Ke Aloha Aina, Volume III, Number 6, 6 February 1897 — Page 5

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, FEBERUARI 6, 1897.     5

 

            Aka, ina oe e hoolei ana iloko o ka Hui Kalepa Hookuonoono Hawaii, e hoi hou mai ana ia i kou poli me ka hauoli, ke puni ka makahiki, mahele ka puka, a ike koke no oe i ua hapaha la au i kiola ai iloko o ka hui.

            Ua like keia hui me ka makua naauao, e hoouna ana i kana keiki iloko o na kulanui no ka hoonaauao ana, puka mai oia me ke apono ia e na kumu, loaa koke iaia ka hana me ka hakalia ole, hoihoi koke oia i ka lilo o kona mau makua nana oia i hoonaauao, a pela hoi makou e hoohalike nei i ka hui a na kanaka Hawaii.

            O ka lokahi oia ko kakou ikaika, hoopalaleha oia ko kakou nawaliwali.

 

NUNENUNE MAI NEI HOI.

 

            Holo awiwi ae la na aheahe kehau ma na welelau o ka honua, e nee ana mai ka hikina a ke komohana, a mai ka akau hoi a ka hema, e hamumu ana, me ka u-i ana, a ninau hoi: E hoopuka ia mai ana anei ke Kanawai Koa, no ka hopu hou ana i na pio Aloha Aina, mamuli o ka ae ole e komo iloko o ka Ahahui Hoohui Aina, e malama mau ia nei e na pualikoa maloko o ka hale paikau o Haimoeipo

            Pela io paha, oiai, mai kela pule mai ka hookokohi ana o keia mau olelo, a hiki i keia wa a makou e puka aku nei, a i wahi e ike a e lohe ai ka lehulehu, he mau hana makani wale no ia, aohe kahua o ka oiaio e hiki ai ke hilinai ia, nolaila makou e hoike aku nei, oia mau lono, he mea kamailio wale iho no ia.

            Aia ihea ka mana oia kanawai koa, e hiki ai ke hoihoi ae a ku iluna o ke kahua o ka manao ino, oiai ka aina a me ka lahui e malama ana i ka maluhia o na kanawai, me ka hoao ole e hana a e hoonioni i ka pono o ka lehulehu?

            O wai ka mana nana e hana ia mau mea, o ka Ahaolelo anei a me ka Ahakukamalu i hiupu ia, e noho ana malalo o ka mana o ke Aupuni Repubalika Hawaii, a i ole ia, o kona Aha Kuhina paha i huipu ia me ke poo o ka mana Hooko?

            No makou iho, a ma ko ka lahui aoao hoi, ke ku aku nei makou a hoike aku, aole ia he hana hiki ke lalau wale ae me ke kumu ole, a hookau mai maluna o kakou, ka lahui Hawaii, oiai kakou e malama mau ana i na kanawai kuapapanui a lakou i hookau mai ai maluna o ko kakou mau hokua me ke kunukunu ole.

            A i ka minute mua loa e po ha e ai keia kuahana akea, e kukulu ana i ke kanawai koa i kahua no ka manao ino, e lilo koke no lakou i poe akaaka ia mai e na mana nui o ke ao nei, a pela makou e manaoio nei, he kaunaoa keia e hihi wale ana, aohe ona kumu, aole hoi he hopena ma ia hana a lakou e ake nei, ma nae hoi he oiaio, e hooko mai maluna o kakou a pau.

 

HOOKAHUA PAHA AUANEI O IAPANA IA HAWAII.

 

            Aole no i lohi loa na la i hala ae nei, ua hoike aku makou i ka hana a kekahi mau Elele Komisina o ke aupuni o Iapana, i ke aloalii o Wasinetona, no ka huli ana i kona kuleana iloko o na kuikahi i hanaia maluna o ka lepo o Hawaii.

