Ke Aloha Aina, Volume III, Number 14, 3 April 1897 — Page 2

KE ALOHA AINA

POAONO, APERILA 3, 1897

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii

 

EDWARD L. LIKE,

Lunahooponopono.

E.A. NAWAHI,

Puuku e KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU, APERILA 3, 1897

 

KE OLA KINO O KE ALII.

 

            Elike no me ka makou i hoikeike mau aku ai, aia no o Kalani Alii Makalapua i ke oho o ka palai, ke haiamu mau ia ala Kona alo e na poai like ole o Kona mau hoa a makamaka hoi oia aina malihini, pela no i hoea mai nei na leta, e hai mai ana, he ikaika a lamalama hoi ke ano o Kono noho ana ma ia wahi.

            Ua hoike pu mai no hoi Oia, e hoomau aku ka Lahui Hawaii Aloha Aina, i ka pule me ka hookeai pu ana, i ka oluolu o ka Makua Lani, i ke kokua ana mai no Kana hana nui e lawelawe la no ka pono o na kanaka oiwi o ka aina Ana i aloha ai.

            Pela makou e hoike aku nei i ka leo Alii, i ahai ia mai e ka elele waha ole, a na makou ia e hoakea ae maloko o na kolamu o ka kakou wahaolelo, me na manaolana ohohia mau, “e hana ia ana ka pono a haule mai na lani.”

--

KE AO IKAIKA IA AKU NEI

--

            Mamuli o ko makou kulana alakai, a wahaolelo no ka lehulehu, ke hoike aku nei makou imua o ka lahui aloha aina, me ka nana ole ae i na hoino ia mai, mai noho oukou a ae, e kakau ia ko oukou mau inoa, maloko o kekahi buke hoopaa inoa, no ka hoahu, a i ole, lulu ana paha no ke Kia hoomanao o J. Nawahi, elike me ke kukala @ poe a makemake nei e hapai a e hookelakela i ko lakou mau inoa i wahi e puni mai ai oukou, malalo o ko oukou mau manao pilipaa no ke aloha io i ua kanaka la a kakou e hilinai nei.

            Ua kono ia mai makou, malalo o na kumu maikai e hiki ai ke hoopakele ia kekahi ohana, a mau ohana paha, i kukuni paa ia ko lakou mau puuwai maluna o ke kanaka kalaiaina hookahi, i ku ma ka aoao o ka pee ilihune a hiki i kona make ana.

            A oia ka makou e ui ae nei i ka poe nana e hapai mai nei i keia hana, ma ka lakou hoomaopopo ana, ina paha he kanaka ake o Nawahi i ka hookelakela a me ka hookaumaha wale ia o ka poe ilihune, elike me keia e kakoo ikaika ia mai nei e kekahi poai, e pipili nei mahope o ka poe waiwai.

            E hoike aku makou me ka hookamani ole, ina eia ke ola nei o Nawahi, aole loa oia e ae e auhau ia na poe ilihune, no ka hookelakela ana i kona inoa a me kana mau mea i hana ai.

            I kona wa e noho Lunamakaainana ana iloko o ka Hale Ahaolelo o ko kakou aupuni, i ke au o na Moi, o na kanaka ilihune a haahaa, oia kona mau hoaloha oiaio, i kona wa e noho ana iloko oia Hale Hanohano o ka Aina, a he kue loa oia i na hana hookaumaha, i ka wa e noonoo ia ai no kekahi mea.

            A no ia kumu, ua lilo mau na manao aloha o kona lahui iaia, a hiki i kona wa i kukulu iho ai i kana kia hoomanao hope loa ma keia ao, oia hoi keia:  “E kupaa i ke aloha i ka aina a me ka Moiwahine Liliuokalani.”

            Nani a maemae keia kia hoomanao ana i kukulu iho ai ma keia ao, mamua o ke kahea ia ana mai o kona uhane aala, e hoi aku ma ka poli o Aberahama e noho pu ai.

            A heaha ka mea e mau ai ke ku kilakila ana o keia kia hoomanao, aole anei o kona hoala maoli ana ae i ke kulana e hoomalamalama aku ai i kona lahui, ma ka maka o ka peni, a me ia ano, ke puapuai mau mai nei kana mau oleloao noeau, “mai hana i ka mea i ku ole i ka pono.”

            Eia “Ke Aloha Aina Oiaio,” ke kono mai nei ia oukou, e kipa aku ma ko lakou Keena, a e hoopaa iho i ka oukou mea i hoahu ai no ke kanaka a oukou i aloha ai.  E hana pono ia ana anei ia mau hunahuna materia a oukou i hoahu ai?  Elike me ka mea o ko oukou puuwai i makemake ai?

