Ke Aloha Aina, Volume III, Number 18, 1 May 1897 — Page 2

KE ALOHA AINA

2          KE ALOHA AINA, POAONO, MEI 1 1897.

 

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE,

Lunahooponopono.

E. A. NAWAHI,

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU, MEI 1, 1897

 

KA MOIWAHINE LILIUOKALANI.

 

            Ma ke ku ana mai o ka Auseteralia i ke kakahiaka Poalua nei, i loaa mai ai i ka lono, e haalele iho ana Oia i ka Hotele Cairo, i ka la Sabati nei, Aperila 25, a holo aku no Nu Ioka, ke kulanakauhale pookela hoi o ka nui iloko o na moku aina a pau o Amerika Huipuia.

            E hoike ana na lono mai Wasinetona mai, maloko o na leta i loaa mai ia makou he ulu ohaoha mau ke ola o ua Lani Alii la a Hawaii, a e like no me na la kinohi o Kona pae ana aku i ka aina malihini, pela no Oia i keia mau la, a oi aku mamua oia mau la.

            O kona haalele ana iho ia Wasinetona, mamuli no ia o ke kahi kono a kekahi mau Luna Aupuni Kiekie e holo aku no laila, a malalo o ia leo poloai, ua hooko io aku la paha Oia, ma ka haalele ana aku i kona home i noho ai, no ka manawa wale no o elima la wale no ke kaaawale a hoi hou aku no. Ke kalokalo ae nei makou e hahai ia Kana huakai kaahele ma ia mau wahi me na pomaikai.

 

KA HIMENII A KA POE HOOHUI AINA.

 

            Ua lilo ka ninau Hoohui Aina, i mea pai punaheleia iloko o ka umauma o na poe e noho nei, e kaana a e mahelehele ana i na loaa o ke aupuni Repubalika Hawaii, a o ka lakou himeni lealea loa hoi ia, mamua o na mea e ae apau, maluna o ko lakou mau pakaukau kakau, ma na hale oihana na hale moe, a pela aku.

            A o ka oi loa aku no paha, maloko o na kolamu o ka lakou mau nupepa, kahi hoi e ike ia ai ke ano io maoli o ka lakou mau ana hana e hana ai, e like me ka nupepa kakahiaka ka wahaolelo hookahi oia aoao e himeni mau nei i na la a pau no ia kumuhana hookahi, ka mea hoi a KE ALOHA AINA e ku nei ma ka aoao o kona mau kupa ponoi o kona one oiwi, a puana aku imua o na makamaka la o ka makapeni, aohe oia hou ana ona i koe ma keia hope aku a o na kohokoho ana aku o ka manaolana, aia ka pono iloko o ka Ahaolelo Senate, he hihio moeuhaneia o ke kanaka e ke ana iwaena o na okooko ahi elua.

            Aohe ka makou he mau olelo hoi hope, aka, e hoea io mai ana no ka hopena, elike me kai hoee e pahola ana maluna o ka aina, pela no auanei na loea kanawai o Amerika, e kaana ai i ka pono no ka lahui Hawaii.

 

KA MANAO O KA POE HOOMAUHALA.

 

            Ua hoea mai i ko makou nei keena kekahi lono, e hoike ana ua hookonokonoia aku kekahi mea i manaoia, ua komo pu makou iloko o na uahi eleele o kela lono i laweia mai e makou mai loko mai o kekahi nupepa haole puka ahiahi, no kekahi hana manaonao i lawelaweia ma Manoa, a i pu-a ae hoi, mailoko ae o ke keena Ilamuku, ina nae hoi he oiaio ia mau olelo, ua hoouna ia aku he mau makai, e nana pono ia mau hana, ina paha he oiaio.

            Ua lilo nae ko makou hoike ana ia mau lono, i mea lealea loa i ka mea haku manao, o kahi nupepa makika waha kakani o Kepohoni, me ka olelo pu mai he mau lono telegarapa ia na makou, a e pau pu ana ka makou me ka nupepa Hoku iloko o ia kai hoee hookahi, ka mea hoi a makou e olelo ae nei, makehewa ka lalau ana i ka oi o ka makapeni, ina he papau kahi lolo i hookahua ia ai o ka noonoo, a ua kupono ole hoi ka manao ia ana aku, he hookele akamai ia e pakele ai na ola o ka lehulehu, ke hoea mai na hora o ka pilikia.

            Me keia mau olelo, ke kakali malie aku nei makou, me ke ahonui i na hana makaewaewa a ko makou mau enemi, ka poe hoi no lakou na iini ana e lilo makou i pula kaumaka no lakou i na la apau. O ko makou kahuaia, o ke pale aku i na hoino waleia mai me ke kumu ole, a e ku hoi maluna o ke kahua paa i kukuluia, he wahaolelo no ka lehulehu.

 

LOAA HOU IA SAMOLA POKI.

