Ke Aloha Aina, Volume III, Number 21, 22 Mei 1897 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

2          KE ALOHA AINA, POAONO, MEI 22, 1897

 

KE - ALOHA - AINA

Hoopukaia ao ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE,

Lunahooponopono.

E. A. NAWAHI,

Puulu o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU, MEI 22, 1897.

 

KO MAKOU LA HANAU.

 

            O ka la i puka mai ai o kekahi kanaka a mau kanaka paha i keia ao malamalama, mailoko mai o ka puhaka o kona makuahine, he la nui ia i kona mau makua, na ohana, na pilikana a me na hoaloha o ua mea la i mailani ia elike me ko ka honui nei holookoa malama ana i ka la 25 o Dekemaba, ka la hanau o ko kakou Haku Iesu Karisto, a me ka malama ana o na aupuni nui o ka honua, i na la hanau o ko lakou mau Alii Aimoku, pela hoi makou e hoomanao ae nei maloko o ka puuwai, o ka Poaha, Mei 20, 1897, (oia hoi ka la apopo) oia ka piha pono ana o na makahiki elua o ko makou kaahele ana ma na pupupu hale o ko makou mau hoa kanaka o ka oiwi hookahi, aole hoi ma kona aina hanau wale iho, pau kona hiilani ia, aka, ua haulani aku oia maluna o ka Moana Pakipika, me he Kaupu hehi ale ala no ia moana ua kau maluna o ke kaaahi, aia i ke alo o Kalani ma Wasinetona, a ke kikaha la maluna o na ale o ka Moana Atelanika, no ke kulanakauhale nani o Parisa Nolaila, he milimili KE ALOHA AINA  na ka lehulehu, a pela hoi makou a kahoahoa ae nei, e hoomau loa ia aku kona ola ana a kau i ka puaaneane.

 

KA IKE ALII MA KA HOTELE CAIRO.

 

            Elike no me ke ano maa mau, i ke Alii ka Moiwahine Liliuokalani me he mea ia, i ka hala ana mai o ka mokuahi Dori@, i ka Poalua o kela pule aku nei, ua haawi io ae no ka Moiwahine, i Aha ike no Mrs. Lee ka wahine a kekahi ohana o kana kane, mamuli o kona lilo ana i ukali no ke alii, ma o ko Mrs. Kia Nahaolelua hoi ana mai nei no Hawaii nei.

            O ka Poaha, la 6 o Mei, mai ka hora 3 aku a hiki i ka hora 5, ua manaoia, ua lawa ia manawa no na hoaloha e ike ai iaia, a ke lana nei ko makou manao, e hooi mau ia ae ke ohohia o keia anaina ike alii mamua o ko na wa i hala aku la mamua, a pela mau kakou e hoomanao mau aku ai Nona i na wa a pau.

            He mau hiohiona keia hana a ke ala, no kona ohohia nui ia e ka poe oia wahi, a mai kinohi a hiki i keia manawa, ua puni kona mau aoao a pau i na makamaka, a me na hoaloha ana i ike ole ai mamua. Ola no o Hawaii i ke Alii.

 

KE OLA O KE ALOHA AINA.

 

            Ua hoike aku makou ma ka pepa o ka Poakolu nei, o ka la 20 o Mei, 1897, oia ka pina pono ana o na makahiki elua o ko makou hanu ana i na ea waianuhea o ka lokomaikai o ka Lahui Hawaii, ka poe hoi nona ka hanu a makou e ola nei a hiki i keia la, a o ua ola la iloko o ke aloha a me ka lokahi, oia ka makou e haawi aku nei i na hoomaikai ana he nui i ka poe nana makou i hiipoi ma ko lakou mau umauma, a i lei hoi ma ko lakou mau a'i. Ua hala ka mea nana i hookumu KE ALOHA AINA, i ke ala ko'iula a Kanaloa, aka, o kana mau kauoha a me kana mau kuhikuhi ana, oia ka makou e ku nei a hahai aku ma ka meheu o ko makou makua nana i kukulu i keia hana. Oiai nae makou e hoomanao ana i kona la hanau, aia hoi, ua kipa mai la ka Puuku a me ka Peresidena o ka Hui Hookuonoono o na wahine o Kamoiliili a makana mai la he ipuhaole nui no ko makou la hanau, ka mea hoi a makou e pahola aku nei i na hoomaikai ana he nui maluna o oukou, no na hana lokomaikai a ku hoi i ke aloha.

 

HE OIAIO LOA KELA MAU OLELO.

 

            Ma ko makou wa i ku ai a kakele i na kamailio ana no ka pono o ko kakou aina makuahine, ka mea hoi i hao ia ae nei a hakahaka o loko, me ka manao ia, aohe kahua e hiki ai ke panipani a paa na wahi i hakahaka, a ko kakou mau enemi i manao ai, e na'i wale no ka lahui Aloha Aina, i ka pono kumukaia a lakou i imi ai, a aole e pau, a aole hoi e hiolo ko lakou mana ma na mea a pau.

