Ke Aloha Aina, Volume II, Number 49, 5 December 1896 — Page 3
This text was transcribed by: | Lawrence Gersaba |
This work is dedicated to: | Judith Nalani Kahoano Gersaba |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA, POAONO, DEKEMABA 5, 1896. 3
MAI HILINAI.
Eia na hoonuinui olelo ke @ wa hele mai nei malako o @ e Aloha Aina Oiaio," e olelo @ "ua ao ia mai lakou e ko @ ou mau apana pakahi, a me @ lakou mau mea i hoo@ o ai, aka, i ka hiki ana i Ho@ ulu nei, ua loli ae la ko la@ mau noonoo, a kumakaia @ la a ka mea a ka lahui i @ ai oia ka Peresidena, ma@ li o ke ao a ka Moiwahine @ Aigupita, a me na kipe kaa @ o."
@ No makou iho, aohe o ma@ u hilinai ina olelo o keia ano, @ i ua ao mai no kekahi mau @ pana e koho ia J. K. Kaulia, @ kekahi mau Apana i ka @ a no a lakou i ike ai he ku@ no, a pela i koko ai kela @ au Elele he @4 mahope o J. @ Kaulia, a o kela poe hoi @ 12 mahope o Wilikoki, o ko @ ou mau manao kuokoa no ia @ me ke kauoha paha a ko la@ u Apana, aole ia he mea e @ a ai i mea mokuahana, a @ ao maoli e hoino, a e wa@ hi i ke kahua paa a Nawahi @ kukulu ai, oia hoi ke aloha i @ aina, kona lahui, a me ke @ lii, a me ia aloha i hiamoe @ u la iloko o ka opu o ka ho@ a, oia anei ka kakou e hoao @ e wa wahi a nahaha, i wahi e @ uoli ai ko kakou mau enemi, @ ka kakou hana anei ia iloko @ ka wa kupilikii o ka aina, o @ a wa ia e hoao ai e hoomokua@ ana, aole anei e hiki ke holoi @ kela mau manao uluku o ka @ akamaka a hoohui hou ae i @ ookahi?
Ke manao nei makou, he @ ki no, ina aia kela moto o ke @ oha aina oiaio iloko ona, alaila @ hoopau koke ia ana no kela @ aau manao, a e hoi hou mai @ na no ia, e like ke keiki @ wana a uhauha, mai kona @ ele ana e lu ina pomaikai a @ ona makua i haawi ai, a hiki @ kona ilihune ana a nele, ulu @ e ka manao e ike i ka maka @ ka makua, e kali mai ana me @ e aloha, o kona hoea aku, pela @ makou e upu aku nei e hooko @ a pela.
KE KOHO OLALAU A KA HILO TRIBUNE.
Ke wanana mai nei kela wa@ i Hipa Eleele (nupepa haole) @ o Hilo, ma o kona mea kakau @ a, iloko o 12 mahina, mai ka @ wa ana i wanana ai, e loaa ai @ kela nalo make i kiola loa ia, oia @ hoi ka Hoohui Aina, a ke ko @ ole wahi ana, kiola loa aku iaia @ mai ko kakou, hoomanao ana.
Me he mea la, oia no ka mea pololei, a ma o ko makou manao, ua kokoke loa mai ka wa@ lakou a pau e kukuli mai ai malalo o na alakai ana a pau a KE ALOHA AINA, ka mea e hakoko maa nei no ka pono o koha aina hanau i hao wale ia, kona lahui i kumakaia ia, a me kona Alii i hoomainoino ia iloko o na hana ino.
Oia nau ao olino, ke puapuai mau mai nei ia, me he wai mapuna la mailalo lilo loa mai o ka papaku o ka honua, e pahola ana maluna o ka ilihualala o ka wai maa mau, a ke inu iho oe he ono a me ka huihui ka mea e loaa mai, aole he hukakai.
O ka makou ia e ike nei, oiai ke akaku e maaloalo ana mamua o ko makou mau alo, me he mea kono la. Nolaila, pale ia aku na hoonuinui olelo, kiola ia aku na wanana wahahee, no ka mea, aohe waiwai o ka lahui ma ia mau mea.
NA KAHUA HANA A KA PERESIDENA NUI O KA AHAHUI ALOHA AINA O
KO HAWAII PAEAINA.
