Ke Aloha Aina, Volume II, Number 47, 21 November 1896 — Page 8
This text was transcribed by: | Meleanna Aluli Meyer |
This work is dedicated to: | Jay Kepo'ikai Pricher |
KE ALOHA AINA
HOOKUMUIA AHA O HAWAII,
_______
I kakauia a hooponoponoia e Rev. J F. Pokuea, mamuli o ka Moolelo Hawaii i paiia ma Lahainaluna i ka M.H. 1838, a na paiia a hooponopono ia ma ka Ha@@pai Palapala Auponi @@ Honolulu 1858.
KOK RIKAKI HANAINA IA ANA E KAPENA BAKALA.
No keia palapala a Rikaki i olelo ia ae ia maluna,ua pii iao me la ka ukiuki o keia mau kanaka Pelekane a elua iaia no kon hoouna ana i kona palapala ahiahi i Beritania, a ike wale ia ai kana mau hana hewa i ku i ka hilahila hoomau hana hewa i ku i ka hilahila haa lele loa.
Ike iho la ua olu, ua like ko Poki manao me ko keia mau haole elua e hana ino nei ia Mr. Rikaki, ko ke Akua Kauwa@ e hai ana i ka olelo o ke
ola o na uhana o kanak, a nee ka malamalama o ka nauao iwaena o keia lahui, e noho ana iloko o ka pouli panopano o ka naaupo o keia lahuikanaka.
Nolaila, pili pu iho la ko lakou manao, na alai a me na kanaka, a manao iho la lakou e haalele @ Mr. Rikaki no ka make, aole e uwao iaia, no ka mea, ua palapala aku ko Oahu poe alii i ko Maui mau alii, a penei ka palapala ana.
"E ko Mau mau alii, una i kuu ia aku ke kumu a oukou e Kapena Bakala, a me ke kanikela, a me Kalaka, ea, mai aua oukou iaia, e malama oukou ia oukou iho, e hookuu aku no lakou haole no ia e hana no lakou iho, a ia ko oukou hewa o ka hana wale aku."
O keia palapala maikai ole i kakauia mai e ko Aoahu poe alii, he lua ahi maopopo ia e ale ana i ekia kanaka hewa ole oia e Rikaki.
Holo ae la ko Rikaki make a puai o Hawaii nei i ka lono, alaila, manao iho ia o Kaahumanu, ka mea iaia ka mana o ka hooponopono ana e ke aupuni ia wa, e kanohe aku i ko Hawaii poe alii a me ko Maui a me ko Kauai poe alii a me ko Maui a me ko Kauai poe alii e holo mai i Oahu e huipu ai, no ka imi ana i ke kumu o make ai o Rikaki a me ka ole.
He mea oiaio ua hooholoia keia olelo kuahana a Kaahumanu. ua hiki ae ko Hawaii poe alii me Oahu, a pela nohoi me ko Kauai, a huhui ae la na maka i Kou.
I ka hoea ana mai o ka la i ke kakahiaka o ka Poakolu, oiai no oia i Lahaina ia manawa, a me ko Maui poe alii oiai, oia kona ia ekau aku ai a holo Oahu e hui launa pu ai me na alii a pau e akoakoa ia ma Oahu.
I ke ahiahia ana iho o au Poakolu nei, au akoakoa mai la na alii a me na kanaka maloko a ka halepule no ka halawai Poakolu. Hoike mai la o Rikaki i kana pooolelo ma Oihana 20:31,22. Penei i palapala ia malaila: "Ua hoike pono aku no au i na Iudaio, a i ua Helene i ka mihi aku i ke
Akua a me ka manaoio aku i ka Haku ia Iesu Karisto, a eia hoi au ke hele paa nae au i ike i ko'u mea e loohia ai ilaila."
Ua hoike aku oia i ka mamao o ka olelo a ka Haku me ke eehia o na mea a pau e lohe ana i kana mau olelo mai na alii a i na makaainana, ua hiolo
makawalu mai la he lakou mau wa@@ ka no ka piha i ke aloha no ke lakou kumu e lawaia nei no ka make.