            I keia wa, ua maopopo kona kahua e ku ai o kona mau kapuai, a ua hiki hoi iaia ke ike me kona mau maka, o ke kuikahi i hanaia mawaena o Hawaii a me Iapana, aole loa e hiki ke holoi ia kona kuleana piha ma na ano a pau, ina ia he mea no Amerika a me kekahi mau mana aupuni e ae e kue ana iaia.

            Ua waiho koke ia aku ka laua hoike imua o ke alo o ko laua haku ma ke Aloalii o Iapana, a o ka lono hope loa i loaa mai, a i hoopu-a ia ae ma na pea o ke kulanakauhale nei, kokoke o Iapana e lalau lima mai a hoomalu aku ia kakou malalo o kona mau eheu mana.

            E hoouna ia mai ana ka he mokukaua kiai makalae ma ke awa o Honolulu, elike me ka hana a na moku Amerika e kiai paa nei i ke awa. O ka lono i loaa mai, eia iho ka a hoea mai he Niuhi aumoana no ua poe keiki la o Ka La Hiki Mai. Oia paha ke kumu o ka pioloke o keia mau la, me ka manao e kukala i ke kanawai koa, wahi a na aheahe kehau i pa-e mai.

 

NA HIHIA OKI MARE.

 

            O keia kekahi o na Kau ano nui ma nei mea he hihia oki mare, no ka mea, eia imua oia Aha, kekahi mau hihia koikoi oia ano, nana e hue ae kekahi mau piha-a moewai o uka, a me he mea la, eia na aoao a elua ke hooikaika like nei e alo ae mai na mea pohihihi i hana ia.

            Eia ka hihia o W@le Kaimana me kana wahine ke noii ia mai nei ka ike e hiki ai ke hoopoloke ia ka hoopii a ke kane, kue i ka iwiaoao, a me he mea la, o ka Poaono ae nei paha ka wa e ike pono ia ai na mea pololei o laua.

            A pela pu iho no hoi me kekahi mau paa okoa iho no oia anoano like hookahi no o ke kanu ana, me he mea la, he au oi loa keia o ka hu@iamahi o na @ikea ma ia ano hana.

 

KA WAHINE I'A.

 

            Aia maloko o na wai o ka Moana Pakipika, a me kekahi mau wai e ae o kekahi mau Moana okoa aku, e ike mau ia ai keia mau ano i'a i ano like loa me ko ka wahine kanaka ke ano, koe wale no, malalo aku o kona pauku kino, a hiki i na wawae, he hi'u i'a, he pekekeu i'a a he mahamaha i'a a e ola ana hoi ma ke ano o ka i'a.

            O kona wahi hoomaha mau oia no kona komo ana iloko o kekahi mau i'a okoa aku, a noho malaila a hiki i ko lakou nunui ana, puka mai, mailoko mai oia mau wahi, me ka hele lanakila ana ma na wai akea o ka moana.

            I kekahi manawa, he mau haneri manawa lakou i ike ia ai lakou e pauma ana iluna o ka ilikai, me he wahine kanaka la e auau a hookelakela o kona lealea iho, a i ole, elike paha me ka poe hookelakela hee nalu o Puna, a me na wahi e ae i maa ma ia ano hana.

            I kekahi manawa, ua hoea mai lakou me he poe hana keaka la maluna o ka ilihualala o ka moana, e ku a e noho ana, me he aina paa la ka hiki ia lakou ke hana pela, a mamuli hoi o keia ano i'a i hoomanao ae ai makou i ka Wahine hi'u i'a o ka Lae ino o Kaleponi, e like me ka olelo a ka poe Holokahiki, a malia paha mailoko mai ona i puka mai ai keia ano keiki hookalakupua maluna o ka ili o ka moana. Kupanaha no na hana a ke Akua maluna o ka honua, e hoikeike ana i kona nani kamahao.

 

PAA I KA HOPUIA.

 

            Me kela pule aku nei, he heluna nui o na limahana Pake kai hoouna ia aku no ka mahiko o Hamoa, Hana, Maui, ma ka mokuahi Kalaudina.