 

            Mamuli o ko Kauka Emekona huli pono ana i na poe i loaa i ka ma'i Samola Poki, ma ka Poalua nei, me ka hoomaemae pu ana hoi i ke kahua hoomalu ma'i o Kahakaaulana aia hoi ua loaa aku la hookahi keiki Iapana me ka ma'i Samola Poki.

            A mamuli o keia hoike a ke kauka, ua paa hou aku la ke kahua ma'i malalo o ka hoomalu no 18 la. O keia no ka mea a makou i hoike aku ai mamua, o ka hemahema a me ka hoopalaleha, ua oi aku ia mamua o keia Papa Ola, e malama nei i ka hana i keia la, a nolaila, ua hala ole no ka makou mea i hoike mua aku ai.

 

            He wahi keiki Pake o ka makahiki ka i piholo iloko o ka wai a make loa mawaho o Pawaa.

 

KILAKILA KA IKENA IHO.

 

Ia Liliulani e ku Ana.

 

            Aohe mea oi ae o ko makou ohaoha, a mahamaha hoi a ka naau, elike la me ke kii piha o ka Moiwahine Liliuokalani a Alii Aimoku hoi o Hawaii, i hoouna ia mai nei, ma ko makou Elele la, nana i hii lima mai me ka hooko pololei, mamua iki iho o ka oili ana o ka kakou milimili puka la o ka Poakolu nei, a nona hoi makou e haawi aku nei i na mahalo piha no ka makamaka hooko kauoha malalo o ke apo o ke aloha.

            I ko makou kilohi ana mailuna a lalo, aohe mea a ka manao e kaohi iho ai i na omaka waipoiluni o na kulu waimaka mai ko makou lihilihi iho, me he mea la na, e i mai ana, e hoomanawanui iki iho oukou pela, oiai, ke hookokoke loa aku nei kakou i ka hopena o na hana a kakou a pau e hooikaika like nei, a o ka manao ana ae, e hoi hope, he hana ia aole i kupono ke lawelawe ia i keia wa.

            Alawa aku la makou maluna o kona oiwi kino kilakila, me he mea la, e haawi ana no Oia i na kauoha noeau maluna o kona lahui aloha, ka poe hoi no lakou na umauma e hoohaliu mau aku  nei, o ka poha mai o ka leo, he olu ana ko lalo me he wai la.

            He lole kookeo silika kona e aahu ana, a ua hoohiwahiwa ia hoi me na hulu keokeo aeae o ka manu Okalika, a ma Kona umauma hoi e oaoaka ana na hoku alii, me kekahi kahei i hoopaa ia me na p@ hoku.

            Ma Kona poo, he mau pine pohaku daimana, me na apo lima kumukuai nui ma Kona lima, a o keia mau wehi a pau ana i kahiko iho ai i Kona wa i pai ia ai, ua hoike mai no ia i Kona kulana kapukapu alii mai ka po mai.

            He kii holookoa keia mailuna a lalo, aohe hoi he mea a ka maka e hoopaweo ai, i kona wa e ike aku ai i ka Makuahine o kona lahui e ku kilakila mai ana mamua o kona alo, a o ka makou no hoi ia e puana ae nei. E hooloihi loa ia aku ke ola oluolu a me ka holomua o Kana mau hana, ma ka aina mamao, he mau tausani mile mai ka aina hanau aku

 

            Elike me ka nee ana o ke au o ka manawa pela no hoi e holomoku aku nei na poe aoo o ko kakou lahui no ka hoooilina mau loa o keia ao. Ma ka la Sabati nei, Aperila 25, 1897 mauka o Kalihi, ma ka home noho o ko makou hoaloha, Sam'l K. Aki, ua kipa mai la Anela o ka make a lawe kohana aku la i ka hanu ola o Mrs. Hana Kaloaikao i ke ao a oi o kona mau makahiki.

 

NA OLELO APUHI A KA LOKOINO.

 

Nui ka Maalea o ka Poe Hakuepa.

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Australia ma ka Poalua nei, ua loaa mai la kekahi mau lono a makou i hilinai ole ai, i hoopukaia ae hoi ma ka nupepa World, penei:

            "O ka misiona a ka Moiwahine Liliuokalani ma Wakinekona nei, ke hoea aku nei ia i ka hopena maopopo e ike ia ai e na mea a pau. Aole ia no ka manao no ka hoihoi ana Iaia ma ka nohoalii, aka, no ke koi ikaika ana aku i ka Peresidena Makinile, no ka hookahuli ana i ke aupuni Repubalika o Dole ka mea hoi e noho hoomalu la ma na Paemoku o Hawaii," a he nui aku kana mau olelo e pili ana i ka Moiwahine, aia hoi, e hoololi ia ae ke ano o ka hana ana, ma ke koho balota ana i Peresidena hou ma ko Dole wahi e noho mana nei.

            Ua hoike hou ae no ua nupepa aihemu ala, ua waiho aku no ka Moiwahine i keia kumu hana imua o Peresidena Maki nile, koe nae kona hoike ana ae, ua apono io ia paha ia mau olelo palaualelo ana i haku ai no ka pono o ka poe nana oia i hoolimalima.