Nolaila paha ia mau wahi lalani me@@ a ka poe kahiko a himeni ai:
Kulu no ka waimaka uwe i ka Opua, He @@@@ pu@ ia me ke Koolau.
I ka hookuu ana o ka lakoua halawai noa, n@ lau aku ia oia no luna o ka moku, a hole aku ia no a Oahu.
Hao ae la na pea lulu ia makani, Kuu aku ia ka moku i ka pae uwi Oahu ka iho.
Ma ke kona iho o Molokai a me Laani ia e holo nei, a malune hoi o na ale kuehu o Pailolo e paulwea ia nei oia, a hiki wale @@ kela huli e ke kai o Kaiwai. A me ka kakahiaka nei poni poai wale o ke kakahiaka Poaha pili i na ka mo@u o ka uwapo o Pakaka.Lele aku ia o Rikaki luka o ka aina a me na alii o Maui a hele aku la a ma ka hale o Auhea, malaila o Kaahumanu a me na alii a pau kahi i akoakoa ai no ke kali ana ia Rikaki no kona hoai aku ma Oahu e hookolokolo @ ai no kona hewa a umihala waleia nei e ka opu lokoino aloha ole o ka poe naaupo.
I ko rikaki hoea ana aku mua a na alii e noho ana maloko o ka hale o Auhea, malaila lakou i hui ai e imi i ko Rikaki hewa e make ai oia a me ke ola.
Elua la o ka lakou imi ana i koRikaki ola, aole i loaa, oiai, ua olelo kokua o Olohana a me Poki ia Kapena Bekala, ua hewa loa o Rikaki ao kona palapala ana aku i Amerika, a hala loa aku a hoolahala maloko o na nupepa o Beritania, a no ia mea aole loa oia e ola ana, a ka make oia kona uku hoopai.
Aka nae, e noho ana kekahi kaulana @@aena a na alii, oia o David Malo, a nana i kaupale mua o na alii e akoakoa ana maloko o ka hale o Aunea.
I ke kaa pono ana ae o ka la i ka loio, oia paha ke awakea o ua la aia enoho nana ka hoopii kua ia Rikaki, a me aa kanaka no a pau, e noho ana e ake o ka lohe i ka olelo hooholo a na alii n oka make a me ka make o Rikaki.
____
IKE HOU I KA HOME.
________
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Austeralia, ma ke kakahiaka Poalua nei Nov. 17, 1896. Ue le-i ae la kauwapo, i ka nuku na kanaka he mau @aniani, no ke ake ana e ike, i na kahulileo lea o Hawaii, i hookuu ia aku nei e ike mai ko Amerika Huipuia, a ma ke kuala ana ae o ka moku, ma ke alo iho o ka uwapo o ka Hui Hoohole Mokuahi Pili Aina o Poka Ma, ua ike ia aku la na kahuli leo lea o Hawaii, e lehau mai ana ma ke kuineki luna loa o ka moku, a ua haawi aku la ko ukanei poe, i na kiani hainaka ana, a panai ia mai me na wehe papale ana a kupou ana e ko ka moku poe, a mahope ihoo na kukai aloha pelalima ana, au haawi mai la na kahuli, i na leo houheuhene oka laou mau hokeo, i kaapuni aku nei i Amerika, a oia ka mua loa o ka lohe hou ia ana o ko lakou mau leo leamaluna o ka lepo o ka aina hanau, mai ko lakou kaawale ana, no ka manawa loihi. A i ka pili pono ana mai o ka moku i ka uwapo, na piu aku la kekakauolelo piha eleu o na Ahahui Aloha Aina o ka Paeaina Jas. K. Kaulia ma ke ana he Komike Hookipa ohaoha
@@@ la, @loko, a @@ ke e@e o ka aina ua apola mai la ke Komike, me ke ohaoha mai ia, e like me ke ano @@@ @ @@ @i@@ keiki la a ka lahui, Ame ka noao a ke Komike ua haawi aku la oia iho puka pumehana ana, o ke aloha o ka lahui no lakou, a ia wa i mele mai ai au @@e keiki la a ka lahui i ke mele Hawaii ponoi, a hookuu ia me ka ua puili pumehana @@a, a ka lahui ma ka noao o @@ komike. A mahope iho ua pii akula na ohana, na hoaloha, a me ka leholeho e ike ia lakou, he mau no ka makalapua ame ka nohanohea o ua mau keiki la@ ua la, nana i hehihehi kuiho i aAmerika Huipuia. O Hawaii no ka oi.
