Ke Aloha Aina, Volume II, Number 36, 5 September 1896 — Page 4

4          KE ALOHA AINA, POAONO, SEPATEMABA 5, 1896.

 

KE – ALOHA – AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a ke Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

J. NAWAHI, Lunahooponopono a Puuku.

E. L. Like, Hope-puuku.

 

HONOLULU, SEPT. 5, 1896.

 

Ka La Hanau e ke Alii Aimoku.

            O ka Poakolu i hala, Sepatemaba 2, 1896, oia ka piha ana o na la hanau o ka Moiwahine Liliuokalani i ke 58, a i ka nana aku i kona mau helehelena, eia no ke haiamu nei ke ola kino ikaika maluna ona.

            He la nui keia no ka lahui, ina o kona wa e noho Alii Aimoku ana, ma ke poo o ka mana hooko, aka, ua nee mai oia mai ia wahi mai, aka, o ke aloha no nae o ka lahui nona, aole ia e makili ae mai kona kulana mua mai.

            O ka makou wale no e kalokalo ae nei, e hooloihi loa ia aku kona ola kino maikai a kau i ka puaneane.

            O ka KE ALOHA AINA keia e kalokalo ae nei.

 

E PAPA KOKE IA.

            Ua ku mai nei kahi moku lawaia Norma, mai na mokupuni Ako’ako’a mai o ka Hema a aia maluna o kona oneki i lawe pu mai ai oia ina ano i’a i like me ko kakou nei, oia hoi ka Anae, Awa, Hinalea, a me na ano i’a e ae he lehulehu wale.

            Ua hookomoia kekahi poe i’a iloko o ka hau, a iloko o 18 la ka holo ana mai nei i ka moana a ku iho la, ua hiki no ke honi aku i ko lakou mau ea maea e hiki ole ai ke manao ia, aia he mau mea ia e hooikaika ai i ke ola kino.

            Ina kakou e nana ae i na hana a ka Papa Ola, maluna o na i’a a na kanaka Hawaii e lawe mai nei mai Molokai mai, ua hoole ia ko lakou kuai akea ia ana aku imua o ka lehulehu, mamuli o ka ulaula o ka maka a me ka melumelu o ke kino, ua haawi pio mai no kela poe i ko lakou luhi, a me ko lakou uku kaulele pu hoi ina hoolilo mai loko ponoi ae o ko lakou mau pakeke ponoi.

            Ua haawi aku kakou i ka mahalo a nui i ka Papa Ola ma ia mau hana a pau e pili ana i ke ola o ka lehulehu, he mau hana maikai ia e hoopakele ana i ko kakou ola kino, mamuli o ka makaala mau ia o ia mau apana hana, e kue ana i ka poe hoopalaleha i ke ola o ka lehulehu.

            Pehea hoi kela i’a maea a kela wahi moku lawaia i lawe mai nei no ke kuai aku i ko ke kulanakauhale nei, ua kupono anei ia malalo o na rula o ke ola kino, a e loaa mai ana anei he mau mea e hooi aku ai i ka pono no ko kakou kino lalo o ke kuai akea ana aku i keia mau i’a hauna imua o na maka o ka poe kuai mai.

            E olelo ia mai ana paha makou, aole i makemake ia na na kanaka Hawaii keia i’a, aka, na ka haole, no ka mea, ua maa lakou i ke ano o ka ai ana i keia ano i’a hou mai ko na i’a e ae.

            No makou iho, he poe kakou ua ike a kamaaina i ke ano o na haole, he poe eeke loa lakou ina mea ino e like iho la me ia, a hoomaka koke no lakou e hoohalahala me ka olelo ana, he ino a pela aku, aole keia he mea e pono ai o ko kakou ola, mahope pau kakou i ka ma’i kolera, a pela aku.

            Eia ka anoano o ke Korela ua lawe ia mai nei e keia wahi moku lawaia, me ka manao e loaa ka pomaikai mailoko mai o ka pakeke o ka poe nana e kuai aku keia mau i’a hauna a maea hoi o ke ea ke honi aku.

            Ina ua manaoia ua pono a ua hiki no ke kuai aku i keia mau ano i’a imua o ke akea, me he mea la, he mau mea maikai ia alaila, ke manao nei makou, he kumu alakai keia na na poe lawaia a pau e kuhikuhi aku ai i ka Papa Ola, ua kupono ia lakou ke kuai aku i ka lakou mau i’a hauna a pau e like me ka hana a keia wahi moku lawaia, i kiola ole ia hoi kona i’a iwaho o ka nuku o Mamala, e like me na waapa i’a mai o Molokai.

            No ka pono o na mea a pau, ke koi nei makou i ka Papa Ola, e kiola koke ia kela ukana maea iwaho o ka nuku o Mamala, me ka nana ole i ko lakou poho, oiai, o ko lakou kuleana ia, oia ka makou e uwalo e aku nei no ka pono o ko makou lahui aloha.

