Ke Aloha Aina, Volume III, Number 14, 3 April 1897 — Page 3

KE ALOHA AINA

                           POAONO, APERILA 3, 1897                       3

 

KA  LONO  A  KA  UWILA.

Haiamu ka Opua i ka Noho a Liliulani.

 

AOLE  E  HOLO  ANA  I ENELANI

E like me ia i Puka ae ma na Nupepa o Wasinetona.

 

HOOKUKULE  NA  ALAKAI  O  KA  HOOHUI  AINA.

Ke kamailio la o Kakina no na Mea Pili ia Iapana.

 

E ka Lahui Hawaii mai Punihei i ka Mali Leo.

Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Australia o ke kakahiaka Poalua nei, i loaa mai ai ia makou na leta a ko makou  mea kakau e noho mai nei i ke anu iniki ili o Kapalakiko, ka mea hoi nana na lono telegarapa a makou i hoike aku ai mamua aku nei, a ko makou mau makamaka hoi e kali mai nei o ka hoea aku oiai, ua loihi na la i hala ae nei.

  A oia hoi ka makou e huepau aku nei mai ka mua a hiki i ka pau ana, a he mau mea no hoi e hauoli ai ka naau kupaa o ko makou mau makamaka aloha aina ciaio, a ola iho keia malalo:

Grand Hotel,

     March 22, 1897.

 

 

                 Aloha oe:

  He mau la ae nei i hala, a ua ano uiha aku nei paha oe no ka ulolohi loa o ka loaa ana aku o kekahi pane e hoohoihoi aku ai i ka manao o ko kaua mau hoa e kau mai nei na anoiana, o ka loaa koke aku o na lono, mai ka Hikina mai, a oia hoi ka’u e mohai koke aku nei imua o kou alo me he keikihipa maemae la imua o ke kuahu kuni mea ala, a nau hoi ia e hoolawa koke aku imua o ko kaua mau hoa kanaka o ka lahui aloha o Hawaii, ka poe no lakou na helehelena a’u e poina ole nei a hiki i ko’u wa e hui hou aku ai me lakou, ke hoea mai ka wa o ke kai hoee, nana e hoomaemae aku i na haumia a me na pelapela i hehiku ia maluna o na pukea me ka lepo makamaka o Hawaii.

  Eia ke laulaha nei ma Kapalakiko nei na hana a ka Loio Kuhina, o kahi Repubuika o Hawaii e pili ana po ke kumuhana Hoohui Aina, a me ko akenui hoi e hui a kuka pu me Kuhina Nui Seremana, a me Peresidena Makinile, a me ko Haki mau manao i hoike ae maloko o na nupepa o Wasinetona, no ka haalele iho o ka Moiwahine i ke kulanakauahale Poo Aupuni o Wasinetona no Enelani, no ka hele ana e ike i ke Kama’liiwahi Kaiulani, a oia hoi ka’u e hoike aku nei ia oe, mamua o ka laha ana ae iloko o na nupepa ma Honolulu mai ka lono telegarapa, mai Wasinetona mai, a e hoolala koke ae oe, aohe oiaio oia lawena olelo ana elike me keia malalo iho.

Wasinetona, Mar. 1897.

 

Aloha oe:

Me ka awiwi nui au e hoouna aku nei ia oe, i na mea hou ano nui o ke kulanakauhale Poo Aupuni o Wasinetona nei, a pau hoi ia e ike iho, eia ke lawelawe hou ia nei he alahele e hookaawale ia aku ai ka Moiwahine Liliuokalani mai ke alo aku o ka Mana Hooko o ke Aupuni o Amerika nei a e ike iho ana oe maloko o kekeahi mau nupepa o Wasinetona i na olelo a ke Kuhina Noho o Hawaii, “e haalele koke iho ana ka Moiwahine i pau, a me kona mau ukali, i ka wa mua loa e loaa ana iaia, no Enelani, no ka hele ana e ike i kana kaikamahine hanauna, ka Hooilo Alii Kaiulani.”

  Ua puni koke ke kulanakauhale nei me keia mau olelo, a ua hoea kino aku na wahine a no hoa o loko o ka Aha Senate,a me kekahi poe e ae e ninau pono, ma paha he oiaio keia mau lono i hoolaha ia.

  Ua pane koke mai ka Moiwahine, “aole loa he hookahi mea ana i hoike aku ai, e pili ana no ia mea, aole he manao nui o ke alii, no na hana e pili ana i ka holo ana i Enelani o na olelo i hoolaha ia he mau mea oiaio, aka, mamuli no ia o ka makemake a me ka anoi nei o ka poe kue iaia, e ake ana, o kona kaawale koke aku, mailoko aku o ke kulanakauhale o Wasinetona nei, ka pula kaumaka hoi a lakou e ake nei, o Ko’u kaawale koke aku, alaila, maha iho ko lakou mau manao alunu.

