Ke Aloha Aina, Volume III, Number 19, 8 Mei 1897 — Page 5

KE ALOHA AINA

 

e haawi koke aku no auanei KE ALOHA AINA i na puili pumehana o ka hoaloha i ka hoaloha, a oia ka makou e kali aku ai, a ina aole pela, alaila, ua ae ho lookoaia kela manao, mamuli o ke ake e kulai i ko makou alahele i ku ai, ka mea hiki ole i ka oi o ka makeapeni a ka ma kamaka ke hana pela.

 

AUHEE N@ POMAIKAI MAI KA PAKEKE AKU O KA POE PAKAHA IA HAWAII.

 

E like me ka anapu ana o ka uwila, pela ka anapu ana o na mano uluku, nana i hoonipoa i ke poo o ka poe puni waiwai, ma ka loaa ana mai o ka lono, no ka ili ana, a nohaha o ke Kuikahi Panailike, maluna o ka pukoa o ka Aha Senate o Amerika, ke Kuikahi Panailike hoi a ke Alii ka Moi Kalakaua i moe poo ai, me ka hooikaika ana me ka pauaho ole, a moe wale aku la no oia.

 

A o ke kuikahi hoi nana i hoawiwi ae i ka waiwai o ka poe i aea hele mai i Hawaii nei, e huli wahi ola ai, a i keia la he mau ona lakou maluna o na @sani a me na miliona, ka hua ohaha o ke kuikahi i imiia e ka Moi Kalakaua, aka, oia mau pomaikai nui i loaa i keia poe pakaha aina, aole lakou i panai aku i na hoomaikai, i ke Alii nana i imi a haawi mai ia mau pomaikai ia lakou, aka, o ka makana i loaa mai i ke Alii, mai ia lakou mai oia na olelo hoino haahaa loa, i puka ae mai ko lakou waha po noi ae no, a me na haikaika ana o ka mea i piha me na manao awahua o ka hehena, a me la ike no ia pomaikai nui o lakou, aole no i lawa iho ilaila na manao powa, aka, ua hao a kaili ae la i ka aina o ka lahui Hawaii puuwai hamama, a oia ka leo noi a ka lahui i ke Akua no na kokua mai Iaia mai, nolaila, ke pane mai nei o Iehova ia leo noi, aole me ka leo, aka, me ka hana a kakou e ike aku nei.  Pau ke Kuikahi Panailike, ka make loa ia ka hoohui aina, o keia iho la no na pulakaumaka o ua poai hookahuli aupuni nei, i moe ole ai o ka po, aka, ke ohi nei ke Akua i Kana, a e waiho iho ana ia lakou, e ai i ka ai a Pele ke Akua wahine o Kilauea.  Nolaila, o ka pau o ko lakou mau lala i ka paipaiia a poomuku, oia na hoailona maopopo, ke pane nei o Iehova i ka leo uwalo a ka lahui Aloha Aina, a o ka hopena o ka Iehova anai ana, e lilo auanei lakou a me ka lakou mau hana i kukulu paakai iloko o ka lahui Hawaii, a oia ka makou e olelo nei, auhee na pomaikai mai na pakeke aku o ka poe pakaha ia Hawaii, oia ka uku no na hana hewa a pau, no ka mea, “o ka waiwai i loaa hewa mai, aoleia he mea e pomaikai ai.”

 

KA MA’I PAHAOHAO DIPTHERIA.

 

Eia ia ke Pukaamaka mai nei.

 

O ka Hana Hemahema a ka Papa Ola oia ke Kumu o ka Pilikia.

 

Ua lilo ka laha ana ae nei o keia ano ma’i hou iloko o ke kulanakauhale nei i mea hoopiooia ai na manao o na hoa o ka Papa Ola, ka poe no hoi na lakou e ae mau nei i ka hookomoia mai o na mokuahi ma na wahi i ikeia, a i loheia no hoi e kakou a pau, aia he ma’i lele ke anai la ma na awa kumoku o Iapana, kahi e lawe ia mai nei na limahana lapana no Hawaii nei.

 

Ua hana anei na hoa o ua Papa Ola la, i na mea e hiki ai ke hoopakele ia ko ka lehulehu mau pono ola kino, mailoko mai o na ma’i lele i hookahua ia a kumu ma na wai i koho ia aku ai, he pilikia a me ka poino ma ia mau wahi?

Aole loa makou i ike, ua hanaia kela mea hookahi a makou e olelo nei, he poe hoohemahema keia i ke ola o ka lehulehu o na kanaka Hawaii maoli, aka, o ka makou i ike, oia no ka hookomo aluka ia ana a makena wale o ua poe la, i kohoia aku ai, mai a lakou mai i laha ai keia ma’i ino, nana e lumai hou aku nei i kekahi mau ola iloko o ka luakupapau.

 

O ke ano o keia ma’i e laha nei, aia no ia iloko o ka pohai o na poe opiopio loa, a i kapaia hoi e na kauka he “Diptheria,” he ma’i eha iloko o ka puu, a i ka wa e loaa ai o keia ano ma’i, ua nawaliwali loa mai la ka hiki ana i na mea hana o ka puu moni ai ke moni aku i na mea ai o loko o ka waihona ai a o ka hopena oia no ka hiki ke hoola ia ae, mai keia poino ae.

