Ke Aloha Aina, Volume III, Number 21, 22 Mei 1897 — Page 3

KE ALOHA AINA

HE LONO TELEGARAPA.

LILO KA IWI MALOO I KANAKA.

Noonoo ia ko Hawaii Pono

Minimihi o Kauluiki ma.  He anu Amerika.

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Doric ma ka Poakahi nei, i loaa mai ai ia makou he lono telegarapa mal ko makou mau hoaloha mai e noho kulolia mai ia ma ka ipuka gula o Kaleponi, e kiai ana o ka poha mai o na kukuna phnolino o ka la maluna o Hawaii, a ola ka makou e hoopuka aku nei, no ka pono o ko makoulahu iloko o ka hoomanawanui i nei mea he alona i ka aina a penei iho na kaun@ ana a ka opua i awalau:

                        Kapalakiko, Mei 10, 1897.

 

Aloha oe:

            He loihi na la i hala ae nei akahi no au a hoouna hou aku ia oe i ka lono telegarapa i loaa mai nei ia’u ma ke ahiahi nei, mai kela poo mai o ka uwea telegarapa, mai Wasinetona mai, e hoike mai ana i na mea aui e hauoli ai kaua a me ka lahui, wahi ana ma kela aoao mai o ka uwea, akahi no a huea hou ia ae nei ka leta a ke Hooilina Moi o Hawaii, i waiho mai ai imua o Amerika i kana mau kahoahoa ana no ka pono o kona lahui kanaka, akahai no a ike a milimili ka Peresidena Makinile a me kona Aha Kuhina i na manao ku i ke aloha a ke @eta koi a ke Hooilina Moi Kaiulani, ua heluhelu ae kekahi hapa o ka manao o ua leta la penei:  “Oiai o na Paemoku o Hawaii, e hoomaluia ana kona lahui kanaka e kanaki kaikamahine makua ole a ma ia manawa no, ua komo mai ia kekahi keikikane i aahu ia me kona ikaika nui, a kaili aku la i na Paemoku o kekahi kaikamahine nawaliwali a makua ole, he hana hoi ia aole na kekahi mea i hanauia mai ka opu mai o kona akuahine ma ke ano ke ka noho ana hoa kanaka.”

            E ka hoaloha, na keia mau kahoahoa ana, i hoou@lani ae ia ka manao o ka Peresidena a me kona Aha Kuhina, e wae a kaana ae, i na mea pono ke hana koke ia no Hwaiaa, nolaila, ua kuka ia @ho la na manao e hoihoi hou i ke aupuni a me ka Moiwahine Liluokalani, me ka @elike ana nae o ka Moiwahine, ina e noho Oia ma ka noho Alii a hiki i ka wa e he hi ai no kapuai o ka Hooilina Alii Kaiulani malua o ka lepo o Hawaii, o@a ka manawa e haalele mai ai ka Moiwahine i ka Noho Alii no ka Hooilina Moi, a Oia aku ke Moiwahine no Hawaii.  A ina e hololike kiea mau manao, alaila na Amerika e hoihoi aku i ka Moiwahine.

            O keia na mea mal@ i pehi ae ai ka imu o na mea huna o na alakai o Amerika nei, a no ka o@aio a me ka ole oia ka kaua e nana aku ai o kona hopena e hookoia.  E ka hoaloha, ke pahola nei na lono uluku o na Agena ia lakou na mahiko o Hawaii ma Amerika nei, i na e kaia mai ke Kuikahi Panailike i ka Pohuehue, alaila, wahi a lakou, ua oi aku ka pono e hoihoi hou ia ke Aupuni Moi, i loaa hou ka pono i ko lakou mau pakeke, a no ka mea, ua nui ko lakou hoopilikia ia e kekulana aupuni e ku la, ua lu aku lakou i na mea i loaa mailoko aku o ko lakou pakeke no ka pono e hoomau ia ai ke ku ana o ua aupuni ia, a ie ka hiki ana mai nei hoi i kahi o ka hana e nanao ia mai ai ko lakou mau pono a kailiia, ua hiki ole ke haawi aku i na kokua e hoomau ia ai ia pono kuikahi ia lakou, a noia mau anoninoni iloko o lakou, ke huli ae nei lakou, a olelo iho ia, e aho no ka, ka noho ana i Aigupita, ai no 1 kahi hua Ka’ukama i aea mai nei ka hana make kakou i ka wai ole ia.

            O keia na ea i loaa mai ia’u a ma ke ano mea hou keia a’u e hoo@na aku nei ia oe, ke awiwi nei au i keia kakau ana o paa e mai ke eke leta, e hoomau aku ana no au i ka hoouna aku i na mea e loaa mai ana ia’u ma keia aoao o ke telegarapa.

            Hoouna mai i ka’u leta ma Sana Diego, oiai e hoohala ana au malaila he mau la no ka’u wahi apana hana.

            O ke aloha no kou a nui, o ke Akua pu me oe.

 

PELA 10 ANEI HOI?