            Aka, mamua o ka haalele ana iho o ka moku i ka uwapo, ua mahuka mua iho la he 4 o keia poe pake, a ua haawi ia na kauoha no ka hopu ana i ko lakou mau kino, a ua lawe pu aku hoi keia mau Pake me ko lakou mau kii i paiia ai ko lakou mau helehelena, e hoikeike ana i ko lakou mau ano pakahi.

            Ma ka po la Sabati iho nei, ua pau i ka hopu ia na pake o ka hale holoi lole o kai o Iwilei, a ua pau i ka mahuka he 15 o ko lakou huina, malalo o Kapena Makai Fernandes, a ua laweia mai ko lakou hihia imua o ka aha ma ke kakahiaka Poakolu nei.

            I ka wa i ku laina ae ai ua poe nei imua o ke alo o ka Lunakanawai oia ka wa i hele ae ai o Hong Sam he makai Pake, a ku iho la mamua o ke alo o kekahi o ua poe pio nei, a unuhi ae la mailoko ae o kona pakeke i kekahi kii i pai ia, i mea hoohalikelike me na helehelena o keia poe.

            Mahope iho o na ninaninau hoohuahualau ana, ua maopopo o kekahi keia o na poe i mahuka ai mai ke Kalaudina mai, a ua ninau pu ia aku hoi i kona wahi e noho ai ma na kuaaina no ekolu makahiki.

            E ole ka pepa piliwaiwai loaa ai keia mahuka, a o kekahi poe ekolu, eia ae no ke hoopu mai nei.

 

KA EKALESIA O KAUMAKAPILI

 

            Ma ka noho ana o ka Aha Luna o ka Ekalesia o Kaumakapili ma ke kakahiaka o nehinei, Sabati Jan. 31, 1897, ua hooholo ka Aha Luna, e koho ia i kahu no ka Ekalesia, a e kau palena ia kona manawa e noho kahu no elua makahiki, a o ka inoa i hooholoia no ke kahea ana aku i kahu oia o Rev. E.S. Timoteo.

            He nui no na inoa e ae i waiho ia mai, oia o Rev. J. S. Kalana, Rev. S. Kapu, a me Rev S. L. Kiwini, a m@ ke kohoia ana, ua hooholo ia ka inoa mua a e la, a no ka mea no hoi paha, ke hooikaika nei oia e kaa ka aie o ka Ekalesia, oia no ka paha ke kumu o ka lokahi like ana, a elua wahi balota no Kalana, a o na inoa e ae ua unuihi hou ia mai ka noonoo ia ana.

 

MOEUHANE PAHAOHAO.

 

KA WEHEWEHE ANA.

 

            O kau moeuhane o ka la 28 o Dekemaba, 1896, e Mrs. Kaaekuahiwi Kanoa, a i kakau ia i ka la 6 o Ianuari 1897 ma Puueo-uka, Hilo. Ua kono mai oe i na makamaka mai Hawai o Keawe a Kauai o Manokalanipo, a eia ka'u hooheno ana no na "Hoonanea o ka Manawa."

            Eono no mahele o ka moe; 1. Ka Pahukupapau; 2. Ka loli ana i Hale nani; 3. Ka Hae Hawaii me ke Ka@; 4. Na hoike o ka Ha@ 5. Ka inoa o ka aina; 6. Ka inoa o ka mea nana ka moe.

            @.- Ka Pahuku@apau, he pahu kupapau ko ka po, he luakupapau @o ke ao. Ina he pahukupapau maoli ka mea i ike ia, ua pili ia i ka hooipoipo me kahi aku, a i ole, he olelo paa paha i hoohikiia; aka, o keia pahukupapau ua ike ia ma ke ano ao.