  Aka, e hoike ae nae Au, o ka mea nui hookahi wale no, oia Ko’u launa oluolu ana me na Luna Aupuni Kiekie o keia aina, me na manao ohaoha o ka makamaka i ka makamaka.  A ua hooi nui aku hoi ia i ke kulana ulumahiehie o ko’u oia kino.

  He mea oiaio no paha, aia ma kela a me keia mea au e hana ai, aia no he mau enemi he lehulehu wale e hekau ana mahope o kou mau kapuai, a pela no au e ike a e hoomaopopo nei, eia no Ko’u mau enemi ke alualu mau mai nei mahope o ko’u mau kapuai i na wa a pau.

  Eia au he mau tausani mile ka mamao mai ko’u aina hanau mai, e alo ana me ka manaolana mau, no ka hana ia o ka pono a me ka lanakila o kuu lahui a me na kapakai o ka aina a’u i aloha ai iloko lilo loa o kuu puuwai.

  Hiki anei i kekahi mea, ke olelo mai, e ku nanamaka aku ke kanaka Amerika i ka hae hoku o kona aina kulaiwi e pakaha ia ana e kekahi lahui i pilikana ole i kona mau lepo?  Aole!  Aole loa lakou e ae e hana ia mai e ko lakou mau enemi imua o ko lakou mau maka, me ke ku lohaloha aku e hehiku ia pela, i pa-kanahiku ia kona hoomaewaewa ia ana imua o na ewe nona ua kuleana ia.

  Pehea hoi, aole anei e hiki i ka Moiwahine o Hawaii, e ku aku imua, a nonoi aku i ka oluolu o na Luna Aupuni Kiekie o keia aina, e kaana ia ka pono a me ka pololei no Hawaii uuku, a me Kona lahuikanaka?  Ke manao nei au, ua hiki loa ke hana ia pela, a e hana ia aku ana.”

  Ua hooiaia ia keia mau olelo a ke Alii, mamuli o ko’u kipa maoli ana aku e ike kino Iaia ma Kona Hotele Ana e noho nei, a mai Iaia ponoi mai no hoi, i hiki ai ia’u ke hooia aku  ia oe, i ka oiaio ole o na mea i hoolaha ia Nona no Kona holo i Enelani.

  I ko’u wa i kipa aku ai e ike Iaia, e noho pu ana me Ia Kona Agena mai Hawaii mai, a me Kona ukali wahine pu hoi a he lehulehu hoi o na wahine a ka poe kulana kiekie e noho pu ana me la, e like no me na la mua a’u i kipa aku ai e ike Iaia i kihohi.

  Eia no o Kakina a me Kamika ke hoolala nei he kumuhana okoa, a ua hoikeike ae nei kekahi o laua no na mea pili i na limahana Iapana, e komo aluka la iloko o na mokupuni o Hawaii, heaha ko Amerika mau pilikana no ia mea, oia anei ke kumu e hiki ai ke hoololi ia ae ko kakou kulana onipaa, a hahai aku ma ka meheu o ka poe e ake mai nei ko lakou mau poo, ua ka malumalu o ka hae Acto o Amerika e kiai aku i ko lakou mau ahua kopaa, nana i hoilihune aku i na kupa ponoi oia mau Paemoku.

  E hai aku au ia oe, aole loa e hiki i na maiuu o ka Acto, ke alakai hewa ia e kekahi ilio hae, iloko o ka uluwehiwehi o na hana pohihihi pili kalaiaina o kekahi aina mamao, elike me ka haiolelo a ko kakou Peresidena i kona ia mua loa i poni ia ai i pouh@na no ka Mana Hooko.

  A pela hoi i komo pu ai kona Kuhina Nui malalo o ia kumuhana hookahi, e awaiaulu ana ia laua a i elua, iloko o ke ahahele o ka pololei a me ka maemae.

  I ka hooki ana iho i keia telegarapa, ke hoike nei au ia oe, ua hooi loa ia ae ke kulana ola o ke Aliiwahine o na Paemoku Hawaii.

Adieu kaua.”

 

  O keia ka lono telegarapa hope loa i loaa ae i ko makou mea kakau me Kapalakiko, a i hoouna koke ia mai la hoi ma keia Australia me ka hookaulua ole ia.

  Nolaila, ke paipai aku nei no makou i na makamaka a me na hoaloha e lawe nui i KE ALOHA AINA, ka mea nene e hoike pau aku nei i ke kulana hana a ke Alii e lawelawe wahine la, ma kona aoao hookahi a me ka poai o ka poe kue, e miala mau la iloko o ka Hale o ka poe Senate.

 

KE  KIA  HOOMANO  O  KA  EMEPERA  UILAMA  I.

