Ke Aloha Aina, Volume II, Number 44, 31 ʻOkakopa 1896 — Page 4

KE ALOHA AINA

4                                  KE ALOHA AINA, POAONO, OKATOBA 31, 1896

 

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

EDWARD L. LIKE, Lunahooponopono.

E. A. NAWAHI, Puuku o KE ALOHA AINA.

HONOLULU, OCT 31, 1896.

 

KE OLA O KALANI.

 

            He makalapua ulu mahiehie mau no na hiona o ka Moiwahine Liliuokalani, he lamalama maikai ka oiwi nani o ke Kamakahala, a ke ike aku oe ina hiona, me he mea ala e hoike mai ana no ia mau hiohiona hoalohaloha o Kalani ina manaolana maikai o ka hauoli imua o kona mau makaainana aloha.

 

KE PUA NO KA UAHI AIA HE AHI MALALO.

 

            He wahi olelo kamaaina keia mai kahiko mai, a ua ike io ia no hoi ka oiaio o ia mau olelo, ama kahi o ka uahi e pu-a ana, aia io no he ahi malalo.

            Ua ulu mai keia manao iloko o makou, mamuli o ko makou ike ana iho, eia ka Aha Kuhina a me ka Aha Kuka o ke Aupuni ke noonoo nei i keia la, no ka huikala loa ana aku i ka Moiwahine Liliuokalani, me ka hoihoi pu ana aku i Kona mau pono Kivila i hao wale ia e lakou.

            He mea hoohuoi no keia, aole paha ia makou, aka, i ka lehulehu pu no kekahi, aole anei hoi o ka hana pono no hoi ia lakou o ka hoihoi ae no hoi i ke Aupuni i ke Alii, a o ka pau no hoi ia o ka hana e kau ia aku nei ka pono maluna o ka Amerika mau lawelawe ana.

            Ina he hana keia e lawelawe ia nei no ka manao ana, he kumu pale ia no ko lakou hana ana Iaia me ka hoopaa ana Iaia ma ko lakou manao iho, no ka pono o ke Aupuni a lakou i kukulu ai, aole no hoi oia keia kumu a lakou e awiwi nei i ola honua, i huikala aku, a malia paha hoea io mai ka Amerika hana maluna o lakou, alaila, ua loaa ka lakou wahi puu hoomaha e manao ai ke ola.

            A o ka makou ia e haupu nei, ma kahi a Ke Aloha Aina i ike ai, e pu-a ae ana ka uahi, aia no he ahi o lalo, a o ka mea wale no i koe a kakou e nana aku ai, o ka hoea kino maoli ae o ua mea la waho, a o ka pau no ia, a akaka kahi e hina aku ai o ka uahi, ina paha i ka akau, hema a komohana paha.

            E nana aku no nae hoi kakou i na kahoaka e like me ka La i ke awakea, pela no e hoea mai ai ka mea oiaio mai ka pouli mai.

 

HEAHA KO KA LAHUI HAWAII KULEANA IA MEA?

 

            Ua ike iho makou maloko o ka nupepa Kuokoa i ka haalele Nohoalii a ka Moiwahine Liliuokalani i hoolaha ia ai no maloko oia nupepa, mawaena o ka malama o Feberuari a me Maraki o ka 1895, e hoikeike ana hoi, ua lilo oia i makaainana malalo o keia Aupuni e ku nei, a pela aku.

            Heaha ke kumu o ka hoala hou ia ana mai o keia mau mea polopolona kahiko loa, ka mea a ka lahui Hawaii i lihi launa ole aku ai me ia mau mea i onoonou ia aku ai i ka Moiwahine, oiai oia mawaena o ke ola a me ka make, a o keaha kana mea pono e hana ai, aole anei o kona haawi a mohai ana aku i kona kuleana pilipaa oia ka mea e hoopakele ia ai o kona ola mai ka make ae.

            O ka ka lahui anei ia e makemake nei, o ka hoikeike hou mai ia mau mea kahiko loa a ka luhui Hawaii i lihi launa ole aku ai, aole anei o ka ka lahui mea i makemake ai oia ka hoihoi hou ae i ka Moiwahine maluna o ka Nohoalii, mamuli o ka leo o ka hapanui o ka lahui.

            Ke manao nei makou, oia ka makemake o ka lahui mai kinohi mai, a pela no a mau loa aku, a hiki i ka wa e hooko ia ai ko lakou makemake a me ko lakou manao kupaa mau.

            He hoohuoi nui ko makou no keia hapai hou ana mai o ke Kuokoa i keia kumuhana, a ua komo mai ka manao iloko o makou, aole anei i mahui mua ke Kuokoa, eia ka uahi ke hina nei ma kahi e pa aku ai o ka makani, a oia ke kumu o keia hapai honua ana o ke Kuokoa i keia kumuhana a kona mua i kuekaa ai, a koe wahi pala ole iho na kona hope aku e kuekaa ai.