            Manao makou, he uahi wale no keia, ke kapeku e hei ai ko oukou mau noonoo, a he okoa ke kaona o ka puana a ka moe.  Eia no hoomanao poina ole iloko o makou, no na mea e pili ana i ke kia hoo@ nao o ka Moi Kalakaua, a e huli ana no ka waha o ka aina iluna, i ka wa i hapai ia ai oia hana, a hiki mai nei nae i keia la, aole loa i ku kela kia hoomanao, a aia la ihea na dala a makou i haawi ai, a me kekahi poe e ae, i haawi aku ai ma ka lima o ka poe nana i ohi.

            A pehea hoi heia, oiai kakou he ikemaka maoli i ka pilikia he nele a he hune maoli, oia anei ka wa e hapai ia mai ai o keia ano hana, a i ka wa e haawi ole ia aku ai, oia ka wa e olelo ia mai ai, he aloha ole.

            Nolaila, ke hoomau aku nei makou i ke ao i ko Honolulu nei poe, a me ko na apana kuaaina mawaho aku o Honolulu, mai ae, mai haawi, no ke kokua ana i keia hana a ka poe e hookelakela mai nei i wahi e puni mai ai oukou, a olelo ae, he aloha io lakou no ka mea i hala, o ka mea oiaio, a o ka pololei maoli no paha ia, “he aloha lakou nei i ko lakou nei pakeke iho, mamua o ko hai.

            O na hoino a me na hailuku ia mai, ke auamo nei makou ia mau mea a pau, me ka nana ole aku i na pane o keia ano @ kekahi nupepa, a hoao mai @ e kue ia makou, he hoopilia wale no ia i ka makou nupepa me ka waiwai ole.  E makaala a kuoo, a mai puni i na hana o keia ano, ka makou e ao aku nei.

--

UA LOAA MA KAHAKAI

--

            Oiai kekahi kanaka Hawaii e hele ana ma na kahakai one o Waimanalo o me Kaneohe, ua ike aku la oia i kekahi omole wai momona, i wepa ia kona pani a paa, a aia maloko o kona kino he palapala i kakau ia me keia mau hoaolelo:  “God Save Liliuokalani.”  Oia hoi, “Na ke Akua e hoopakele ia Liliuokalani.”

            Na Clement L. Wragge, he Luna Nui no ka oihana Ea o Brisbane Queensland, Auseteralia i kakau i keia leta, mamuli o kona mau manao maikai a mahalo i ka Moiwahine Liliuokalani, i hana ai oia i keia leta a ho’o iloko o keia omole, iloko o ka malama o Ianuari 20, 1897, oiai oia maluna o ka oneki o ka mokuahi Zealandia he 20 mile ma ka hikina aku o Honolulu, a mai Australia mai hoi oia, e holo ana no Amerika.

            A mamuli o ka manao, i mea e maopopo ai ke ano o ke ko ana o ke au, ua hoolako ia na kupakako o na mokuahi a pau, me na pepa i pai ia iloko o na olelo like ole ewalu o ka honua a na kekahi mea e makemake ana e hana ia keia mau mea e noi aku oia i ke kupakako o ka moku ana e kau ana, a e haawi ia mai no iaia keia ano pepa, mamuli o ka hoolako ana a kekahi Hui hana Akeakamai.

            Ua hookaawaleia no na wahi a pau au e hoopiha ai, kahi i kakau ia ai, ka la a me ka mahina, ka makahiki, a me na huaolelo a pau au i makemake ai e kakau ai, a me ka inoa o ka mea nana i kakau, ka inoa o ka mokuahi au i kau ohua ai.  A ma kekahi aoao, kahi o ka inoa o ka mea i loaa ai o ka omole, a me kahi i loaa ai.

            O Mr. Wragge, e hoomaopopoia e ko Honolulu nei poe, ua kipa mai oia ia nei, i ka wa i hana ia ai o keia mau mea, a hookomo ia ai iloko o ka omole, a kiela ia ai iloko o ke kai, no ka hiki ke hoomaopopoia ke ano o ke ko ana mai o ke au i ka aina nei, a i ole, i ka moana kaiuli, kai lipolipo paha.

            Ua hoopahaohao ia no nae hoi ko makou noonoo, heaha la ka mea i kakau ole ia ai ka inoa o ka Peresidena o kahi Repubalika o Hawaii, a hookomo pu iloko o keia omole, a hookahi hoi ka au like ana mai a pae iuka nei o ka aina maloo elike ae la me ko Liliulaniikekapu.  Heaha hoi!

            He mau kanoaka no keia e hiki ai ia makou ke koho ae, elike me ka manao maikai i loaa i ko makou houpo mai ko ke Akua lokomaikai mai, aia na ale ahiu o ka moana ke hoihoi maila i ka waiwai makamae a kela kanaka noonoo maikai i hana ai mamuli o kona manao ponoi e kahoahoa ana, na ke Akua e kiai a hoopakele i ka Moiwahine Liliuokalani mai waena mai o ka poai o kona mau enemi, ka poe hoi nana oia i kue aku, aka, na ke Akua Oia e hoihoi mai, elike me na olelo kahoahoa a keia kanaka naauao.  Ola ka aina i na leo pule a na malihini manao maikai.