 

Ma ka Poaono iho nei, mawaena o ka hora 12:30 p.m., ua malama ae la na hoa o ka Papa Ola i halawai kuikawa no lakou malalo o na hoike no ka loaa ana o kekahi poe i keia ma’i eha o ka puu, ma kekahi mau wahi o loko o ke kulanakauhale nei, a i hiki ai hoi ke noonoo koke ia aku na hana e pale aku ai i keia laha nui ana ae a palahalaha, ma kekahi mau wahi e ae i loaa ole i keia ano ma’i.

 

O ka Peresidena o ka Papa Ola, ka Lunahoomalu, he ekolu kauka a me ekolu mau lala o ka Papa, ka poe nana i malamaia iho la keia halawai, e pili ana i ke ola o ka lahui, a o ka hapuanui o na lala, na noho no malalo o ka lakou mau hana ponoi.

 

Ua waiho mai he elua mau kauka i ka laua mau hoike e pili ana ana no keia ma’i oia hoi, he eha poe i loaa ia me keia ano ma’i, a e hoikeia ana i ko lakou mau wahi pakahi i noho ai, a oia iho keia malalo:

 

1. O ka mea mua i loaa i keia ma’i, he keiki kanaka maoli oia, a o kona wahi noho ai ua kokoke aku no ia i ka Pa Ilina Katolika, ma Koula, ma ke Alanui Moi hoi.

 

E hoomanaoia no nae, ua lawe aku no na makua o keia keiki imua o ke kauka o ka Papa Ola, ma kahi haawi laau o ke aupuni, a ua ike koke iho la ke kauka o ka hale haawi laau he diphtheria keia ano ma’i nolaila, na hooholo kona manao, e Iawe i keia keiki opio imua o Kauka Wahie, ma kona keena hana ma ke Alanui Beritania, aka, mamua ae nae o ka hoea ana aku i kahi o ke kauka, ua make iho la oia, ka mea hiki ole hoi i ke kauka ke hoopakele ae i kona o@ mai keia poino mai.

 

A mamuli o ka hoea kino ana ae o Kauka Alvarez, ua lawe aku oia i kekahi mau mea o loko o ka puu moni-ai no ka nana ana i ke ano o ka ma’i, a ua hooiaio iho la keia kauka he ma’i diphtheria (puu eha), keia, a o ke kumu no hoi ia o kona make ana.  O keia ka hehu mua loa malalo o keia ano ma’i a o ka hana pono wale no, o ia ke keakea ana aku i ka laha ana ae o keia ma’i a hiki i ka palahalaha loa ana aku hoi ma na wahi o ke kulanakauhale nei.

 

2. O ka lua o na mea i loaa i keia ano ma’i, ua loaa no ia i na la mua o kela pule aku nei, ma kekahi hale o ka poe Geremania ma ke Alanui Ema, a he keike Geremania hoi ka mea i loaa.

 

O ke kauka nana i lapaau, aole oia i koho i ke ano o ka ma’i i loaa ai keia keiki, a ua make hou no hoi keia keiki e like aku la me kela.  I ka make ana o keia keiki, ua haawi aku o Kauka Wahie na Kauka Alvarez e nana pono, me kana mau mea paahana ike, a ua hooia ae no oia he ma’i diphtheria no ia.

 

3. O ke kolu keia o na ma’i a he keiki Kepani hoi keia, e noho nei ma Kamoiliili, a i hoike ia mai hoi ka lohe mai a Kauka Kojima mai.  Ua hoouna koke ia aku kekahi Kauka no ka nana pono ana i ke kulana ma’i maluna o keia keiki, a ua hooia ia ae, aole no ia he ma’i okoa, aka, o keia ma’i eha puu no ia.  Ma ka Poalua nei i make ai oia.

 

4. O keia ka ma’i hope loa, a he keiki Hawaii maoli no hoi ka mea i loaa, ma ke Alanui Moiwahine, ma kahi kokoke i ka Hale Aupuni ma Aliiolani Hale.

 

O ka loaa ana o keia poe keiki eha ma na wahi like ole o ke kuhanakauhale nei, he hoomahuahua ana mai ia i ka pilikia maloko nei o kahi e noho huikau ia ana e ka lehulehu, a o ka mea pono wale no, oia ka lawe ana ae i na keehina e hiki ole ai ke hoopalahalaha ia aku keia kupuino e ulu ae la iloko o keia mau la, a ma ka lono i loaa mai ia makou, e hoomalu ia aku ana na wahi i puka ae la o keia ano ma’i, a e kaa aku ana na ku kiai ana malalo o na hooponopono ana a ka Papa Ola, Lalana a me Kauka Howard.

 

Ua kohokoho wale ia ae kahi i hoea mai ai o keia ma’i, ua olelo ae o Kauka Wahie, mai Kapalakiko mai i hoea mai ai keia ano ma’i.

 

KA HANA A KE ALOHA OLE.