            Aole hoi o makou makemake i hookahi aoao e hoopilikia ia ai, a o kekahi hoi, e kani kana aka, a e lealea hoi kona manao, no kona ike iho, ua akea ka pomaikai i loaa iaia mamuli o keia hana kaulike ole ana.

            A ina hoi, ua lawe ka Papa Ola, a hooko i kana hana, malalo o kona mau rula kuhikuhi e kue ana i ke kuai ana aku i keia waiwai ino, alaila, e haawi no makou i ka mahalo a nui no ko lakou makaala.

 

O KA PONO IA.

            He mea oiaio, mamuli o ka makou paipai pinepine ana aku i ko makou mau makamaka, e ala ae mai ka noho nanamaka ana aku, mai ka lawelawe ana i na hana e pili ana i ko kakou pomaikai iho, ua hoea io mai la ka hua oia hana ana, mamuli o ko lakou ala ana ae nei, a kukula i wahi hale kuai bipi no lakou.

            A i kuia la, eia lakou ke hoikeike mai nei, penei kakou e hana ai, a pela auanei e loaa ai ia kakou ka noho ana ulakolako mai ka ilihune ae, a e pau ai hoi ko kakou noho mumule ana malalo o ko hai leo.

            Eia me makou kekahi alakai maikai loa, i hoikeike ia mai ia makou, mai ka Hui Kalepa mai o Moanalua, a i ka hakilo ana iho malalo oia kumuhana i lawelawe ia e ko laila mau kupa, ua ike ia ka holomua loa, a ua ai hoi ko laila poe i ka hou o ko lakou mau lae i luhi ai.

            Ua pono no e hoakaka ia ke kumu o ko lakou holomua, oia hoi, ua hoohui ko laila poe ia lakou malalo o ka inoa o ka Hui a lakou i hoopaa ai, a ua kapu hoi i na lala ke kii ana aku i ko waho mau mea kuai, oiai nae lakou he mau lala no ua Hui la.

            Mamuli o keia hana ana, ua pilikia a haalele koke na Pake i ko lakou mau halekuai, oiai, aole hookahi kanaka Hawaii hele e kuai i ko lakou mau halekuai, pani koke na puka, a ku a hele pela mai ka hookahua ana aku ma kahi a ke kanaka Hawaii a mau kanaka ponoi o ka aina e lawelawe ana ia hana.

            He kumu alakai nui keia na na mea a pau e hoohalike ai ma ka kakou mau hana, aole auanei e nele ka holomua o ka kakou mau mea a pau e lawelawe ai, elike me ko na Pake, Iapana, Haole a me na ano lahui e ae e hookumu ana i ka lakou mau hana ponoi, hele pololei lakou ma kahi o ko lakou mau hoa kanaka o ka ili hookahi, kuai a hoopiha aku i ka waihona o ko lakou mau hoa, a o ka hope oia hana ana, ua hihimanu oloko, a ua maemae na mea a pau ma ka nana ana.

            Aole keia he mau hana hoopilikia ia kakou, aka, he mau hana e hoopakele ai ia kakou i ka ilihune, a e hoohalike ai hoi me ko na haole mau halekuai nunui, ina aia ka manao o ka lokahi iloko o ko kakou mau puuwai kahi i paa ai.

            E hoomaopopo iho, o ka ha pai ana i na hana nui iloko o kekahi aina, i mea e pomaikai ai ia lahui, aole ia malalo o ka noho kuee ana, ka mokuahana, a pela aku, aka, ua apo ia ia malalo o ka manao kaulike, ka lokahi a me ka hilinai ana i na hana e hoohana ia ana e ko lakou mau Luna Nui.

            Ma ia ano, ua nee ka hana imua, a ua ike ia, e kau ana na hua palapala moakaka malalo o ka inoa Hui, a i ole o ka mea hookahi paha, aole anei hoi mailoko mai ia o kela apo i hoohui ia, e hana, a o oukou paha, me ka nana ole i na keakea, pela auanei e loaa ai ka holomua.

            Ua @ oia ia makou, @ ke kuk@ @ noonoo nei kekahi mau H@ Hawaii liilii, e hoopaa ia lakou iho, ma kekahi hana nui e ae, e hoakea ae ai i @a lakou mau hana e pomaikai ai ka lehulehu.

            E mahalo aku kakou ia lakou ma ia hana, a o ka pono wale no ia kakou a pau, oia ko kakou kokua like, i wahi e hiki ai ke holomua na mea a pau, aole hoi o ka hele imua a hoi hope ka manao, elike me ka wahine a Lota, o hoolilo ia auanei i kia paakai.

 

KE AU HOLO LUA.

            O ka nee ana o na okuku ale o ka moana, mai ka hikina a ke komohana, a mai ka akau hoi a i ka hema, me ke pelu hou ole mai ihope, a hookahi hoi alahele e moe like ana, ua kapaia ia e ka poe ake ike o ke au malamalama o ka naauao, he au nee mua.