____
HE MOOLELO HOONI PUUWAI
-NO KE-
KEIKIALII GASIA.
-A ME KA-
UI JENITA.
HELU V.
No kekahi mau minute kona waiho a make-ana, aia hoi, ua pohala ae la oia a ewaka iki ae ia hoi kona mau maka, aka, aole nae e hiki iaia ke ike pono, mamuli o ka paa ana o kona helehelena i ka uhiia me ke koko. Nolaila, holio ae ia oia i na kiheahea koko e hilihili ana ma kona helehelena a nana pono ae la hoi me ka hapapa ana aia he pouli pu wale no a pa aku ia hoi kona lima i ka paia o na lua nei, o ia no kona wa i hoomaopopo koke no ai, eia ka oia iloko o kekahi lua, leha ae la kona maka iluna me ka @iama ana ae hoi o kona lima me ka manao e pa ana ka waha o na lua ia, aka, ua hooneleia mai nae ia manaolana ona, ike ae la oia i na hoku e imoimo iho ana maluna ona, me he mea la, e i okoa mai ana no, ua piha lakou i ke kaumaha nona.
I kona ike ana ua hooneleia mai oia i na manaolana no kona pakele mailoko mai o keia lua, ua noho iho la oia ilalo a hoopuka ae la hoi i kekahi mau huaolelo i ku i ka walohia.
Ano, ua hiki mai ia au i ka hopena o ka'u huakai e make ana au moloko o keia lua me ka mea ole nana e ike, a ekela mau hoku e imoimo mai la i ike lihi aku auanei oukou i ka mea a'u i aloha ai, e haawi aku oukou i kuu aloha pumehana hope loa nona, a mai poina hoi i koike aku, eia au iloko o ka ehaeha.
I ka pau ana o keia mau kalokalo aua, uahe ae la oia i kekahi apana o kona nahu a wa-hi ae la i kahi i eha o kona poo, a paa iho la hoi ka hiolo
makawalu ana mai o na kulu koko. Hina aku la oia ihope me ke ano nawaliwali, pili iho la kona mau maka, e hoomanawanui ana i ke anu o na kulukehau e kaomi ana maluna o kona kino lahilahi, hala he mau minute o keiapupue ana ona i ke anu, aia hoi, ua lilo aku la oia iloko o ka aina @peuhane, a poina pu iho ia na haawina ehaeha i hekau iho maluna ona, Maanei e ka mea heluhelu e waiho iho kaua i ka uhaiaholo ana eku mahope o ka kaua Jenita, e hookuu aku hoi iaia e hooluolu iloko o ka lua me@ki, a e ukali hou aku hoi kaha mahope Gasia, aia aku nei la oia ihea.
HE MAU WAIHOU HOU UA HIKI MAI
AIA MA KAHI O
L.B. @ERR.
E Kuai Hoopaul@ aku ana a hiki i ka wa e hoike houia ai@@
Na lole Kal@@@ he 30 i-a i ke $1.00
Na lole Hawai h@ no i-a i ke $1.00,
Na lole Keokeo h@ 15 i-a no ke $1.00,
Na Kia@@@ he i-a i ke $1.00,
Na Hu@@@@@oe he $1.00 a me $1.25 pakahi,
Na Lole Falanela he 12 i-a i ke dala.
Ma hoopoina i ke kipa mau mai i keia Halekuai i keia @@ ka Halekuni emi hookahi wale no.
L.B.KERR.
HONOLULU A @ ANUI MOIWAHINE.
_________________________________________
UA HOOKO@IA.