1. Ka imi ana a me kaa haawi ana i ka noho ana haipule mau o ka Mahele Nui o ka lahui Aloha Aina, me ka pule hooki ole, no ka pono o ka aina a me ka lahui oiwi.
2. Ka imi ana me ka maluhia a me ka haawi ana, i na koi kuleana pili lahui oiwi, no ko lakou mau pono i kailiia.
3. Ka imi ana, a me ka haawi, ana, i na kokua ana no ka waihona hookuonoono lahui, e pili ana i ka noho ana hune o ka lahui Aloha Aina.
4. Ka imi ana a me ka haawi ana, i na kakoo ana i ka maluhia.
JAS. K. KAULIA.
Peresidena Nui o na Ahahui
Aloha Aina o ko Hawaii Paeaina.
Honolulu, Dec. 2, 1896.
I NA AHAHUI KALAIAINA A PUNI KA PAEAINA.
E kupaa maluna o ko oukou mau kahua alakai me ka nana ole i na wanana, na kalai manao, na ao ana a na Ahanui e ae. Mai nana i na olelo makani kue a manaoino i ko oukou kupaa ma ka Ahahui i koho ai he pono ia a he ola no ka aina, ka lahui, ka moi a me na alii o ka aina.
A ke noi pu ia aku nei oukou e hookokoke aku i ke Akua ma ka leo o ka oukou mau pule ana, me ka mihi oiaio, a manaoio me ka haahaa o ka naau, alaila, hookokoke mai ke Akua ia kakou, ma ko kakou hele ana, noho ana ma ka hale, ma kahi mehameha, i na manawa a pau o kela a me keia la, a Nana e uku ae ia kakou ma ke akea. Ina he pono, a ina paha he hewa. O ka lokahi, oia ka ikaika.
Na ke Akua e kokua mai ia kakou. AMENE.
DAVID KALAUOKALANI,
Peresidena o na Ahahui Kalaiaina o ko
Hawaii Paeaina.
Honolulu, Dec. 2, 1896.
Na Palapala
Aole e ili maluna o makou ke koikoi o na ahewa ana no keia mau manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, e ili no ia maluna o na poe na lakou i kakau mai.
KA MOOKUAUHAU ALII O
HAWAII NEI.
E k nupepa i ohohia nuiia, a i paulele nuiia hoi e ka poe aloha aina, a makee alii, e hoikeike ae oe imua o ka lehulehu a pau mai Hawaii a Kauai, i ikeia mai ai ke kumu, ke aa, ka mole i keia mookuauhau alii i hookahuaia ai, e noke mau nei i ka hoolaha, a akahi no a ikeia ae la ka puana a ka moe, aia la ke hoi ae la ka opua i Awalau.
O ka makou no i haohao mau iho ai, heaha la ka hana a keia kuauhau alii a owai hou aku la ua pua alii kiekie o Hawaii nei, e kupono ai ke pii ae a kau i ka noho kalaunu o Hawaii nei, mawaho ae o Liliuokalani a me Kaiulani i ikeia a puni ke ao nei.
O Laua wale no na mea i kuleana i ka ihiihi a me ke kapukapu o ke kalaunu o Hawaii e ola aku nei. Aohe a makou olelo ana no ke 'Lii Kunuiakea, ua ike na poe a pau i Kona kulana, a he nui wale aku paha na pua a Kamehameha e ola nei, aohe mea nana ia e hoole, ua maopopo no i na mea a pau he Alii Kiekie oia, a me kona wahi i puka mai.
Eia ae paha hoi ka makou e olelo ae owai hou ae ia alii nui, a ke kuauhau e pokaakaa mau nei ia Kalanikupuapaikalaninui Keoua.
Eia ka no laua nei ae nei kela inoa Kalanikupuapaikalaninui Keoua, keu no hoi ka piikoi e oni ae la e kela iluna, ke pu ae ia i ka lapa manu ole, pipii ae oukou ilaila, owai ko oukou poe makaainana o ka manao ana?
I hookahi no la o ka huhu pau kanaka i ke o ia i ka Lani, a i ke kiola ia iloko e ke kai, a noke wale ka hoi i ka nuku i kana kane a me ka hakaka me ka wahine.
E like me ia i noke iho nei i ka nuku hilahila ole, a kohu ole i ka poe elele i koho ole iho nei i ke kane ana. A hilikau wale ae nei no ka inaina kohu ole i ke 'Lii, i ka luhi a maua me ia nei, a o ko makou lealea no ia, ua ike a.
