Ke Aloha Aina, Volume II, Number 44, 31 ʻOkakopa 1896 — Ka Huakai a ke Kama'liiwahine o Hawaii i Anstruther. [ARTICLE]

Ka Huakai a ke Kama'liiwahine o Hawaii i Anstruther.

Ma ka puka ana mai nei o ka oupepa —-Mothers—and^ Daughters'' o keia mahina, ua hoike ae oia i kekahi mao enea e pili ana no ke Kama'liiwahine Kaii«lani o Hawaii, oiai oia i kipii makaikai ae ai ! keia wa ma Anstruther. O Vittoria Kniulani o Hawaii, ke Kama'liiwahme opio ui, ka njea 1 haiamu ia e na hiona waipahe o ka nohea ulumahiehie, ke kilaki a a me ke kapukapu, e hoike' maoli mai ana no i ke kiekie a me ka ilihia hoi o ke kulana o na Lii o Hawaii, maluna o kona oiwi kino i loaa na hoonaauao kiekie ia ana, ka mea hoi i ku- 1 kala ia ae i Hooilina no ke Ka« raunu o Hawaii. malalo o na kanawai o ka aina, I !:a wa a ka Moiwahine Liliuokalani i pii ae ai maluna o ka Nohoaiii i ka makahiki 1891, mao kona kulana i kilo a i hoomaopopo īa aku ai e na poe a pau i launa pu me ia f aia no he mau ouli e kokoia ana ina manaolana a me ka manaoio, he au no o ka manawa e hiki mai ana ma keia hope aku, e alakai aku ai oia i ka lahui aloha o kona mau paemoku nani, O ka la a me ka ua i awaiaulu pu ia, ka mea nana i uh: iho ina kula a me na mauna o na Paemoku o Hawaii, me ka nanaina uliuli a me ka nani lua ole. O na ulu niu kiekie na kumu uiu, na lau maia palahalaha e nape malie ana i ke ahe a ka makani, na Mageno!ia, ala kupaoa, na pua hihi 1 hoohihipea ia iluna o na pio e palulu aku ana. a e hoomalumaiu ana 1 ka wela o ka la, o na pu& aala nani like ole o kela a me keia ano e moani mai ana, a e pehia ana hōi e na kulu kehau o ka po me ke onaona waianuhea, na lakou i hoohio ae i kela mau Paemoku nani i mau kihapai pua oiaio iloko o ka Pakipika. Aia he lokoahi e ike ia aku ana iiuna o Jcekahi mau mauna peie o ia mau Paemoku, a he eiua hoi o ia mau iuapeie i aneane e hiki aku ke kiekie i ka 14,000 kapuai, a o k -kahi o ia mau iuapele iiuna pono o ka piko mauna, oia o Maunaioa, e poha ana ka peie ke hiki i kona wa e puka ae ai e iike me [iā i ike ia ai i ka makahiki 11881,1 i puka hou ae ai hoi i ika 1892, a na keia puka hope ana i pakui pu ae me ka ikaika o ke oiai e hoonaueue ana. v) na mea kupanaha a pahaohao a pau he nui ka i ikeia ma na kahua akoakoa i kukuiu ia ai o kela mau mokupuni nani, e hiki ai ina huaolelo ke hoopuka ae, aohe mea nani ole o iaila a ka manao e hoohihi ai. Aka, o ka lakou mau hiaa kamahao maoii no nae a pau,

he mea kopuanaha «a htlcMifo ma kekahi ano ke noopalia» li na koii koi a ko lakou ttmti ūni e kulolia mau ala oo ke aiio Q„ka noho ana inana a hoo» malu i maa mau i na Aupuni Alii nunui a uuku mai kinohi mai. Ua ike mua ia e Kapena Kuke kela mau Paeaina o Hawaii i ka makahiki 1778, a make iho la oia he .nakahiki mahope mai, a iloko iho ia hoi oko kakou au t aia he ka-wa loihi mai ia manawa mai, he mea ku i ka walohia na hiona hiki ke hoopili pu ia ae me ke ola ana a me ka hana koa a ' wiwa ole a kelp kahunapuīe Katolika, ka makua Damiena ma Molokai, ka mea i aa e noho pu, a i mohai iaia iho a me kona ola makamae iwaena o na poe i ioohia ina palapu o ka ma'i lepera ma ia Panalaau o ka ehaeha, a ua hookoia ia mea, a waiho aku la kona mau iwi ma ia wahi. Ua loaa ia Kapena Kuke i