  O ka Poakahi, Maraki 22, he la nui ia, a hookahakaha ma na wahi a pau, i noho ia e ka lahui Geremania, a puni ka honua, no ka hoohanohano ana i ka la hanau o ko lakou Emepera aloha, ka Moi Uilama o Perusia, a Emepera hoi o na aupuni hui ia iloko o Geremania, i make kahiko aku nei, aka, o kona inoa @ me kana mau hana wiwo@ole, ka mea nana i kaikai ae iaia mai ke kulana ae o ka moi, a i ka Emepera, a i hoohui hoi ina aupuani liilii a pau iloko o Geremania malalo o ka moi puuwai koa o Perusia.

  E hoomanao ia no hoi, oia nei ka moi nana i hoolilo i ka ikaika kaua o Farani, malalo o ko lakou Emepera Napoliona III, i pio a i luahi hoi na keia kanaka puuwai liona o Perusia, ka mea hoi nana i kono awiwi aku i na aupuni liilii, e ku kaawale ana, e hoohui koke mai me ka hakalia ole, mamua hoi o ke kailiku ia ae e keia kanaka i weli ia kona inoa maluna o ke kahua kaua.

  Aole no paha i poina na hoomanao ana i ko makou mau makamaka heluhelu, aia mawaena paha o ka makahiki 1875-76, i hakaka ai o Geremania Huiia i keia la, a o Perusia hoi ia mau la i kaulana loa ai kela pu kuikeie a ka poe Perusia, ka mea nana i hoolilo i ke noeau o na Ramuku loea o Farani i mea ole.

  Mamuli o keia ulumahiehie o ka Emepera hou e noho mai nei mai nei k ke kulaunu o Geremania, a moopuna pono, no hoi a ua Emepera la i make, ua hoolala ia na mea a pau i pili i ke kulana a me ka hanohano o ka inoa o ua  Emeixia la.

  Ua hoolala ia na hana a pau no ke kukulu ana i ke kia hoomanao, oia na mea a pau e liuliu ana, no ka hoea mai oia la kamahao, i ike ole ia kona lua, maloko o na palena aina i noho mana ia e ua Emepera i ala.

  O ke kulanakauhale Poo Aupuni o Belina, aia ia iloko o na uluaoa no na hana hoohiwahiwa oia la, a ke ike ia aku la kela a me keia e hi-o ana ma kela a me keia kihi alanui, e liuliu ia ana no na hana hookahakaha oia la kamahao.

  O na hana hookahakaha o keia la hanau o ka Emepera Uilama I, ke kupunakane ponoi loa o ka Emepera opio e ola nei, ua hoomaka ia mai ka la Sabati mai, a oia ka hoopau ana o na hana i ka la apopo, oia hoi ka Poalua Maraki 23.

  Ua hoomaka ia na hana i kinohi, ma o ke kipa ana aku o ka Emepera a me ka Emepera wahine e ike ike kia hoomanao o ko laua kupunakane.

  O ka ohana moi, ua loaa ia lakou na kowa maloko o na kuhikuhi, e haawi ana he hapaha hora ka manawa, no ka pule ana ma ka ilina kupapau a hoi aku la i Belina, mahope iho o ka hora 9.

  Ma ka hora 9 ponoi ua ku laina ae la na pualikoa, me ko lakou kahiko piha o ka oihana, a me ko lakou mau medala hoohanohano hoi, i loaa aku mai na lima aku a ko lakou Emepera ponoi, a e komo pu ana hoi me na koa o luna o na mokukaua.

  Ma ka hora 10:30 a.m. oia ka wa i hiki mai ai o ka Emepera me kona aahu piha, a oia ka wa i haawi mai ai o na pualikoa a me na makaainana i ko lakou aloha iaia, ma ke kowiliwili ana mai i ko lakou mau hainaka.

  Ua ku iho la ka Emepera opio mamu o ke kia hoomanao iloko o ka paalii, a kauoha aku la ina hae a me na kahakaha lole, e lawe ia mai i waho, a oia hoi ka wa o ka Emepera i kau ae ai ma ke poo o na waihooluu, e alakai ana i na pualikoa no ke kahua hookahakaha a maloma ia iho na lealea.

 

KA  HUI  KALEPA  MEA  AI  O  NA  KANAKA  HAWAII.

  Eia hou ke ku nei he Hui Kalepa o na Kanaka Hawaii, ma na mea kini mea ai, elike me ka halekuai mea ai o na haole o keia kulanakauhale, ma ke kihi o na alanui Moi a me Liliha, a maloko hoi o ka hale loihi o W.C. Achi.  Aia na hoohana ana malalo o ko makou makamaka James Keau.

  E haalele aku ana o W.C. Kamika ia Wasinetona i ka la 10 o Apania ma kona @ @ Hawaii nei, a ma @  @ o ka mokuahi Australia no ka @ ana mai i Hawaii nei.