Ke Aloha Aina, Volume III, Number 13, 27 March 1897 — Page 5

KE ALOHA AINA

 

            O ka makou iho la ia, aole hoi o ka olelo aku i ka mea maikai he mea ino, aole hoi ma ka waha ka olelo wale no, aole ma ka hana, ha manaoio ma keia wahi a Paulo;

            “Mai kinai i ka Uhane, mai hoowahawaha i ka wanana.”

 

HE PANE IA MAKEE MALUHIA

            Ma kekahi o na kolamu o ka nupepa puka la, “Ke Aloha Aina Oiaio,” i maaloe ae imua o ka lehulehu ua ike iho makou ia oe e Makee Maluhia, e kuoe hele ana imua o ka lahui e milikaa ana i na olelo a ka Baibala.

            Mahalo no ia mau olelo nani i hookapiliia maluna o ke kalana, a i hoopukaia e kou alelo awahua e ko makou hoakanaka huna ia a ponoi iloko o ke kuhihewa nui a alakai hewa, a i maamaa ole hoi i ka ui anai ka omaka peni.

            I ka wa i hoopukaia ai ka inoa o ka Puuku o KE ALOHA AINA, a hoaoia e owili pu iloko o ka lepo, ua hoala mai la oe i ka uhane o Mr. J. Nawahi mai kela ao mai a kuhikuhi mai la ia oe i mea e lohe ai ka lahui aloha aina, he hipa eleele oe , aole no kana pu-a.

            Ma kou huna i kou inoa he hoike maopopo ana ia i kou makau i na kukuna o ka X Ray imi pohihihi o ke kiai nane ole o ka lahui, o hoike ae o hoopailuaia e ka lahui, aka, aohe oe e nalo ma ke ano no o kau olelo oe i ikeia ai, a mamuli no hoi o ka hohono o kou hulu.

            Mamuli o ka hapai memeue ana i ka inoa o kekahi mea i lawa ole i na haawina o ka alihikaua, i panoonoo, a i puhili mau na hoolala kaua ana, he hoike ana mai ia i ka lahui, he wahi lawaia wale no oe no ke kai papau, a o ka mea maa mau ia ano lawaia o ke kii aku no a ke ano i’a o na kohola i ka wa kai make, e laa ka loli, ka naka, a pela aku.

            He nui aku na mea a makou i manao ai e hoike aku i kou lalau a hopu hewa i ka loli i ka ia maka ole, aka hoi, mamuli o ko makou manao ana, ua heha ka lahui i na alakai oia ano, ke hookuu aku nei makou ia oe iloko o ka maluhia me keia mau olelo maikai i kupono hou iho.  “E ka moawahine mai oo hou aku o poino auanei, a komo oe i ka ipuhao.”  Aloha ea!

 

            Ma ka la Sabati nei, ua ikeia aku kekahi poe i uluhia ia e ka wai hoomalule kino o ka @uaipa, e hakaka ana iwaena o ke alanui aupuni ma Kakaako ae nei.

            Eia kela kalepa nona ka inoa o Diamond Head, iloko nei o ke awa, mai Port Blakely mai, me @ kapuai pepa, no na Ona A@ani me Robikana Makepono no ke dala o ka lilo ana i keia moku.

 

KA LOIO KUHINA KAMIKA

            Ma ka mokuahi Miowera i loaa mai ai ia makou ka lono e pili ana no ka hoea ana aku o ka Loio Kuhina Kamika, o kahi Repubalika @uku o Hawaii ma Wasinetona, a ua hoike ae oia i ke ohohia nui ia o ka Hoohui Aina, i ike ole ia i ka wa mamua, e hoike ana hoi, ua paulele nui ia, ia kumuhana e ka poe kuonoono.

            O keia kekahi o na olelo hoonuinui a ka Loio Kuhina, e na’i la i ka makaha o ka pomaikai, imua o ke alo o ka Peresidena Makinile, kona Aha Kuhina, ke Ahaolelo Senate, a me ka Hale Ahaolelo o na Lunamakaainana o Amerika Huipuia, kahi hoi ana i ake aku nei e komo poo maoli ehana no ka pono o kona mau hoa e noho nei maanei.