            Aka, aole o makou makemake e kamailio e aku no ia mea, no ka mea, aia ke kumu a me ka mole ke waiho mai la i kahi okoa, a ma ia wahi makou e hookolo aku nei a hiki ia ka hue pu ia ana ae o kona aa i paa ai mai ka lepo ae, ke kumu hoi e hiki ai makou ke olelo ae, o ke kahua haaheo ia o ka hoopono a me ka manao kupaa iloko o ka lahui aloha i kona one oiwi ponoi.

            Ua heluhelu iho makou maloko o ka nupepa puka kakahiaka o keia Poaha, a ua ike no na hana a Wile Kakela i lawelawe ai ma Wasinetona Amerika Huipuia oiai @oi oia e noho ana he Kuhina Noho no kahi Aupuni Repubalika hoomakeaka o Hawaii, ua hooikaika nui, oia me kona ikaika a pau, e hana no ka pono o ka Ninau Hoohui Aina, ka mea hoi a kona poai i hoouna aku ai iaia e hele ilaila e hana ai me ko lakou manao o ke kanaka kupono keia nana e mali a paa ka manao o ka Peresidena a me ka Aha Kuhina malalo o Kalivalana. Aka, heaha ka kakou mea i ike nona, mai kona hele ana a hiki i kona hoi ana mai? Aole anei oia i ukali aku mahope o kona mua i kaiehu ia mai, mai ka noho ana aku ma ke alo o ka Peresidena Kalivalana? E like no me ka haawina nele a hoihoi ole ia i loaa ia Kakina, ka Hawaii Kuhina Noho mua malalo o keia Repubalika, pela no hoi oia i haalele aku ai ia wahi me ka hoihoi ole ia e na poe kulana kiekie ma Wasinetona, a nolaila ka hoi nele mai i Hawaii nei, ka aina nana i hanai aku iaia a puipui kona kino a ikaika hoi kona mau lala, alaila hoomaka mai oia e hehi maluna o ka poe nana oia i hanai aku i ka waiu a me ka meli o ka pomaikai.

            Ke olelo pu mai nei no hoi ka nupepa Avalataisa, oia kekahi o na Kuhina Noho i hooikaika e hoolilo ia kakou i aupuni Panalaau malalo o ka Ninau Hoohui Aina e ku nei i keia la, a oia mau olelo ana pela he mea oiaio no ia, no ka mea, o ko lakou kahua no ia i akenui ai e ko, a e hoapono ia mai hoi e ko Amerika poe loea hooponopono aupuni, a oia ka makou o hooheno ae nei, oia no kekahi makuakane o keia kumuhinu a lakou e painuu nei ma ko lakou umauma i na wa a pau. Aloha no.

           

KE KAA ALII O KA MOIWAHINE VICTORIA.

 

            O ke Kaa Alii o ka Moiwahine Victoria, ma kekahi huakai holoholo a hookahakaha paha ma Enelani, e huki ia ana oia e ewalu lio, aka, i na wa a pau a ka Moiwahine e makemake ai e hele ma kekahi wahi, aole loa hookahi mea o lakou i hoao e holo mahuka aku mai kona alo aku, a hoano e ia ae paha ko lakou kulana, ma kekahi mau ulia puiwa a pela aku.

            O ke kalaiwa nana e hookele ana i keia kaa alii, oia ka oi hookahi o ke kanaka akamai loa iloko o ke aupuni o Pelekane, a o ko ka ohana alii mea malama lio, i hiki ke alakai pakahi i kela a me keia lio me ko lakou hahai ana iaia me ka hoolohe loa.

            He mau mahina hoi kana e ao ai i keia poe lio, no ka hele holoholo ana mawaenakonu o na hae e welo ana, a me na pahu e kani ana, aole loa e komo iloko o ko lakou mau kino na ulia puiwa o ka hikilele, a me ka maka'u, e hoopilikia ia ai ke ola o ka Moiwahine, a ma ia ano, ua lilo kona kulana makaukau a makaala ma kana hana, i mea mahalo nui ia e kona Moiwahine.

 

            Maluna mai o Australia i manaoia @ ai e hoea mai ana ke Kuhina Amerika hou Harold Se@.

 

HEAHA AKU MAHOPE O LAILA?

 

            I hoohuoi ae la makou i keia ninau imua o ko makou mau makamaka heluhelu, mamuli o ko makou ike ana i ke kulana kupilikii o na hooponopono aupuni ana o ko ke ao noho ana, elike paha me Helene laua o Tureke, a o Cuba hoi ia Sepania, a o Hawaii aloha aina hoi ia Repubalika Hawaii, o keia poe a pau, eia lakou ke paio nei no ka pono o ko lakou aoao pakahi.

            Ua maopopo no paha ke kulana hana o kela a me keia aupuni, i noho mana ia e ka ikaika o na lako k@a, elike me ko Cuba a me Sepania hakoko ana maluna o ke kahua kaua, ua lawa like ka makaukau kaua mawaena o na aoao a i elua, a ke hookuku ia ae ko laua ikaika ma na ano a pau, ua hiki no ke olelo ia, ua pai a pai laua, no ka mea, ua hiki ia laua ke ku maluna iho o ko laua mau kapuai wawae a hana no ko laua mau pono pakahi.