ka raakahifi 1779 he heīuna nui o ekolu haneri tausani kanaka ma ia mau Paemoku ia wa, aka, i keia wa, ua emi liilli iho ia heluna kanaka nui, a aia paha ma'kahi o kanaha tausani wale no. lioko o na la liu waie i aui hope akii la, ua ulu mau ae no na kaua ana mawaena o na kanaka e noho ana ma na maheie like ole oia wa a i ka wa a ke kamaheie e maalo ae ai ma ia mau kahua i hoouka ia ai o na kaua iehulehu o ia au. aia hoi, e halawai mai ana me kona mau nānaina na wahi i hookuakea ia me naiwi 0 na poe i iilo i mau moepuu no na kahua kaua oia au i kunewa aku la, a o na hoomanao iaana ae no ia mau mea, ke hele aku la ia e. nalohia. A o nii kanaka o keia au e noho la mawaho aku o ke kulanakauhaie, he oluolu, he akahai, a he waipahe hoiko lakou ano, e kahiko ana no ia lakou iho me na aahu maemae, a he mea manao nui ia hoi e lakou ka ana ina pua lei. A 1 keia wa nae, aia he nalu o ka poe Amerika noho ana naauao e ho-lapu ana ma ua mau Pa&moku la. 1 keia au hou mai nei, ua 'aha ae ka naauao ma na wahi a pau o ka paeaina, a ua ikeia hoi kolakou holomua. O Hawaii oia ka mokupuni nui ioa o ka Paeaina Hawaii, a o ke kulanakauhale alii o Honoiulu, kahi e. hana ai o na kaInawai, aia no ia ma Oahu. O keia kulanakauhaie non* ka huina kanaka o īwakakm tausnni, ua hoike mai i kon» holomua, e ukali aku ana mahope o na kulanakauhale o Amenka.

Ua iako 00 blaila fae na kaa hapaumi (alahao), na owea telepona, na kukui uwila, oiai hoi na halekula e hoopuni aat • me na mea no a pau e olooiu ai o na kamahele k i hiki ma » wahi. O ka Halealii o na Moi feekahi ona haie nani, o ka b!i ana 0 ke Aupuni e ku ala, maiia ke mau nei no paha ka makamaka! hou oia mea iloko ona hooma«i nao ana o na poe heiuhelu a pau 1 ka wa o ka Moiwahine LiHuokalani i hoopau la ai a kukala ia ae ai ke Aupuni Repuba)ika; e ku ala. I 0 ke Kama'liiwahine Kaiu>! hni o Hawaii, he mea i hanau hookahi waleia mai no e ka Mea Kiekie ke Kama'liiwahine Likelike, a he kaikamahine hanaunahoi, naka Moi Kalakana a me ka Moiwahlne Li.niokalanl, a ua piha hoi iaia na makahiki he iwakahia i keia wa. Ua haakk aku oia i kona home i ka makahiki 1889 ma ia manawa * hiki i keia wa, ua hoohaiaia e ia ka hapanui o kona manawa ma na Paemoku o Beriunia. Ua loaa iaia na hoonaauao kiekie loa ana i kupono 1 kōna kolai», malalo o na aiakai, a ao ana a kaaa kwu Miss Sharp, ma Harrowden Hall, Northamptt>nahire. He ledeopio akamai, heaapo a he noeau ma na ike a pau i ao ia īaia, he mikioi ma ke pena kii, he palanehe a he milolii ma ka hookani piano, a he hiaai nui oia i na mea kani. He hauoii ioa ola i na iealea mawaho Jkku e iaa ka holoiio. A he ano hookaukoa oia iaia iho mai na niea pili kaiaiaina. 1 ke kupuiau o Ua 1898, ua kipa kaaheie aku ua Kama'liiwahine opio !a i Amerika Huipuia, ua paili ia mai oia me ke ohohia nui o na poe a pau i iauna pu me ia mai ia huakai ana. Ua Heohaiaia eia kekahi mau maaawa ma Wasinuona Bosetona a me Nu ioka, a ua apo a hookipaia mai oia me ka ulumahiehie o na poe Amerika a pau.

Ua noho oia ma Farani i kela kau hooilo aku nei me kona makuakane, Mr. Cleghorn, a ua hoohala ia e laua he mahina © ka nohoana ilaila, i mai iaiia aku i Jersey, a aia oia ke he | 2e ike la i na hoaloha ma Se cotia, a he malihini kiekie oia na Bailie Darsie a me kana wa^

hine, Ari: Titaua Marama o Tahiti. O ke kobo baiota P< rcsidrr a o Amenka e malama ia ana i keia Poalua ae, iMa ka piha ana o ke 66, o na manaw.* koho, mai k« hoomaka mui lua ia ana nui ia Wasinetona ma;,»i hiki h j ( i«> ana no hoi la i la nui a ho.ikeLkela no m ama, <» e komo pu ana no pahi kekahi mau hana kipe, i wahi e haule ail kekahi mau tnoho e ae. I