            A oiai hoi, ua hoike mau aku makou, o ka hoea ana o keia poe loio ekolu, e komo iloko o ke kulanakauhale Poo Aupuni o Wasinetona, oia ko lakou hoea ana i ka pahu hopu no ka pono o na aoao kalai aupuni elua.

            Oia hoi eia lakou ke kakoo nei i ke kanaka ma’i i aneane e paupauaho mai ia lakou, ma kekahi aoao mai, a o k a Moiwahine Liliuokalani hoi ma kekahi aoao mai, e kue ana i keia poe loio ekolu, i hookala i ko lakou mau olelo maluna o na mea pili i ke Kanawai.

            Ua kanalua ole makou ke hoike aku imua o ka lehulehu, eia lakou a pau maluna o ka mea ana kaupaona a ka Peresidena, a ua hiki ike ia, o lakou a ekolu, ua like me ke oka raiki ka mama, a i ka Moiwahine hookahi ma kekahi aoao.

            Nolaila, mai nana i na olelo hoonuinui a lakou e hoike ia mai ana ma kela mua aku.

 

PAU I KA HOPU IA

            Ma ka po Poaono, nei, ua pau i ka hopuia ka poe pepa piliwaiwai o Kakaako, malalo o Lutanele Edward o na Makai Kaulio, a me Lutanela kekai o na Makai ku huina.

            O ka Makai Kaulio Spillner a me kekahi poe e pili ana i ko Kakaako poe pepa pili waiwai.

            He lehulehu o na poe o keia auna e noho ana ma kahi kokoke i kahi hana paakai.

            Mamuli o ka maalea o ka hana ia ana, na komo aku la na Makai me ka palanehe loa, oiai lakou e paani pepa hoka ana, a pau iho la he 8 poe i paa i ka hopu ia.  Ua pau mai no lakou i ka hookuu ia iwaho nei ma ka helu.

 

            O ka lahui Amerika ka oi loa aku o ke puhi Kik@ i ka makahiki 1880 no ka mea, ke pau la he 4,000,000,000 Kik@ i ke puhi ia, he oi hoi o 303,687,340 i ko ka makahiki 18@ Nui kela.

 

MAKA’U HONUA KE KUHINA TUREKE

            Ke maumaua mai nei na kaua, iloko o ko Sepania mau aina panalaau, a e hoike ana kekahi lono, i loaa ae mai ka mokukuna Vine, mai na Paemoku ae o ka Hema, a penei hoi ke ano nui o ua lono Ia:

            Kapalakiko, Mar. 6, E hoike ana kekahi hana pono ole i loaa ae i ka moku kuna Vine i ku mai i ka po nei, mai na Paemoku mai o ka Hema.

            Ua hoike ae o Kapena Luttrell i keia lono, aia he he kaua hou a Sepania e paa nei ma kona lima, iloko o ka mokupuni o Carolines, e pili ana i ka pepehi ia ana o na Iapana e noho ana ma ia aina.

            Ua hoike ia ae hoi, he wahi kanaka hooluu ulaula ahiahia, mai ka aina ae, ka mea nana i paipai i keia hana, no ka pono o ka poe piepiele, ma na wahi a pau a puni ka aina.

            Na keia mea i hoopii ae i ka inaina iloko o na kanaka maoli o ka aina, e kue aku i na Iapana, ma ko lakou kukulu a hoala ana ia mau hana iloko o ka aina.

            O ka mokupuni holookoa, ua pulumi ia aku ia a akaa ma na palena mawaho, oiai hoi na na Iapana, e hoeha ia ana me ka inaina, e na kupa o ka aina, no keia kumu, ua hoouna koke aku lakou i ke aupuni ma Iapana, e hoouna koke mai i mokukaua me ka hoohakalia ole, no ka nana ia o ko lakou mau pono, a me ka malama ana i ka ihiihi o ka hae o ko lakou aina makuahine.

            “O ke alahele i hoea mai ai keia mau ooloku kaua ana,” wahi a Kapena Luttrell, ma ka la inehinei, oia hoi: “O na kanaka maoli o ka aina, he poe hapa Sepanei a hapa o na mokupuni o ka Hema.