            He mea kanalua i ko makou noonoo maikai ana ke hoea ana o kekahi lono, no ka ulia poino i loaa i kekahi haumana kula o Kamehameha, nona hoi ka inoa o Uilana Lemona, ma ke kakahiaka Poakolu nei, mamuli o ko na kumu noi ana aku i ka oluolu o na Aliimoku Amerika e ke nei ma ke awa o Honolulu e lele mai iuka nei, a e hoikeike mai i na ano hana o luna o na kahua kaua, i kumu paha ua keia poe kumu, e ao aku ai i ka lakou mau haumana, no kekahi hana a lakou i makemake ai e hoohana maluna o lakou.

            Ina io pela iho la ke kahua i lele mai ai o keia poe i@ka nei o ka aina, a ina o ka @aio hoi ia alaila, ke hoahewa loa nei makeu i na kumu, i ko lakou hana ana peia, a mamuli oia hana ana i loaa mai ai keia pilikia ulia maluna o kekahi o ka lakou poe haumana. 

            Heaha ke kumu o ka manao nui ana o keia poe kumu, e lele mai keia poe manuwa, a e hoikeika mai i na helehelena o ka poino imua o na maka o keia poe keia keiki, e ao ana anewi no kumu i ka lakou poe haumana a makaukau i ke kaua alaila o na makua mai no ka ailolo o ka ike o ke ao ana i nei mea hooweliweli o ka noonoo?

            Ke manao nei makou, he mean pono loa aole e hana hou ia kekahi an@ hana o keia ano imua o na maka o na haumana o kekahi kula i manaoia e ao lakou mana ike i loaa i na kumu, a oia hoi ka mea a ko lakou mau makua i aponoai.  A ina hoi he kula koa ke kula o Kamehameha, alaila, ua kupono na hoikeike ana imua oia poe, a ua hala ole hoi na kumu, ina nae hoi pela io,  Eia nae, aole la, wahi a ka pane.  Oia iho la no hoi paha.

 

KE LIULIU LA E HELE MAI I KE KOMOHANA.

Ua laulaha ae na lono ma Wasinetona, aia ka manao la o Peresidena Makinile e kaahele mai no kona mau Mokuaina ma ke Komohana, ma ka la I ae nei o Iulai, ina e pau e ana na hana o ka bila auhau kopaa, elike me na mea i hoolala ia e na hoa o ka Aha Senate.

            O keia manao i hoolalaia mai na hoa mai no ia o ke Senate a me na Lunamakaainana, mamuli o ko lakou kipa ana aku e ike iaia, ma o kekahi Elele Ia i hoouna ia aku mai ka Mokuaina mai o Uta.  no ke noi ana aku i ka oluolu o ka Peresidenna, no ka hele ana e hoakaka i ke’ano o kekahi anaina hoomanao ma Loko Paakai, i ka la 20 a me 24 o Iulai.

            O ka la hope, oia hoi ka la 24 he la hoomanao ia no ka piha ana o ka manawa o ka hiki ana o na moremona Paioma ma ko Uta kulanakauhale Poo Aupuni, a o ka mea anonui wale no, oia na hoohiwahiwa ana no na hana oi ka kamahao.

            Mahope iho o ko na kanaka o U@a waiho ana aku i kekahi noi imua o ka Peresidena, no ko lakou pilikia, e waiho Ia iloko o ka Ahaolelo Lahui

            Aia no hoi oia ke hoao la e holo mai no na Mokuaina nei ma ke Komohana o ka Pakipika, oiai o Senate Pekina i waiho mua aku ai i kana noi, elike me ka makemake o na kanaka o Kaleponi ae nei.

            Ua waiho aku no hoi o Peresidena Makinile i kana pa@e elike me kana i waiho aku ai i na hoa makaainana ona ma ka mokuaina o Uta ina ka Ahaelelo e ae mai ana @ ma o keia huakai hele la.

            Me he meal la, ina e maepo po la@ ae ana kona holo no na mokuaina o ke Komohana alaila, e ala like mai ana na kanaka kulana kiekie o ke Komohana a waiho aku i ka lakou mau noi a pau no na hookipa hiwahiwa e loaa mai ana iaia mai kona mau hoa makaainana mai a me he mea la, he huakai oi aku keia o ke ohohia nui ia i ka wa ona e haalele aku ai i ke kulanakauhale Poo Aupuni o Wasinetona.

 

E HOOLOIHI IA AKU ANA KE ALAHAO

            Mamuli o ka hoea ana mai nei o na pono alanui hao, o ka Hui Alahao Oahu, maluna mai o ka moku kalepa Kilona nolaila, eia ka Hui ke liuliu nei e @oomau aku i ka hoomoe ana i ke alahau mai ka Hale Hoolulu ka@ aku o Waianae no Waialua, a mai laila aku paha a hiki i ka lae hala o Kahuku.

            He pomaikai nui keia no ko Waialua poe, ma o ka hoopokole ia ana mai o ko lakou luhi ma ke kau ana maka lio a me he mea la, ma keia hope aku, he poe lio hao wale no ko na kanaka o ka mokupuni o Kakuhihewa, he nani hoi paha ia, ike i ka nani o ka Lae o Kaena, me na pohaku ku lua o Oahu a me Kauai.