 

Ua polo@ na olelo a ka Hak@, ka Mesia i i mai ai maloko Kana olelo hemolele, “o ka mea @lau pu ana me a’u i ke pa hookahi, oia ka mea nana e kumakaia aku ana ia’u.”  A iloko o ka pohihihi o ka noonoo o kana mau haumana, ua kohokoho ae la lakou iwaena o lakou iho, oia ana paha ka mea nana e lawelawe mua i ka hana kumakaia.

 

Pela hoi makou e ike a e  hoomaopopo nei i ka aai a me ka pilipoono o kela mau olelo maluna o ka poe i lawelawe pu, a kaana pu i na mea e pono ai ka lahui, penei a penei kakou e hana ai.  Aka, he wa no nae e hoea mai ai, me ka hoomaopopo ole ia, oia ka wa e komo ae ai na manao poholalo o Iuda Isekariota e hoao mai la e kulai i KE ALOHA AINA ma ka mokupuni o Molokai, iloko o ka poai o ko makou mau hoaloha.  Ua hiki no, o ka hana no ia a ka lokoino, aole nae ia he mea na makou e nana aku ai ia mau hana.

 

HOPUIA KE KUPAKAKO O KA ALAMEDA.

 

Ma ka hora 10:15 o ke kakahiaka Poaha nei, ua hopu ia o J. B. Sutton, ke kupakako o luna o ka mokuahi Alameda, ma ke Alanui Nuuanu, kokoke i ke Alanui Hotele, e ka Makai Kiu haole Gus Cordes.

 

Ma ka wa mua o ko laua hui ana, aohe mea i maopopo ia he opioma ko loko o kona poli.  Ua hoike ae o Cordes, ua kipe aku o Sutton iaia he $200, e hookuu iaia, aka, aole nae oia i ae, a aole hoi i lawe mai ia mau dala nui ma kona lima.

 

Ua lawe ia oia i ka Halewai a ua hookolokoloia i ka auina la, a hoopai ia he $250.00 me hookahi mahina hoopaahao i Kawa.  Ua hoohalahala ka lolo i keia hoopai, a ua hoopii hou i ka Aha maluna ae.

 

Ua hookuu ia ka mea i hoopai ia malalo o ka pela o $250 malalo o ka inoa @ W.G. @ win, a ma ka hora 4:10 p.m. i puka mai ai o Sutton mai ka Halewai no ka mokuahi Alameda, a ma ka hora 5 ponoi i holo aku ai ka Alameda me kona kupakako maluna o kona oneki.

 

LILO IO KE ALOHA AINA OIAIO

 

O ka helu mua loa o ka noho hookele ia ana o “Ke Aloha Aina Oiaia,” malalo o kona mau haku hou, na aliimoku hou a me na luina kahiko, i hele a lehia na lae i ka alo ana iloko o na kai ehuehu o keia hana he hookele nupepa, ua puka mai no ia ma ka auina la Poakahi nei, ma o D. W. Kamaliikani ka Lunahooponopono, a o T.C. Polikapu ka Puuku.  He mau kanaka laua ua kahiko iho i na hulu o ke kanaka makua, a malia paha, o ko laua ku ana mai i Kapena a i Malamamoku no “Ke Aloha Aina Oiaio,” he hoomahuahua ana ae ia i ka ikaika oia wahaolelo, he mea paha ia e hoopau ia ae ai na ooloku ana o na kalai manao akea ana o na la i hala, malalo o na Ona mua, a e paa like ai hoi kakou i kela kaula gula maemae a ka Haku i puana mai ai, “o ke aloha ko’u makemake, aole ka mohai.”  Ke puili mai nei hoi makou i na olelo kahoahoa a ka makamaka o ka makapeni, me ka hookahi wai o ka like.

 

HE LOIO IAPANA A HOEA MAI.

 

Ua hoouna i ae he kauoha maloko o ke telegarapa ia Loio Stevens, e noho pu la me ke Kuhiua Noho o lapana ma Wasinetona, mai ke aupuni ae o lapana, e holo mai i loio ma ka aoao o na limahama lapana, a ina io he oiaio keia lono telegarapa, alaila, ei ae oia ma ke alahele e hoea mai ai no Hawaii nei.

 

KA HUAKAI AIWAIWA A MOKUAHI KINA.

 

Ma keia huakai mai nei a ka mokuahi Kina, ua holo ia ma@ nei eia keia loa o 3,440 mile mai Iokohama mai a hiki i Honolulu nei, iloko o 9 la a me 7 hora, he manawa holo loa hoi i loaa ole i kekahi mokuahi e holoholo ana ma na wai o ka Moana Pakipika, ma keia huli komohana o ka Pakipika nei.

 

Ua lawe mai nei oia i kekahi heluna nui loa o na ohua, nona ka huina o 1063, he mea hoi i ike ole ia kona lua mai kinohi mai a hiki iho la i keia ku ana mai la o keia mokuahi.  Nolaila na kaa iaia keia mau an@ elua o ka holo me he mahimahi @, a o ka nui o na o@ua.

 

Ma ke kakahiaka o ka ia @ a kaapuni @ Honolulu nei. [difficult to read last paragraph]