            Ma ka mua, ua noho hoaloha like laua me ka Iapana, aka, ma ka hope, oia hoi na mea e pili anaina waiwai kalepa e lawe lawe ia ai iloko o ka Paemoku, ua ala mai la lakou me ka lokahi a kue ia hana a na Iapana.

            Oiai, I ka wa a na Iapana i hoomaka ai e lawe i na wahine a me na kaikamahine ui, o ka Paemoku, oia ka hoakea ia ana aku o keia pilikia.

            Ua ala koke mai la ka haunaele iloko o ka aina, a luku aku la lakou i na Iapana a pau e noho ana ma na Paemoku o Kak.

            Ua kapa aku au i keia pepehi kanaka i hana la, he pepehi kanaka i hana la, he pepehi kanaka puanuanu, a he mea maopopo, e lawelawe mai ana ka mana aupuni no Iapana.

            I ka wa i haalele aku ai o ka moku kuna Vine ia Carolines, ke opu ia la, e ku ae ana he mau mokukaua maila i na la a pau.

 

PEHEA E HOIHOIIA MAI AI O

HAWAII AINA A ME HAWAII

AUPUNI, NO HAWAII LAHUI?

            O keia poomanao e kau ae la maluna o kekahi no ia o na ninau a ko kakou Peresidena o ka Hui Hawaii Aloha Aina, i hoopukaia malalo o ke poomanao, “Ka Waihona Hookuonoono Aloha Aina.”

            Aole no he kahua hui e ae o ko kakou Peresidena hoopuka ana i kona kahua kalaiaina, aka, hookahi wale iho o kona ike eia ka lahui iloko o ka hune a me ka pilikia, ma kona ano he poo a he alakai, ma ka aoao o ka Hui Aloha Aina.

            He ninau keia e ui mai ana, a e kikekek mai ana ma ka ipuka o ka naau o kela a me keia kanaka opio, a lala hoi o ke aloha aina, e pono mai ana i ka mea hiamoe e ala ae a e ku ae iluna, eia ka Barometa (hoeueu) ke kapapa mai nei ma ka ipuka o ko kakou home, nana e hoeueu a hoopii ae i degere manaoio hana iloko o ko kakou puuwai, a e ku iho maluna o ke kahua Ka Waihona Hookuonoono Aloha Aina (Banako Lahui).

            He leo poloai keia i ka lahui e hoohanau hou ia kakou lahui, mai ko kakou noho’na lahui hune, a e lilo i noho’na ulakolako ma keia mua aku.

            He mea oiaio, o keia ke keehina e holomua ai, a e paa ai o Hawaii Aina, Hawaii Aupuni, noi e Hawaii Lahui, ma ka hoala ana mai nei a ke poo a alakai o ka Hui Aloha Aina e kukulu i banako lahui, a e kukulu i ke kahua kalaiaina ma na hana e holomua ai na hana nui, a e lilo auanei oe e Hawaii uuku, a pane poo e ukali aku ana mahope me na aina nui o ke ao nei, ma ko kakou hoala ana i mau Hui Waihona Hookuonoono Aloha Aina iwaena o na Hui Aloha Aina a puni ka Pae Aina, a’u e puana ae nei i keia mau lalani mele:

            I hookahi kahi ka manao,

            I hookahi kahi ke aloha,

            Ma neia hana maikai.

            Nolaila, i hookahi ka manao ma ka hana, i hookahi ke aloha ma ka lokahi, e hapai like, hooikaika like, ma nei hana pookela.

            Eia ka ka palapala “O ka mea ike i ka hana pono, a hana ole he hewa ia nona.”

            Nani hoi ke kupono o keia wahi olelo ia kakou lahui, e kono mai ana, e hana i ka hana pono, he hana hoi, e hoopii ae ana ia oe ma ke kulana holomua.