Eia no ka o ka lei i ka umauma o ka lahui, a i ka a-i hoi o ka poe aloha aina a pau, oia iho laka keia "aloha aina oiaio" ka hoi, e pehi mai i na maka o Kalani. Aloha ole Ke ike mai ia oukou e ka lahui i ke ano o keia ano aloha aina, ke hoino nei a ke haiiliili loa nei i ka Moiwahine.
Alaila, owai ke alii a kona aloha aina oiaio e na'i nei, he mea maopopo eia ka o lakou nei no na alii nana e noho mai ke kalaunu o ka manao ana, ma ke kumu hea la?
Hilahila ole ka hoohalihali ae e hoike ae i ke akea, i ike ia ae ai ka pili i na Kamehameha, me he mea kiekie la ma na aoao elua o hiki ia piikoi ana.
Ma ko kakou heluhelu ana i na moolelo o ke kuauhau o na alii no lakou ke kulana alii maoli e hoohewahewa ole ia ai e ka lehulehu, a ua maopopo no ia kakou, he poe ia ua puka mai mai kinohi mai o ka hookumu alii a hiki i keia wa me ka maemae ma na a elua, eia paha hoi ka makou o keia mau alii nui, a akahi no a wehewehe na kuauhau alii o na welo a Kamehameha Na'i Aupuni.
Aole i pau.
MAI MOLOKAI MAI.
MR. LUNAHOOPONOPONO, Aloha oe.
I ka hora 7:30 o keia kakahiaka iho la i hoea mai ai ka Peresidena a me na keonimana o ka Papa Ola a me kekahi poe e iho no a lehulehu wale. Ma ka hora 9 ponoi, ua kamoe aku la ka huakai no Kalaupapa hola 12 nei. Mahope iho o ka paina awakea, ua noho ka Peresidena a me na hoa o ka Papa e hoolohe i na kumu hoopii a na mai lepera.
Mahope o ka nana ana a ka Peresidena i na kumu hoopii nonoi, ua olelo mai oia e waiho aku ana oia i na mau kumu nonoi nei imua o ka halawai a ka Papa no ka noonoo pakahi ana, a eia iho ua mau kumu hoopii nei:
1. E hoomahuahua ia ka hale haawi bipi ma Kalaupapa, a e hana ia i lanai malumalu ma ke alo a me ka hakala makai.
2. E hoonohoia i Agena Papa Ola ma keia a me keia Apana Hookolokolo a puni na mokupuni mawaho ae o ka mokupuni o Oahu i loaa ai i na makamaka o kela a me keia ma'i lepera kahi e kii ai i na palapala ae no na ukana me ka uku ole.
3. E hana koke ia e ka Papa ola na lua liilii o ka poe a pau e eli a hohonu ko lakou mau lua.
4. E uku ae ka Papa Ola na Mano (k) na dala he 250 no kona luhi a me kona mahele o ka hana a mahiai ana i na loi kalo he 84 ma Waikolu.
5. E kauoha ae ka Papa Ola ia C. Kopena e haalele iho i keia Kahua mai lepera, no na kumu penei: 1. Aole oia he kokua mai lepera. 2. He kanaka ona akea oia. 3. He pepehi wale aku oia i na mai lepera. 4. He kanaka hailiili a kuamuamu oia.
6. E haawiia i na mai e lawe ana ma na haawina ai Raiku, Palena a me Palaoa, i elua paona kopaa i ka pule hookahi, aole hoi i hookahi paona wale no.
7. E ae ia ka ai hanai
8. E hoomoe ia i mau paipu wai no ka poe nele.
9. E kukulu ia i hale kuke no ka poe i nele me na hale kuke ole.
10. E haawi ia i eono poke ahi kukaepele na ka mai lepera hookahi i ka mahina, aole hoi e like me ia e loaa mau nei he eha wale no.
11. E uku ua na keiki puhiohe o Kalaupapa i elua dala o ke keiki hookahi i ka mahina.
12. E ae ia na mai lepera e oki wahie mai a mawaena aku o na alanui o Iliilikaa a Kukuiohapuu.
13. Aole e ae ia ka Lunakanawai Apana o Molokai e noho ma kekahi hale okoa mawaho ae o ka hale hookipa malihini ma Kalaupapa, oiai oia ma ke kahua mai lepera.