            Mamuli o keia mau olelo hakuepa, ua hoolaha koke ae la ke Kakauolelo Pilikino a ka Moiwahine, e hoike ana maloko o ka nupepa Hoku o Wakinekona, o ka la 12 o keia mahina, i ka oiaio ole oia lawena oielo, a wahi a Julius Paimer, imua o ka mea kakau o ka nupepa Hoku o Wakinekona, "aohe hookahi wahi mamala olelo e hoohua mai ana he oiaio kekahi iloko ona, elike me na mea i hoolaha ia.

            Ua hiki ia'u ke hoike aku me ka oiaio, aole loa he manao i hanaia pela e ka Moiwahine o Hawaii, i hoouna ia aku i ka Hale Keokeo. Aole loa ka Moiwahine i nonoi aku i keia Aha Kuhina e noho nei, no na mea e pili ana i keia mau olelo, a ke hoike nei au i ka mea oiaio, ina ma ke koho balota ana e hoopau ia ai keia hana, alaila, ua kanalua ole au i ka puana ae, e koho lokahi ana lakou i ko lakou mau alii hanau o ka aina, a pela pu no hoi me kekahi poe haole e noho la malaila.

            A o ka hopena maopopo e hoea mai ana mahope iho o ke koho balota ana, he kai hoee nui ia o ka huliamahi, ma ka lilo ana o Liliuokalani ka helu ekahi, o Kaiulani ka helu elua a o Dole ka helu ekolu.

            Hookahi wale iho no a'u mea i hoomaopopo ai ma kana mau kamailio ana ke ku nei Oia ma ke ano he makuahine no Kona lahui ponoi a me ka aina Ana i aloha ai, ke ku nei Oia ma ke kulana he Mea Hoomalu, a he makuahine no Kona lahuikanaka, a e hana ana Oia ma na wahi a pau o ke ao nei no ka pono Oia poe.

            Ua lohe au i kekahi mau olelo, mai keia wahine i piha i ka lokomaikai a me ke aloha e olelo ana, aole oia i hele mai no Amerika nei no ke dala, aohe ona manao no ia mea."

            He mau olelo oiaio keia a Julius Palmer i olelo ai, a o na olelo hakuepa a na nupepa wahakole, aole ia he mea e hookuemi hope ia ai ka manaolana o ka lahui ma o ko lakou Moiwahine la, ka mea hookahi e ku uwao la imua o ke alo o Kona mau enemi, i hele a oi pakolu aku ko lakou nui mamua o Kona, aka, he mea haaheo nae ke olelo ae, iloko oia nui me ka lehulehu, aia ke aloha o na Lani maluna Ona kahi i hoopunana ai.

 

KAIEHU KA MOKU, PAPAPA KA AINA.

 

            I papapa ka aina i ka uhi ia e na wai, pii mai la na ale o ka moana, a lilo ae la i kai hoee, a pulumi hou aku la i na mea maluna o ka aina, a oia ka wa i holo iho ai ka pule a kahiko:

            "Kaiehu ka Moku, Papapa ka aina."

            A oiai, ka moana me kona opu nui ana ole, e hoonuu ana me ka inaina nui, ua holo iho la ia lakou ka pule a kahiko:

            "Huhu mai ka moana, Popoi Kilauea,

            Huhu mai ka moana a puoho mai la ke ahi o Kilauea, pii ae la ka wela o kona mau kukuna e hali ana i na kulu hou koo-u o ka honua i ka lewa, a na ke kaumaha o na aouli i hooko o ae i na omaka wai o Kulanihakoi, a haule mai la na kuaua, pii ae la na wai o ka honua, a uhipu i ka ili honua, a kapaia iho la e ke kuoakoa ma kekahi manao alakai o ua makamaka hoohuiaina he "kai-hoee o Iapana no Hawaii."

            Ae, pela io ana paha, aka, e kali malie aku no kakou, eia iho a hoea mai ua kai-hoee la, a ua makamaka i ao mai ai, a nowai la ia kai-hoee, o ka wai mau opeope la, ka ua kai-hoee la e hapuku aku ai?

            Malia paha o ka poe kue kuikahi no me Iapana, ina pela ke pule nei makou, e hoopakele ae i ko makou mau hoakanaka hoohuiaina, mai na palapu ae o ka lua a lakou i eli ai ma ke kuhihewa.

            A no ka mea, ua loaa ma na lono ma ka Australia o ka Poalua nei, eia iho, eia aku a hoea mai, ka Naniwa," me kekahi eleele komisina mai ke aupuni mai o Iapana no Honolulu nei, a mai pioo ke oili mai oia i ka la apopo, a ia la iho a hoea wale io mai no.

            "Ua wela ka malama,

            Kaelo ia Kaulua,

            Kaiehu ka Moku,

            Papapa ka aina.

            Ha ka moana,

            Popoi Kilauea,

            O mai Pele i ona kino,

            Haki kili ka ua mai ka lani.

            E hoopakele ae ia lakou mai ka ai.