            No ka mea, o ke dala ka mea e holomua ai na waiwia kalepa iwaena o ke ao nei, a e holomua mua ai na hooponopono Kalaiaina Aupuni ana.  A i na o ake @ oia ka mea e holomua ai na hooponopono aupuni ana, alaila, e pono e apo aku i ke kahua hana a ke poe alakai o ka Hui Aloha Aina, e ala koi ana i ka lahui ma ke keehina e paa ai ke kulana aupuni, oiai, o ko kakou puu@ noi keia iwaena o ka lahui.  A i mea e loaa ai ka maha ma ko kakou aoao, he mea pono ia kakou e hana i ka hana, e alu ka @ i @.

            Nolaila, e ala like mai na lala a pau mai ka nui a ka liilii, aohe hana nui i ke alu ia.  A i ike kakou i ka hana maikai a hana ole, he mea oiaio e noho maua mau auanei nna @ a e rula @ ia oe o ka lahui.

            O ke alahele kalaiaina naauao loa keia a kakou e lawelawe ai, a e noho mana auanei ke dala maluna o ko dala.  Nolaila, e hana i ka hana, oiai kou mau ia o ke ola ana.

J. E. A. KAIEWE

Holualoa, March 18, 1897

 

HOIKE KULA SABATI O KA

MOKUPUNI O KAUAI.

            E malamaia a, 1896na ka Hoike Hui o na Kula Sabati o ka mokupuni o Kauai ma ka Luakini o Waioli ma Hanalei.  Ke hiki aku i ke Sabati la 11 o Aperila M. H. 1897, hora 9 a.m.  A penei na haawina a kela a me keia Kula Sabati pakahi:

            Kula Sabati o Lihue, haawina o Aperila.

            Kula Sabati o Koloa, haawina o Mei, 1896.

            Kula Sabati o Hanapepe, haawina o Iune, 1896.

            Kula Sabati o Waimea, haawina o Iulai, Augate a me Sepatemaba, 1896.

            Kula Sabati o Kapaa, haawina o Okatoba, 1896.

            Kula Sabati o Anahola, haawina o Novemaba , 1896.

            Kula Sabati o Koolau, haawina o Dekemaba, 1896.

            Kula Sabati o Kilauea, haawina o Ianuari, 1897.

            Kula Sabati o Hanalei, haawina o Feberuari a me Maraki, 1897.

NA HIMENI AUI

            Hoku Ao – Aoao 17.

            Hoku Ao – Aoao 196.

            Hoku Ao – Aoao 251.

            Hoku Ao – Aoao 104.

            Ke kona ia aku nei na Kula Sabati pakahi a pau e hooikaika no lakou iho, no ka mea, ma ia la e ike ia ai ke Kula Sabati nana e kaili ka hanohano o ka lawe ana i ka inoa helu ekahi no ka mokupuni o Kauai, nolaila, o ka manawaia e ike ia ai ke aliali o ka Waiulaihahi o Waimea, i hui pu ia me ka Waikea o Makaweli, ke hookui ae me ke kani aina a ka wai o Namolokama i ka pali.

            Ke kono pu ia aku nei no hoi ka lehulehu e nane mai e ike ina hana uhaiaholo no ka pomaikai o na uhane ma keia ao.  E naue mai i ike maka o lohe pepeiao auanei.

            Ma ke kauoha a ke Kaha Kula Sabati Nui o Kauai Hikina.

GEO. W. MAMIKOA

Kilauea, Kauai, March, 19, 1897

 

E HOIHOI HOU IA ANA

            Ma ke kakahiaka Poakahi nei, na hele aku o Kuhina Kupa, Luna Dute Nui Kakela, Mahele Olelo Iapana Doyle, Marx a me Weaver o ke Keena Loio o Kakela, ma ke kahua hoomalu o Kahakaaulana, no ka nana hou ana, ina paha, na ano like no keia poe limahana e hoomalu ia nei malaila, me ko keia moku mua i hoihoi ia aku nei.      

            I ka huli ia ana aku, ua loaa aku la he 155 poe i kupono ke noho ia nei, a he 163 poe e hoihoi hou ia aku ana @ no o ke S@.

            He kumu no keia i na Agena o keia poe e noho ana @, a maa mai hoi, aole e hana hou mai e like me keia o nui auanei ke poho, a pilikia ko lakou mau waihona pono:

 

            O ka mea punahele loa i @ [rest of article unreadable]