 

EIA AKU KA BALATIMOA A HOEA MAI.

            Mamuli o ko makou kilohi ana iho maloko o ka nupepa Karonikala o Kapalakiko, no ike iho ia makou, o ka mokukaua Balatimoa, ke pani e hoouna ia mai ana ma ko Piladelapia wahi, ma ke ano he mokukaua lawe hae no Adimarala Mila, ma na kapakahakai o ka Pakipika nei a i ko@a wa e hoea mai ai, iloko ae nei paha o ka malama o Iulai oia ka wa e huli hoi aku ai a Adimarala Beardslee, ke poonui hoi o na mokukaua ma na kapakai o ka Pakipika nei. 

            Laukanaka kakau i ka nui o na mokukaua iloko nei o ke awa o Honolulu, elike me keia e ku mai nei i keia wa, a ke lele mai iuka o ka aina, nonanona ua mea he kanaka.

 

KE KANIKELA AMERIKA NOHONOLULU NEI

            Ua hoike ia mai nei maloko o na Ieta, a ma na lono nupepa no hoi, ua hookohu aku la ka Peresidena Makimle ia William Haywood, ka hunona a Lunakanawai Jeremiah Wilso, a ke loia hoi no na hihia pili karaima, i Kakauolelo na ke Kuhina Noho ma Hawaii, a i Kauikela Kenerala hoi ma Honolulu, ma ko Ellis Mills wahi O Haywood, ne Kakauolelo mua kaua hana no ke keena o ke Kuhina Nui.

            Ma kea mua iho paha oi! e heea mai ai, a me kona poo maluna ae ona, no Hawaii nei

                                            

HOIKE MAI LA OIA I KONA ANO MAOLI

Ma ko makou nana ana iho maloko o na itamu o na aina e mai ka nupepa “Ka Elele Hawaii” mai o Hilo, ma o kona mea kakau a unuhi hoi ma ke olelo Hawaii.  Aia ma ka hana hope o ka itamu e pili ana i ka hookoho o ke Kuhipa Noho Hawaii, i hiki ai ke hoomaopepo wale aku i ke kumu nui o ka wehewehe pono ana iho a kona mea unuhi a me ke kaona o ka puana a ka moe, a penei e heluhelu ia ai.

     “He mea hoikaika pu keia Kunina Nono hou ma ke aoao hoohui aina, a ua manao wale ia, he hiohiona keia koho ia ana o Sewall, no ke ano kalele o ka Peresidena ma ka aoao hoihui mai i na Paeaina Hawaii.

     O keia ae la no olelo mai kana makapeni ponoi ae, i unuhi @ hoakaka pono loa iho ai i maopopo pono kona poe heluhelu i ke kulana o ke Kuhina hou e noho mai ana ma ke aloalii o Hawaii nei.

     O ke ano no ia o na manao nupepa, a mai lilo nae ia i mea e kuihe iho ai o ka manao o na poe aloha aina.  Aohe paha oia maoli ko ka Peresidena Makinele manao i koho mai la ia kanaka e liko i Kuhiea Noho no Hawaii nei, ma kahi o Kuhina Wilisi, malia paha ua hoomaopopola, he kanaka no oia i kupono no ia kulana.  No makou iho ke hoike aku nei no i ka lahui; E make kanu ana ke Kuikahi Panailike a me ka Hoohui Aina.

 

     Ua hoea aku ka mokuahi Hoku Ao i Kapalakiko iloko o 28 la holo mai ia nei aku nei.

     Ma keia Poalua ae, e holo aku a@ ka mokukaua Nene Ahiu no Esquima@ mamuli o ke kauoha i loaa mai nei iaia.

     I ke kakahiaka Poaha nei i ku mai ai ka mokukaua Pelekane Wild Swan, (Nene Ahiu) mai na mokupuni liilii mai ma ka nema aku nei o kakou.

     Ma po o ka Poakolu nei, ua @ ae la o Kapena Kurooka o ka mokukaua Iapana Naniwa, he anaina hoolaulea maluna o kona kakela auk@ a ua nui a le@ulehu na poe i hiki aku, a ua apo ia mai hoi me ka pumeha@a.

     He kuai hoopau nui o na kam@ o @ wahine, na kane a me na kamalii ma ka He@u o na Paikini a o@i, @ haalele iho ana o M. G. Siva i anei @ Europa, @ ua makemake oia a pau e keia mau kamea mamua o ka ia a o Iune, @ hele koke mai, a e @ iho i keia kuai heopau nui o na k@m@

     Eia he @ mai nei kekahi @ no @ ela ana i mau hui @ukihuli k@ula a mal@k@ o ka @ mua iho o B@oi i @ ai e malama @ keia Mukihuki kaula ina e holopono keia, m@ hool@ ana, al@a, a hoom@k@ ana @ huki@ kau@a ma ka po