            O ka Pahukupapau a me ka Hale nani, he hookahi no ia, penei. O ka Pahukupapau, he hale ia nona na wai hinuhinu nani, na me@ dala i hookinohinohi ia me na wai @, uluwehiwehi pua o keia ano keia ano, a i ka nana ana, he nani ka pahukupapau ma kona mau ano a pau, a oia mau nani a pau, @e ke kino kupapau ia, o kona @ Me keia hale @ o ke kino, komo aku la i ka @ o ka Hale nani, ola k@ me kona mau kinohinohi mai keia hale lewa aku o ka nani, komo aku la i ka hale oi loa aku o ka nani a puni ka honua, oia ka Luakini o ke Akua Kiekie Loa.

            Ua hoike mai ka moe, ua hoopuniia ka hale nani e na apahu hae Hawaii mai ke alo o ka hale a iho ma ke kua. Oia hoopuni ana o ka hae Hawaii, he hoike ia no ke kau ana o ka hae maluna o ka pahukupapau, a no ia kau ana o ka hae i hoike mai, he pahukupapau ia no kekahi mea nui a kulana mana nui. Ua niau aku ma ke ala mau o na mea a pau, a owai hou aku la?

            Ua hoike mai ka moe, aia @ Karaunu maloko o ka hae, na keia karaunu i hooia mai i ka hana a ke kino kupapau he Mana Hooko Nui oia. Ina ua pau iho la ka hoike o ka moe i keia, alaila, e aho ia, a ina aole, alaila, owai hou aku la ua mea kiekie?

            He mea pono no nae ke nana hou ia kekahi mahele hoike o na Hae i kau ae la maluna o ka hale nani oia no paha ka (Halealii). He hoike ia no na manao nunenune me ka hoohuoi nui ia, a i ole, he mau manao uluku me ka uluaoa, a malia paha he haunaele, a i kahi wa no nae, he kanawai koa a kaua paha; ina e ku ka hoike a ka moe alaila, a i emi pu iho he maalahi ana ia. He hoike no hoi ka hae no ka pioo maka'u me ka puiwa wale, a no kekahi poino nui ina o ka hoea mai.

            No ke kau o ka hae me ke Karaunu iluna o kaupoku o ka Hale nani; elua no hoike oia, ka @ua, ka ulu o ka hana hooulu haunaele malalo o ka malu oia hale, a o ka lua ka hoi ana mai o ke Karaunu a kau pono iho i kona kuleana ponoi.

            Ka inoa o ka aina Puueo, ina kapae ia kekahi (u), e koe ana ka haina he Pueo, he manu po'i lole. Owai la nei Pueo? a owai la kana Iole i manao ai e po'i? Ina he Pueo ma ka aoao o ke aupuni, owai la ka lakou mau Iole e po'i ai? He hoailona keia manu no ke diablo, e imi ana i kana mea e ale ai, ina no ka lo@, o ka manawa iho la no ia.

            E kapae ia (eo) o Pueo, a e koe iho ka haina pu. O ka hana a ka pu, he mea lawe oia ia, ina ua manaoia ia mea pela, a owai la auanei? O ka nu, o kekahi @e ia o na mea pili i ka oihana kaua, ina he mea ma ia ano ke hoea mai, a i ole, he huakai paha oia ano.

            Ka inoa o ka mea @ o Kaaekuahiwi kau ole. He wahi @ apiki paha keia, e aho ka @ o nei inoa, ma@ @ wae i ka pii i ka @.

            KILOKILO DIMIRATA.

 

            Ma ke awakea o ka Poaono nei, ua pau iho ia i ke ahi kekahi hale e noho ia ana e kekahi poe pa@, mawaho ae nei o Kamaki K@ea. Ua hoea aku na koa @ malaila, aka, ua @ nae ka wa kupono.

            Ma ke kakahiaka o ka Poaono nei, ua hoea mai @o Mrs. @ mawaho o ko makou nei @ mihi aku ka makou @ no kekahi hana hewa a makou i hana aku @ a me K. W. Wilik@ kana kane @ manawa a makou i hoike aku @