_____
Ua hooko ia i keia la 7 o Novemapa, 1896, ke koho ana i na Elele o ka Hui Aloha Aina o Kipahulu no ka hele ana i Honolulu i ke Koho Peresiedena Nui no ka Hui Aloha Aina o ka Paeaina Hawaii, ma ka la 28 o Novemapa, 1896. e like me ke kauoha a ke Kakauolelo Nui Jas. K. Kaulia Esq.
He oiaio, ua kahea ia he halawai na kaae, na wahine a me keiki, a ua koho lakou ia Mose Manu a me L. K. Naholoaa i mau Elele mo lakou e hoophaa ai no ka @ooko ana i ka kauohe a ke Kakauolelo Nui o ka Hui Aloha Aina i hoopuka ia mai ai me ke nupepa KE ALOHA AINA, Helu 44, Oct. 31, aolaila, au koho pono i aluaa, a au kauoha i aka Perisenda P.M. Kaluna, a he mahalo ko'u i keia Ahahui i ka makaala o kona mau Luna, a oia keia:
P.M Kaluna, Peresidena; L.K. Naholoaa, Hope peresidena, G.W. Kauhana, Kakauolelo; Pohepohe opio, Kaahaaina opio, Sila Pupuhi, Papalima, Lui Pooaika, J.Keko, J.K, Malaihi a me Paele na Komike paipai. Na Komite wahine; Mr.s Keo Kaaimoo Mrs. Uaio Kaowili, Mrs. Kekane a me Juliana Williama.
Ma ko'u hoomapopo aku, he poe aloha aina oiaio lakou, no ka mea ua paa ko lakou manao aloha i ko lakou aina, ko lakou lahui, ko lakou aupuni a me ko lakou Moi.
Eia ka@@, au lulu dala no lakou no ko lakou mau Elele no keia huaka@hele, o na Komite wahine i hoikau ae ia maluna o lakou ka poe i hele e ohi mai ino kenikeni Aloha Aina.
Owau, ua ae au, a ua hoohiki au e lilo i lala no keia Hui Aloha Aina o Kipahulu i keia la 7 o Nov. 1896, ua lawa au ma keia, no kahi wa aku.
Me ka oiaia,
KAAUHAPAKA OPIO.
Kipahulu, Novemapa 13, 1896.
___________
AHAHUI ALOHA AINA O KIPAHULU.
___________Ma keia palapala, ke hooia aku nei au, ua koho pono ia o Mose Manu Esq. i Elele no keia Ahahui e hoo@@a ai no. Honolulu no ke Koho Peresidens ana ma ka la 28 o Novemapa, 1896.
Ke kakau nei au i ko'u inoa a ma ko'u sila i keia la 13 o Nov. 1896
P.M. KALUNA.
Peresidena o ka Ahahui Aloha Aina o Kipahulu.
KA LAAU HOOLA@@
A KAMALEI
E like me ka rula may he kue au @
mea i ekeia no na laau lapaau, oia hoi@@@
kumuokuai oia kekahi mea oi aku o ka @@
@e moa hoi i mauao nui la, i ka wa e @@@
ka loko ma na ao o ke kino, mai ka m@@@
mai e maha ai na wahi a pau. E like @@
hoopii paa, ua loaa ia'u ka LAAU HO@@@
A KAMALENA, no ka ma'i ho'i ka @@@
aku a na luau lapaau a'u i ike ai, a i hoo@@@@
hop no na ago mai like ole, Ua l@na h@@@
alakai ana o ka mano ma ka pono io @@@
pakele ai i ke ola o na mea a pau.
WILLIAM HORNE M.D.
Jansville, @@@@
Kuaiia a na poe hana laau a me ka po@@@
aku.
Benson Smith & Co,.
Apena Nm. Honolulu, @@@
_________
He mau makahiki i hala ae nei au lo@@@@
la au me kekahi mai koikoi loa, me ka h@@@@
ole, na moe au maluna o kahi moe no @@@
aole loa he mea hiki ia'u ke hana @@@
nawaliwali e hekau ana maluna o ko'u k@@@
hiki i kuu @a i hoao ai i ka LAAU HO@@@
HI A KAMALENA, a ua hooia mai @
ka lona ana mai o ka palekana, a ua lawe@@@
i laau lapaau no ka'u ohana ponoi iho, @@
na'u i ike mua ole i knoa lua, a'u e hool@@@ ne ai.