            Aole anei aia ke ahi momoku ke punohu ae la malalo, a na ka uahi no ia e pu-a maluna, a hiki i ka wa e hoea maka ae ai imua o ke akea, a no ia kumu, keia hoalaala hou ana mai o ko makou makamaka nupepa i keia mau palapala waiwai ole ana i manao ai, he makapo loa na kanaka Hawaii, a o keia ka mea e malamalama ai ko lakou noonoo?

            Ua kumu na oleloao a Ke Aloha Aina ma na wahi a pau o ko Hawaii Paeaina, a ua hiki ole i ke oi o ka makapeni a kekahi o ka poai o ka aoao kue mai i ko Ke Aloha Aina kahua i ku ai, ke hoohiolo i ka paa i kumano ia iloko o ka umauma o na kanaka aloha aina oiaio, aole ma ka waiwai a me ke kuonoono o ka noho ana, aka, mamuli o ka lokahi a me ke kupaa naue ole a hiki i keia la.

            O ka opala, ua ike ia no kona wahi e haule ai, aole oia ma kahi o ka mea io e waiho like ai, he kaawale no kona alahele, a pela no hoi makou e hoike aku nei, mai ka wa i kahuli ai ke Aupuni a hiki i keia la, ua pau ka opala nui i ke kanana ia oia ka poe ake oihana, oia ka mea e loaa ai ke kuonoono o keia noho ana, a eia lakou mau kiionohi imua o na maka o ka lahui Hawaii, a ke hoea hou mai ke ao olino o ka noho lanakila hou ana o ka aina, malalo o ke Aupuni kumu i kinohi, oia auanei ka wa a kakou e ike aku ai i ka poe nana kakou i kumakaia, e olelo mai ana, "he aloha aina no makou a no ka nele i ka hana ke kumu o ko makou kakoo ana i keia aupuni."

            He mau olelo nahesa wale no ia, aohe kahua o ka oiaio e hiki ai ke hilinai aku, koe wale no ka poe aohe wahi poopoo mahope o ko lakou mau kua, a e aho iki paha ia poe, koe aku ka nui.

            Ke holiolio mai nei ka leo o ka hanehane, eia ke ola a hiki mai, a na na kumakaia ponoi no e lawe mai ana, aole na hai aku.  O ka oiaio keia, a maluna makou oia kahua e ku ai me ka wiwo ole, no ka pono o ka aina hanau.

 

NA HANA HOOHAUNAELE.

 

            Eia ke ulu mau nei na hana uhauha iloko o keia mau la kupilikii o ka aina, ma na mea e pono ai ka noho ana, maloko o kekahi mau wahi o ke kulanakauhale o Honolulu nei, a o ka oi loa aku paha, oia no ka poe e holo nei maluna o na ale huhu o ko kakou mau kai ewalu nei, ma ke ano he poe sela no luna o na mokuahi a me na mokukuna holo piliaina.

            Aohe o makou manao e kamailio aku no keia mea, ina aole makou i ike maka i kekahi mau wahine me ka lakou mau kamalei liilii e uhai ana mahope o ka lakou mau kane e paa ana me na huewai ie waina no loko o na hale kuai rama, a o ko lakou mau waimaka, e hiolo mai ana mai ko lakou mau lihilihi me ka walania o ka naau.

            A me ke aumeume ana, a me na papaleo ana o ke kane me ka wahine no ka pouo o ko laua noho ana ohana, me ka laua ohana keiki, pela iho la e loaa ai he mau wahi kenikeni no ko lakou noho ohana ana.  Aole i pili keia mau olelo no ka poe aia he mau noonoo maikai iloko o ko lakou mau poo no ka pono o ka noho ohana ana.

            O kekahi poe hoi, ua auwana hele aku lakou maloko o na kauhale me ka malama ole i ka maluhia o ka poe e hiamoe ana maloko o na rumi, a o na hale i pili kokoke mai paha, i kahi a lakou e hauwalaau ana, a ua lilo ia i mea hoouluhua i ka noonoo o ka poe e hiamoe ana.  E kani ana na bila ki-ka, na leo hula ku-i, a me na hookamumu wawae ana, a pela aku.

            He mea keia e ike mau ia nei, ma kekahi mau hale hoolimalima ma Kamanuwai, Kepohoni, Kaumakapili, a me kekahi mau wahi e ae, a malalo aku o ka Hale Kanawai Helu 4, e ku nei ma ke Alanaui Nuuanu, a i noho Ona ia hoi e kekahi wahine ulakolako e noho nei iuka o Kalihiuka, me kona ike ole mai eia ke hana ia nei na hana ana i makemake ole ai e ka poe hoolimalima.

            E akahele mai no hoi kakou, e ai pakiko i na mea i loaa ia kakou, mamuli o na uhaai ana a oi aku mamua o ka mea kupono.  O keia ka leo o ke ola, aohe he mau poino ana ilaila, elike me ka olelo kamahao a kahiko, "o ka lohe ke ola, a o ka hookuli, oia ka make a me ka poino o keia noho ana."  A ke hooiaio nei makou, i ka pololei loa oia mau olelo.