14. E loaa i na paahao mai lepera no pono lole a me ka ai e like me ko Honolulu poe paahao.
15. Aole e ae ia ka Luna o keia Kahua Mai Lepera a me kona Hope e lawelawe i ka Oihana Makai ma ke ano Luna a Kapena Makai paha.
16. E papa loa ia ka mea nana e malama nei ka Ilina kupapau ma Koloa, aole oia e hookuu hou i kona mau lio maloko oia pa, a e pono e hoomaemae koke ia ua pa ala.
17. E hoolakoia mai i huale ano ti laau lapaau a Kuaka Goto.
18. E noa ke awaia a @ na mai lepera, a e hoonoho ia e k@ kiai no na mea kana a me ka @
NA NOI HOOPII MAI BALDWIN @
1. Aole e hoohana ia na keiki mai palahe.
2. E haawi wale ia mai na leta kou ma ka hoihoi ole aku i na lele kahiko.
3. Aole e haawi ia na lole io ka poe make i ka poe ola.
4. E hana ia na mea ai me ka maemae.
5. E ae ia na poe a pau e makemake ana e hele i Kalaupapa elua manawa o ka pule.
6. Aole e kii hou ia na pono aahu i haawiia i na mea a pau e haalele ana i ka Home.
O makou iho no ma ka haahaa,
W. K. MAKAKOA,
Komite:} T. K. NAKANAELA,
D. C. KAHALEHIAI.
Kalaupapa, Molokai, Nov. 22, 1896
EO NO IA HAWAII, O HAWAII NO KA OI.
E na Haku o ka Hui Aloha Aina o Kalaoa, Hilo Waena, Mokupuni o Hawaii, mai ka wai o Pukihae a i ke kihi i kema o ka Apana o Hilo Waena, a i ka wai nehe i ka iliili o Hakalau, ke kihi Akau o ka Apana:
Aoha nui oukou:
Ma ke Koho Peresidena a na Elele mai na Mokupuni mai, i malama ia ma ka
Ariona Hall, ma ka Poaono, la 28 o Nov, 1896, ua ke ko oukou makemake, ua hana ia ka hana, o Jas. K. Kaulia ka Peresidena Nui, no na Hui Aloha Aina a puni ka Paeaina.
He ninau paha ka ko maua mau Haku, nana maua i koho mai; Pehea la i Eo ai ia Hawaii, e like me ke poo manao e kau ae la maluna.
O ka Peresidena Nui mua o na Hui Aloha Aina a puni ka Paeaina, no Puna oia, no ka paia aala i ka hala, ma ka Mokupuni o Hawaii. O ka elua o na Peresidena i koho ia iho la e ka Aha Elele Lahui, ma ka Puaono, la 28 o Nov. 1896, o Kona Kai Opua i ka lai kona one hanau, no ka Mokupuni o Hawaii. E hoomanao ka Lahui, - Eo no ia Hawaii, o Hawaii no ka oi.
M. KALIULA,
JOS. M. KAUHI.
Na Elele o Hilo Waena, Mokupuni o Hawaii.
I KA NUPEPA I OHOHIA NUI IA KE
ALOHA AINA.
MR. LUNAHOOPONOPONO:
Aloha oe:
Ua aohe ka Ahahui Aloha Aina o Kipahulu paalalo o na lawelawe ana a ka Peresidena P. M. Kaluna, e like me ka lakou noi i ka nupepa KE ALOHA AINA; "Owai na Moho?"
Jas. K. Kaulia, Kakauolelo Nui o ka Ahahui Aloha Aina o ko Hawaii Paeaina, Bipikane, J. Kaunamano, E. Kaililauokekoa, ma ke koho ana:
Jas. K. Kaulia, Nawahi II, 24 balota
R. W. Wilikoki, 3 "
E. Kekoa, 2 "
J. Kaunamano,
Bipikane,
Hoike a ka Elele o Kipahulu.
Ua hookoia ka leo ohohia o na makaainana o ka Apana o Kipahulu, e like me ke kauoha ua maua na Elele; E koho ia Jas. K. Kaulia, oia ka Peresidena i hilinahe, aole na ko Alii ia kauoha ia mana, na ka Apana no a maua i hele mai ai Ke pane nei au no ka imihala ia o ka inoa haakai o ke Alii, he hoike no ke ohohia ole ia, e na Moho Peresidena a ae ma ho'u Apana.
MOSES MANU.
Honolulu, Dec. 2, 1896.