J.C. Marlow,
DECATOUR@ @@@
Kualia e ka poe kauka a me ka poe @@@
laau.
Benson Smith & Oo.,
Agena Nui, Honolulu,@@@
Iloko iho nei no o keia wa koke no, @@@
mai ho leta mai kekahi mea hana lima aka@@@
Mr. W.F. Benjamin, he Lunahoopono@@@
nupepa no ka Spectator, o Rushford Nu@@@
e olelo ana: "Ua loaa ia'u ka oluolu e h@@@
aku imua o ka akea. i ke keikie oi pookela@@@
aku, ma ka manao nui ana aku, o ka @@@
Lapaau a Kamalena, ua kupono no ia n@@@
lawe ana maloko o ka poai lakou ohana@@@
ole, ma o na kanaka l@@ paha maloko o @@@
mokuaina ponoi ihoi he mea @@loa akua k@@
no e ike ao lakou no lakou iho. O na@@@
kaahino ohana, a hanaui a ma Maina, (@@@@
kula, dala a nanahu paha), a e noho @@
ma Dexter, Iowa, ua hele mai oia i o'u @@
he mau makahiki kakaikahi a haia ae nei@@@
mamua o kona haalele ana iho i kuu home@@
kakau o kona haalele ana iho i kuu home @@@
kakau mai la oia ia'u me ka ninau mai, @@@@@
poha he kuai ia nei maanei nei, una hoi i@@@@
mea hiki, kona lawe pu ana ia mau @@@
ia. O ka laau hoola a KAMALENA @@@@@
kunu, ua hana nui ia kela iloko o na o@@@@
a ua hoole ia hoi ke ola hikiwawe ana o@@@@
k@nu, ke anu a me ka maeele. Oka LA@@@
HUI BALM A KAMALENA, no ka ru@@
@ika, kikala hunee, hu'i iloko o ka aoao, @@@@
ka eha iloko o ka kina, o ka iaau hoola @@@@
korela, a me ka eha o ka opu a Kamalena, @@@
mea hookahi wale no e hiki ke hoopau @@@
ia ka naluea. Ua hoohana nui ia keia @@@@
lapaau ma ka mokupuni o Iowa, a me he @@@@
la, he hapaha o kela aina i hunamahi na@@@
hana ana i keia laau lapaau. O na kanaka@@@
loaa ia lakou ka noonoo maikai, ua hoike@@@
lakou i kekahi mau manao maikai, no ka @@@
awi ana i@aa hooia kupono no ke ola o k@@@
laau, a e hoolawa ia hoi ma na wahi a pau. @@
Ke kuai ia nei lakou maloko o na hale@@
uka a me na wahi haawi laau,
Benson Smith & Oo…
Agena Nui, ma Honolulu, Hi.
______
Mai loko mai o na mea a pau e pihi ana@@@
keia Laau Kumu a Kamalena, e hiki ai @@@
hilinai ia, e hoopakele ana ia i ke ola o@@@
poe mai'i. Ke Demonkara@a, Cairolhon, @@@
Kuni ia ma na hale kauka, a me na wa @@@@
haawi laau. Denson Smith & Oo…
Agena Nui, Honolulu Hi.
_________
OLELO HOOLAHA.
I keia la i hookohu aku nei au ia Leh@@@@@
(k) (Lana Nana no kuu aina a me na p@@@
no kai lawaia a pau, e waiho la ma No@@@
Apana o Kona, Mokupuni o Oahu. A @@@
@ale no ka mana e hana, a e lawelawe na @@@
mea e pili ana i ka aina i oleloia, a ua loaa i@@@
ka mana hoopii i na poe a pau e kue mai @@@
ma ko'u inoa. Hanaia i keu i a oha o N@@@ maha.
KAPIOLANI.
@@@ 5--lots dly