            O ke au hoi e holoke ana i o a i anei, me ka nee liilii ana imua a pelu hou mai ihope, e lauwili ana i o a ianei, ola ka mea e kapaia nei he au hololua.

            Ua piii wale no keia no na ale o ka moana, aka, aole nae no laila ko makou makemake e hoomaikeike aku imua o ko makou mau makamaka heluhelu, e lawe ana i ke kino lahilahi o ka nupepa KE ALOHA AINA, aka, no na mea ia e pili ana ma ko kakou ano i apo ia ma ka inoa hookahi, he lahui, a o ke au hooponopono aupuni hoi ka mea i makemake nui ia ma keia kamailio ana, i kona nee mua a nee hope paha.

            E hoomaopopoia ma keia, o ka noho ana o ka lahui malalo o ke Aupuni Alii, i kukulu ia maluna o na Paemoku o Hawaii i hoohui ia i hookahi, a malalo hoi o ka noho hookele ana o kekahi Alii nui, mana a ikaika ma ka hoohana ana i ka ike o kona poo, me ka holomua lako a kuonoono na kanaka e noho ana malalo o kona malu nui, ka pomaikai e loaa ana ma kela a me keia ano hana, ua kapaia kela hooponopono aupuni ana, he au holomua o ka noho ana o ka aina.

            O ke kahulihuli nawaliwali, ulu mau na haunaele, poho na hana hoolaupai o ka aina, nui ka aie, hookaumaha ia na ‘Lii a me na makaainana ma na auhau ano ole, hoowahawaha a hoopale ia mai na aie dala ana aku, no ka hooholomua ana ina hana ponoi iho o ka aina, he au hololua ia, he emi ihope, a aole hoi e hiki ke manao ia, aia he pomaikai iloko ona kahi i hoopunana ai, e like me ka makuahine moa i kana mau keiki ponoi iho.

            O keia na mahele elua a makou i manao ai e kamailie, no ka pomaikai o ko makou 
 @ @ kanaka, e noho ana maluna o ka lepo o Hawaii aloha, a@ mau hoi makou e kupaa @ mau nei, iloko o na paio haha @ ana o ka makapeni, me na @ enemi o ka lahui Hawaii e hoo@@kola mau nei ia kakou a hiki i keia la.

            I ko kakou noho ana malalo o na Alii Aimoku mai ka wa i hoohui ia ai keia mau Paemoku i hookahi malalo o na Kamehameha, a hiki mai ia Liliuokalani, ke Alii Aimoku hope loa ma ka noho hookele ana i ka mana o ka aina, ua ike ia me ka moakaka loa, e hiki ai i ke kanaka hupo ke ike nona iho ma ke ano kuokoa, he au holomua loa ia o ke kuonoono iloko o ka noho ana o ka lahui, e noho ana na kanaka Hawaii ponoi iluna o na hana ponoi o ko lakou aina hanau, ma ke ano, o lakou no na ona nona ka waiwai, a e pono no lakou e hana me ka nana ole ina hoopahulu mai o waho mai.

            E hoomanaoia i ke au o Kamehameha ka Nui, o na kanaka Hawaii Ponoi no kona mau Kuhina, na Pukaua, na Hamuku, na Kiaaina, a pela aku, a pela no hoi me kona Ahakuka, he poe loea lakou ma ke kilo ana i ka nee mua ana o ka aina, a ua noho mai ia mana a hiki mai ia Kamehameha Ekolu ka Lokomaikai, @a hoomaka mai ka awiliwili ana o na hooponopono ana o ka aina, he haole a he kanaka.

            Aka, aole nae i ike ia ka nee hope ana o ka aina, ua holomua no, a ua oi pakela ae hoi ka hilinai ia mai e ko waho mau mana aupuni, a ua lilo kakou he Hokuloa malamalama maluna o na Paemoku o ka Moana Pakipika.

            Ua waiwai no na kanaka aohe mau hamumu o ke kaniuhu no ka pilikia, oiai ka lako e haiamu mau ana iloko oia mau la, a o ka hauoli a me ka lokahi ka mea nui ia noho ana o ka aina, a oia hoi ka makou e kahoahoa nei, he au holomua ia, a he noho ana lanakila hoi.

            I keia au, oia hoi ke au hololua, oia ke au e makia ia nei ka noho ana o na kanaka malalo o ka hooponopono ana aupuni Repubalika, ka poe hoi i hoohui iho ia lakou malalo o ka mana o na mea kaua, ua ike kakou a pau, aia he kaniuhu mau ana iloko o ka puuwai o na kanaka ponoi o ka aina, he ulu mau na manao kupikipikio, aohe hilinai ia o na lawelawe pili aupuni ana.

            O ka hookuonoono ana i na hana ponoi iloko o ka aina, ua nele ia mailoko aku o ka lima o na kanaka ponoi o ka lahui, nona ka lepo a lakou i kaili lima nui ai malalo o ka ikaika a no ia kumu, ke ike mau nei kakou i k@ nee hope o na hana hoopomaikai.