            Pela no hoi o Tureke me Helene, he mau mokukaua no ko laua, he mau pualikoa kaua lio a helewawae no hoi, a ua hiki no hoi ke hoohana me ka makaukau i na wa a pau, a o ka mea i ike ia, eia kekahi o laua ma ke kulana kupilikii, e hiki ai ke ike maopopo ia aku, ua aneane laua e hoea aku ma ka hopena o ko laua hakaka ana.

            O Hawaii aloha aina, ma ka aoao e kapa mau ia nei e kona mau enemi he "Roialisa," a me Hawaii Repubalika, eia laua ke paio nei no ka Ninau Hoohui Aina; o ka aoao mua, aohe ana mau mea kaua ma kona lima, aohe ana puu dala e hiki ai ke hoohana i kona mau makemake a pau, a hookahi wale iho no ana mea kaua e paa nei a hiki i keia la, oia ke aloha i hoopaa loa ia iloko o ka puuwai, i kukuni paa ia iloko lilo o ka iwihilo, ka mea hiki ole ia Repubalika Hawaii ke hao aku ia kuleana me ka waha o kana mau pukuniahi, a me ka oi o ka pahikaua.

            Ke ku nei ka lahui aloha aina iloko o ka manaopaa, a hiki i ka wa i loaa mai la ia kakou o ka nuhou hope loa, ua make, a ua kanu loa ia aku la ke Kuikahi Panailike ka hooulu waiwai o ka poe mahiko ma Hawaii nei a aia hoi kahi Ninau Hoohui Aina ke mauliawa wale la no, iloko o na lima o na hoa o ka Ahaolelo Senate o Amerika, a ke uhai mai la no oia ma ke alahele a kona mua i hiamoe aku ia, aole anei o ka puka holookoa ana mai ia o ka Ninau o Hawaii a kakou e ake aku nei e ike maoli i kona kino mailuna a lalo me ka hoohewahewa ole.

            Oia ke kumu o ko makou hoohuoi ana, no ka mea, ua ike ae la makou, ua hina ke kumu mua o ka noho hookuonoono ana o keia poe, ua noi aku nei lakou, e loaa ka apono ia mai o ka hoohui maoli ana aku ia Hawaii, a lilo i  mokuaina no Amerika Huipuia, a i ka nana aku i na hiona, aole loa ia he mea e loaa ana.

            No ka mea, ua ike no na loea oia aina, he wahi hookanaaho wale no keia a kahi aupuni e komo aku nei iloko o ke kulana hilinai ole ia, a i wahi hoi e mau ai ka noho mana ana, pela iho la e hiki ai ke hana, aohe alahele e ae, a ke make, a make loa ia wahi kumuhana a lakou i ake nui ai e ko, alaila, heaha aku mahope o laila? Aole anei he hoihoi aupuni kumu, ke kahua a ka lahui e kupaa nei a hiki i keia la?

            Na kela a me keia i loaa ka noonoo maikai, e koho elike me ka ike i loaa iaia, no ka mea ua maopopo kahi e ku ai o ka haina, aole hoi he mea e hoohewahewa ai, mamua o ko makou hoike ana aku i ko makou manao ma ia mea.

 

KA HUAKAI WELIWELI A KA HOKUAO.

 

            Mailoko mai o na nupepa mai Kapalakiko mai, i ike iho ai makou i ke komo kukonukonu ana o kela mokuahi lawe ola i na aina Pegana, mai poino ma ka moana, ma ke alahele mai Honolulu aku nei no Kapalakiko.

            Ua loaa ia ka Hokuao me kekahi huakai weliweli, ma ka Akau-komohana, oiai ka huhu o na ale o ka moana e hana mao ole ana i na wa a pau, oiai hoi na kapakai o ka Pakipika ua kaawale loa ia mai ka aina mai, a oia hoi na la hope o ka malama o Aperila.

            Ua hoouna ia aku na mea a pau e komo kino maoli iloko o ka hana, e hoopakele ai i ke ola o na mea a pau maluna o ka moku,  a iloko o 56 hora o ko lakou hooikaika ana, malalo o na hoohana ana a Kapena Bray a me kona malamamoku Garland, a ua puka laelae mai hoi lakou mailoko mai oia pilikia, mamua o ka hookuu ana o ka heleuma i ke awa o Kapalakiko.

            Oiai ka wa e hookuu ia la ka heleuma iloko o ke kai, ua lehulehu na mea i poino, oiai kekahi kanaka maoli e ku ana i ka hoe a i ka wa a Kapena Bray i kauoha aku ai iaia, e hoololi ae i ka hoe ma ka aoao akau, ua hoololi ae la oia he ihu okoa, a mai hookui me San Rafael.

            I ka wa i haawi ia mai o ke kauoha "stead' ua hauhili ae la oia i ka hoe a paa i ke kaula, pahua hele aku la a mai puka pu ka aoao o ka moku kuna Piure. Hu ao ka aka i keia wahi sela.