukolo, ko luna o na manuwa a me kekahi poe hui e ae, ke hoomaamaa mai nei nohoi ko na wahi e ae na Pukiki a me na Iapana.

            Nolala o na ulele hukihuki ana e malamaia aku ana ma ka po o ka Poaono iho, oia kekahi o na hana hahana loa o ko ke kanaka lawelawe ana ia ma hana, a o ka makou wale no e ake nei, o ka lilo mai i na kanaka Hawaii, aole hoi o ka eo aku ia hai, alaila, haaheo mau no na kanaka Hawaii, aole hoi e hoohaahaa wale ia ka inoa o ko kakou lahui. Nolaila, imua loa aku a lanakila, a mai peki hou mai i hope nei.

 

O MRS. KAOHIMAUNU UA HALA

            Ma ka wanaao Poakolu nei, Mei 26, 1897, ma Kapalama, Honolulu, Oahu, i hookuu mai ai ke aho ka hanu hope loa o Mrs. Kaohimaunu, Nawaiki, i kona hale kino, a hoi aku la ma ka aoao mau o ko ke kanaka ola ana, i ke 62 o kona mau makahiki, ua hanau ia oia ma Kona Akau, Hawaii, na Kama a me Keluuwe, a ua waiho iho oia he kane, he mau kaikamahine, he mau keikikane a me ka ohana lehulehu mahope nei me na haawe o ka luuluu. Me ka ohana makou e komo pu aku nei me na hoomana ana. Aloha.

 

            Ua hoololi ia ae nei ka hoopai o ka poe @ mai ka hoopai dala a ka hoopai hoopaahao o elua a ekolu mahina ma ka hana oolea. He ano hou na kau, kanawai, na hoololiloli a me na hoopai ana. Nuhou no.

 

KA HUAKAI MALIHINI I KA AINA O KA EHAEHA.

Ike Kumaka i ka Noho'na o ka Aina i Weli Nuiia.

 

Kakauia no KE ALOHA AINA.

            Mahope iho o ka hora 10 o ka po Poaha, Mei 27, haalele iho la ka huakai a ka Papa Ola i ka uapo a ka Iwae hekau ana, no lakou hoi na hoa ma keia holo ana, ka Peresidena o ka Papa W.O. Kamika. Na lala N.B. Emekona, C.A. Baraunu a me D.L. Keliipio, na kauka o luna o na mokukaua Piladelapia, Mariona a me Naniwa, ka poai o na poe kakau nupepa, a he elua wale no mea kakau nupepa Hawaii, oia hoi ko KE ALOHA AINA  a me "Ke Aloha Aina OIaio."

            I ko makou haalele ana iho i ke awa o Kou nei, he malie a lai pono ka moana, a aia hoi ka Iwalani e panee malie ana iluna o ka ilikai me he kapu hehi ale la no ka moana, pela i nawe malie aku ai a hala o Kalae o ka Ilio, akahi no a hooikaika ia ka holo o ka moku.

            Oiai, ke alaula o ke kakahiaka e owehewehe mai ana, aia hoi, ua ikeia aku la ke kuakea mai o uka o Kalaupapa me na halelaau, a he kohu kaona maoli @ i ka ike aku, e kokolo ae ana hoi ka ohu maluna o na pali, me he punohu uahi la ka nee malie.

            Ma ka hora 5 a oi, ua kamumu aku la ka heleuma i ke awa o Kalaupapa, a oia noi ka wa i ike pono ia aku ai ke awa o uka i ke kuakea mai i na nalu, a lohe pono ia aku la ka leo kanalua o ka Peresidena o ka Papa Ola, no ke kupono ole ke lele iuka o ke awa.

            Ma keia wa, ua hookuiheia iho la ka ka manao o na mea a pau, me ke kali ana me ka maopopo ole, e lele ana paha iuka, aole paha, oiai nae au e noho hakana ana, ua lohe aku la au i ka pae ana mai o ka leo o na aliimoku a me na poe hoe waapa e hoolana mai ana i ka manao he hiki no ke lele iuka.

            O keia no hoi ka wa i ikeia aku ai ka hookuuia ana iho o ka waapa ma ka aoao o ka moku, a o ka hora 6 hoi ia o ke kakahiaka, a o keia ka wa i kau aku ai o ka Peresidena o ka Papa Ola, a me kekahi poe e ae he eha, no ka hele ana e nana pono i ke kulana e hiki ai ke pae aku i ka aina.

            Ua mono pololei aku la lakou no uka o ke awa. O keia no hoi ka wa i loheia aku ai ka leo o na ohe dala o ka hana o Kalaupapa me he leo aloha la e hea mai ana, e pae mai iuka o ka aina, aohe pilikia o ke awa, ua ae mai ka lokomaikai o na lani ia oukou, a he mea oiaio ia, ua pae maalahi io aku la ka waapa, me ka pulu ole o kekahi mea i na hunakai e kapipi ana i kumupali.

            A o keia no hoi ka wa i holo hou aku ai o ka lua o na waapa, a ma ka waapa hope loa i kau aku ai au no uka o ka aina, me ko'u lohe aku i na leo a ka hana aupuni e puhi nei maanei, e houheneia mai ana e lakou me ka walohia, a ike aku la hoi i ka uwapo e uhi paa ia ana e na kanaka.