--

            O Aperila-fulu keia, nolaila, e hoomaopopo iho ko makou makamaka heluhelu no na mea e pili ana i kela omole i loaa ai ma na kapakai o Waimanalo a me Kaneohe, a ke hopohopo nei makou, oia ano hana paha, ka ka nupepa Avalataisa i fulu mai nei, me keia mau huaolelo i kakau ia, “Na ke Akua e hoopakele ia Liliuokalani,” a makou i unuhi ai, mailoko mai o kona mau manao heluhelu.

 

--

KA MAKANI INO

--

            Nu Olina, Mar. 22.  Ua hoike ae ka nupepa Times-Democrat Eufaula, Ala.  Ua hoea mai kekahi ino nui i keia kakahiaka ma keia kulanakauhale, a ma keia ino i hoea pu mai ai ka make me ka hooneleia i na home.

            No kekahi mau la ka pohu lai ku ma ka aoao komohanahema a me ka hikina hema o o Alabama, a hiki loa aku la i na apana aina ma ka muliwai Chattahoochee.

            Ma ka la inehinei ua pii ae la ka mea ana wela a hiki i ke 80 degere a ua like hoi ka wela me ka mahina o Iune.  Ma ka po ana iho, ua hakumakuma mai ia na ao kalalewa lani, a ma ke aumoe ana iho i hiolo mai ai na kulu pakaua, a ma ke kakahiaka ana ae, ua oi loa mai la ka ikaika o ka ino a me ka makani.

            I ka wa i pa ai o ka ino maluna o na kaupoku hale, ua pau iho la na hale i ka hanee, no elua hora ka pahola ana o keia ino ua hala aku la ma ka akaukomohana ma na awawa o Chattahoochee.

            Ma ke kulanakauhale o Blakely, ma Georgia, ua koke e pau loa na hale i ka hanee, o na poe i holo aku no ka hoopakele ana ia lakou iho iloko o na hale, ua hoehaia kekahi poe mamuli o ka hiola ana o na apana laau, a pela no na poe mawaho, ua halawai no me ia haawina hookahi.

            Ma. Arlington Ga., ka ikaika loa o ka ino, ma ka hora 8 o ke kakahiaka, oiai, na haumana o ke kula Arlington Academy e akoakoa ana, ua ike aku o Prof. Covington i ka nee mai o ka ino, nolaila, ua kahea aku la oia i na haumana no ka hoi ana iloko o ka halekula.

            He manawa pokole loa mahope iho ua hoea koke mai la ka makani ino me ka halulu, a hapai puia ae la he elua mau hale iluna i ka lewa a malaila laua i lilo ae i mea ole.

            Na keia mea i hookupilikii ae i ko lakou mau noonoo a puuluulu ae la lakou ma kahi o ka lakou mau kumukula e ku ana e haawi mai ana hoi i na olelo hoomalielie i ka laua mau haumana.

            Aole i liuliu mahope iho, aia hoi, ua loheia aku la ka uuina ana o ua hale la, naha ae la na pani puka, a ia wa pu no i hiolo mai ai ka paia akau ma kahi hoi a na opio e puuluulu ana me ka lakou mau kumukula, komo mai la na kikiao makani, a kulai aku la ia lakou iluna o ka papahele, a na na apana laau hoi i hiolo maluna o lakou i haawi iho i na palapu maluna o kekahi poe o lakou a o kekahi poe hoi ua make loa no.

--

NA LIMAHANA KEOKEO

--

            Eia ke hapai mai nei ka nupepa Avalataisa i na kamailio ana no na mea e pili ana i na limahana keokeo, a oiai no nae kakou ke ike mau aku nei i ka hookomo nui ia mai o na limahana Asia, oia hoi na Iapana a me na pake, iloko o kela a keia mahina, e hiki ole ai ke keakea aku malalo o ka mana o na kuikahi lahui, i hanaia i ke au o ka Moi Kalakaua, a malalo oia kuikahi, ua hiki ole i ka mana aupuni ke uhai pu ae i na olelo a pao i kakaula maloko o ia kuikahi.

            O ka hoao ana o ka wahaolelo o ke aupuni, e kamailio no na limahana keokeo, a i manao ia hoi, e hoopae mai Amerika mai, a i onouia ae nei e kona mau haku e kamailio maluna o keia alahele oia kekahi kumuhana nana e hookikina aku ai i ka lahui Iapana e komo koke mai lakou e kaili ae i na Paemoku o Hawaii, malalo o ke kumu ku i ka pono, ua uhai ke aupuni Repubalika i na olelo oloko o ke kuikahi lahui a ka Makini Kapena a me Kaulukou i au ai i na kai o Iapana.

            Ua hakilo nui no nae makou i ke kahua nui o keia hoohali kamailio ana oia no na mea pili i ka Hoohui Aina, oi noke aku i Amerika, i ke kikeke mawaho o ka puka a o ka wehe ole ia mai ke noke aku nei i ka hailiili mawaho nei, i wahi e hemo ai ka puka o ka manaolana.