 

AOHE OIAIO O IA MAU OLELO.

 

            Mamuli o ka hoike ia ana mai ia makou me ka oiaio loa, ua haiolelo ae o J. Kanui maloko o ka halepule Moremona o na La Hope, ma ka la Sabati nei, imua o na hoahanau a me na makaikai i akoakoa aku e hoolohe i na olelo noeau o ke ola, a mailoko mai oia kahua o ka pono, i hoike ae ai o J. Kanui i kekahi mau olelo oiaio ole a makou e pahaohao nei, oia hoi:

            "Mai ka helu kanaka o 1890 a hiki i 1896, o ka piha ana ia o na makahiki eono, ua koe iho he 20,000 kanaka Hawaii maoli mailoko ae o 35,000 kana Hawaii ponoi, he emi nui o 15,000 iloko wale no o eono makahiki."

            O keia na olelo ana i hoike akea ae ai imua o kela anaina o na hoahanau oia aoao hoomana, me kona manao he mau olelo ia e hoihoi ia ai e ka poe e hoolohe aku ana i kana mau olelo waiwai ole, a oia ka makou e ninau nei i ka makamaka, mai hea mai i loaa ai kela huina huahelu lahui iaia, oiai, aole i pau pono mai na hoike helu kanaka o na mokupuni i ka hoihoi ia mai, a e hoomaopopo iho, he lalau loa kela hoike a ka makamaka poohina.

 

            Ma ka Poakahi nei, ua pii aku o David Kaapa me kekahi poe makai e ae no uka o ke awawa o Manoa, a hopu aku la ia Moepono no ke puhi rama ua loaa aku oia e hiamoe ana.  O na lako puhi rama a me Moepono ua hu lui pau ia mai ia no ka halewai.

 

HE HAKUMANAO E PILI ANA I NA WAHINE HANA PONO A PAU ILOKO O KA EKALESIA O IESU KARISTO O KA POE HOANO O NA IA HOPE.

 

            Ua olelo mai o Solomona m. 12. p. 4, penei:  O ka wahine noho pono, he papale ala oia no kana kane aka, me he mea popopo la i kona, mau ia ka wahine e hoohilahila ana.

            He nui na wahine hana pono i hoike ia ma ka Baibala e nana ia Esetera, no kona hana pono, ua haawi oia i ka olelo kauoha i kana mau haiawahine, a me ka poe Iudaio a pau, hookeia imua o ke Akua i na la ekolu, i pakele ai lakou i ka make i hoomakaukau ia no lakou.  He oiaio, ua pakele lakou i ka make i hoomakaukau ia no kou Es. 4:5.

            Eia hou e nana ia Elekana a me kana mau wahine elua, o Hana ka inoa o kekahi, a o Penina ka inoa o kekahi, he mau keiki ka Penina, ua hoonaukiuki aku oia ia Hana no kana keiki ole.  Ua nui ko Hana uwe a me ka ehaeha 0 kona naau, ua pule aku oia i ke Akua i keiki nana, a ua hoolohe mai ke Akua i kana pule.  Oia, he wahine hana pono o Hana a manaoio nui imua o ke Akua, a kapa iho la i ka inoa o kana keiki o Samuela, a hoolaa aku la oia no Iehova i na la a pau o kona ola ana.  Hoikeia ma 1 Samuela 1.

            Eia hou, e hoomanao kakou i ka wahine kanemake i haawi ai elua lepeta (ua like me ka hookahi keneta.), ua haawi oia a pau no na hana pono a koe ole kekahi iloko o kona waihona.

            Oia ka ka Haku i olelo aku ai i kana mau haumana, ua oi aku ko keia wahine kamemake hune i haawi ai mamua o na poe a pau i haawi ai.  Pela i hoikeia ma Mareko 12:41, 43.

            Eia hou, e nana i ka wahine i hele aku me ka Ipu Alabata he mea poni ko loko, he aila ala he mea kumukuai nui, a ninini iho la oia maluna o ke poo o Iesu, e poni iaia me ka mea poni ala maikai, ohumu iho la kekahi poe iloko o lako iho i ka wahine, ina e kuai ia i ke dala a haawi na ka poe ilihune.  Olelo aku o Iesu, e mau ana ka poe ilihune me oukou, a e hiki no ia oukou ke hana maikai aku ia lakou i na wa a pau a oukou e makemake ai aka, owau aole au e mau ana me oukou.  A ua olelo mai o Iesu, ma na wahi a pau loa o ke ao nei, e hai ia aku ai keia Euanelio, e hai pu ia aku no ka mea a keia wahine i hana ia mea e hoomanao ia ai oia.  Te@ i hoikeia ma Mareko 14:3, 9.

            Eia hou, e nana i na wahine hana pono iloko o ka ekalesia o Iesu Karisto o ka Poe Hoano o na La Hope nei, i hoike