            I ka pae ana aku iuka o ka aina, ua oluolu i ka Peresidena o ka Papa Ola W.O. Kamika, ka hoolauna ana aku ia'u imu o ka Luna Nui A. Hutchinson, ma ke ano he mea kakau no ka Nupepa KE ALOHA AINA, a malaila i huli hoi aku ai au no ka home o ko'u papa.

            Ma keia wahi au i hoomaha iki iho ai no kekahi manawa, no ke kamau ana i na mea i hoomakaukau ia mai e ka ohana iloko o ka manawa pokole.

            I ka lawa pono ana o ka houpo lewalewa, ua haalele iho la au a me kuu papa i kona home maluna o na lio a kamoe aku la ka maua huakai mahope o ka huakai a ka Papa Ola no Pauahi Home, kai i hoi a na kaikamahine 70, a me na poe wahine kanaka makua o 54 ko lakou nui e noho ana malalo o ka malu o na makuahine vilikina.

            Ua hookaawaleia ko lakou noho ana iloko o na hale he 14, ma ka pa-umi o ka hale hookahi. I ka nana aku i ke kulana o ko lakou noho ana he maemae maoli no. O ke ano o ke kulana o keia poe hale, he haahaa wale no, e like me na halekula ka loloa.

            Ma keia wahi au i hu mai ai ke aloha, ma ka ike ana aku i na helehelena o kekahi poe ua oi aku ke koikoi o ka ma'i e kau ana maluna o ko lakou mau kino, mamua o ka mea hiki ke manaolana aku no ko lakou palekana mahope aku, a he ano ku no hoi i ke kaumaha ke kaana pono iho i ka hana anai a keia ma'i maluna o kakou.

            O kekahi poe no hoi, me he mea la, aole lakou he poe ma'i, he maikai hoi ko lakou mau helehelena ke nana aku, a i kupono hoi ke hookuuia kekahi poe o lakou, a o kekahi poe no hoi he hapa mai ko lakou, a pela iho la ke kulana ma'i o ka poe a pau e noho ana maloko o keia Home o Pauahi a ma lamaia nei e na makuahine ahonui.

            Ua hele makaikai aku la makou ma loko o ka pa o keia home, he nani, a maemae ma ka ike aku, me na mea ulu uliuli lipolipo e hoowehiwehi ana ia loko o ua pa la.

            I ka pau ana o ka makaikai ana i keia wahi, me ka hoohihi pu o ka manao, ua kau ae la makou maluna o na lio, a kamoe aku la ka makou huakai hele me na hoa o ka Papa Ola no Kalawao ka pahu hopu, a o ka hora 8:45 no ia o ke kakahiaka.

            Ke kilohi ae la mao a maanei o ke alanui, ua piha pono i na hale, a ke ku mai la hoi ka pali me he hanai la no ka lupe, ma ka aoao hema hikina o ko makou alahele no Kalawao, a ke lawe kainepu nei hoi na lio ia makou me ka hoohihi pu maoli o ka manao.

            Ma ka hora 9:20, hiki aku la makou i Kalawao, ma ka home i kapaia o Balauwina Home, kahi hoi o na keikikane opio o 124 ka nui, a me na poe aoo mawaho ae oia heluna.

            Ia makou i komo aku ai maloko o kekahi rumi, loaa aku la ia makou he 14 poe keiki mai, me na ohe keleawe, a e puhi ana hoi me ka nani a ku i ka walohia o ka lakou mau leo mele.

            O ko lakou naau helehelena, ua hoomahuahua ia iho e ka mai, a eia nae ka mea kupanaha, o ka maikai o ka lakou puhi ana, malalo o ke alakai ana a ko lakou kumu opio, James Keohokalole, a ua haawi aku ka Peresidena o ka Papa Ola, he mau olelo hoolanalana ia lakou, a he hiki no hoi ke mahalo ia mau olelo.

            O ka'u mea hoohalahala wale no, oia ko ka Papa Ola hookaawale ole i wahi okoa ko ka poe maemae o na helehelena e noho ai, a pela hoi ka poe kukonukonu loa.

            A malia no paha, o huna ka Papa Ola ia hana aloha ma keia mua aku, he mea no ia e mahalo ia ai ko lakou makaala, a he hooi ole aku hoi i ko lakou mahalo ia, me na imi pu hoi i na mea e loaa ai ka maha ia poe pilikia malaila.

            O keia poe keiki i ao ia ai ma ke puhi ohe, he eono wale no mahina, a ua akamai maoli no hoi ma ka nana aku, oiai, aole ka lakou kumu i @ maoli ia e kekahi mea akamai, aka, no ka aapo ao, pela i loaa ai iaia kela makaukau.

            Haalele ia Kalawaa no ka puu kaulana o Kauhaka, kahi hoi o keia luawai a Pele i eli ai, a nona hoi ka hohonu, emi ole iho malalo o ka 300 kapuai ua nana wale aku no, me ka ike pu aku i ka waiho kahela mai o ka aina me ka nani maoli ma ka nana aku.

            Haalele ia wahi a hiki ma kahi o J.T. Unea, a hooluana ike malaila no ka manawa, a kamoe aku la no @ a malaila ae no Papaloa, kahi i loaa aku ai o ka mea kakau o "Ke Aloha Aina O@ e ai puaa ana, a ua pahola mai no i kona lokomaikai, aka, no ko makou kupalaka loa no hoi i na ukana e ka waihona ai, ua hiki ole ke hoopiha hou, a haalele aku no makou @ e hoonuu ana no i na kohi kelekele a ka Puukolu.

            (E nana ma ka aoao 2.)