Ke Aloha Aina, Volume II, Number 35, 29 August 1896 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, AUGATE 29, 1896.

 

KE - ALOHA - AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka

Lahui Hawaii.

J. NAWAHI, Lunahooponopono o Puuku.

E. L. LIKE, Hope-puuku.

HONOLULU , AUGATE 29, 1896

 

E HAUOLI MAU KAKOU

  Oiai, ua ili mau ke koikoi o na hooponopono ana o ka kakou wahaolelo maluna iho o ko makou hokua, mamuli o ke kaawale ana aku o ka Lunahooponopono no ka imi ana i ke ola ma kona kino ma na aina e, ua lilo i mea nui na makou ka hoao ana e hooikaika ma na ano a pau, i hoomau ia ai hoi ka manao kupaa o ko makou lahui, no ke aloha i ko lakou aina hanau a hiki i kona huli hoi hou ana mai e ike i ke one oiwi.

  O kona kaawale ana aku ma ka lepo o ka aina malihini, he mea paha ia e hookomoia iho ai ka uhane aloha o ko ke Akua ahonui iloko o na kupa o ia aina malihini, e hiipoi a e mailani aku iaia ma na ano a pau, a he mea hoi ia e hoohauoli ia ai kona manao, a lilo i laau lapaau e ola ai kona nawaliwali.

  O kekahi no hoi, he mea ia e loaa mai ai ia kakou he mau lono e hoohauoli ai ko kakou mau naau kupilikii, a e hoike aku auanei makou ia mau mea a pau me ka hoohakalia ole, i ka manawa mua loa e loaa mai ai ia makou.

  Nolaila, e hauoli mau no kakou ma manawa a pau, e like no me kona manawa e ku hookele ana no ka kakou wahaolelo nei, malalo o ke apo o ke kuikahi a me ke aloha.

 

AOLE I MAALILI IHO KE ALOHA.

  He mea keia na makou i ike maka ai, aole hoi ma ke ano e hapai wale ana makou ina mea oiaio ole, i wahi maunu e hoohei aku ai i ka manao o na makani ka e noho ana ma ke kulanakauhale o Honolulu, a ma na mokupuni aku hoi o kakou ma ka hikina i Haehae, a i ke komohana o Lehua no ka makolukolu o ke aloha o na kupa o ka aina no ka Lunahooponopono o KE ALOHA AINA a me kana Lede, i ko lakou wa i lohe aku ai, e holo ana laua no Kaleponi maluna aku o keia mokuahi Alameda.

  Ua hoohikilele koke ia ko lakou mau puuwai, a iloko o ka manawa pokole loa e like me ka anapu ana a ka uwila iloko o ka uwea telepona, pela iho la ka hikiwawe o na lono i holomana ae iloko o ke kulanakauhale o Honolulu nei, mamua o ko laua kau ana aku maluna o ka papahele o ka mokuahi Alameda.

  Ua hoike mai lakou ina manao aloha kuhohonu no ko laua kaawale ana, me ko lakou ninau pu mai ia makou, heaha la ke kumu o ka hoike ole ia ana o ko laua holo i Kaleponi, oiai, he hiialo oia na ka umauma o na Hawaii ponoi a pau, i kau aku ko lakou mau maka maluna ona, me he kahuhipa akahai la e malama maikai ana i kana mau hipa mai na maiuu mai o ka Iliohae?

  Ua hiki ole ia makou ke kaohi iho i ka pane ana aku ia lakou, me ka hoike aku, aole i loaa mua mai ia makou ia lono a he mau hora wale no mamua iho o kona kaawale ana, akahi no a hoike mai oia ia makou, e holo ana oia no na aina e, no ka imi ana i ke ola o kona kino.

  I ko lakou wa i lohe koke ai, ua awiwi koke aku kekahi poe o lakou e hiki na kona home noho ma Mauna Kanala iloko o na kulu waimaka eloelo o ke aloha, a o kekahi poe hoi, ua kaukai aku ko lakou manao ike no kai o ka uapo o ka Alameda i pili ai.

  He mea oiaio, ua haiamu io aku kekahi poe i lohe, a o kekahi poe hoi, ua hele makaikai wale aku no, no ka nana ohua holo, eia ka, e hihia ana ko lakou ike me na helehelena o ke kanaka a lakou i paulele ai maluna o ka oi o ka makakila.

  He hoike oiai keia, aole i maalili ko na kanaka Hawaii aloha iaia, ua like no me he mea la, mai ka hookumuia ana mai ko lakou aloha iaia me ka paulele nui.

  Ina paha makou i hoopu-a mua aku, e haalele mai ana oia ia Hawaii nei no Kaleponi, ina paha ua oi aku ka piha mamua o keia ae la.  Nolaila, ua kupono kela mau mamala olelo maluna o kakou a pau.

  A o ka kakou wale no e hana ai, e noi aku kakou i ka oluolu o na Lani, e hoopae aku iaia ma ka aina maloo me ke ola kino ikaika, i ole ai e lanakila na olelo hoopohala a na enemi maluna o kona kino.  A o ke aloha hoi, e hoomau loa ia ia mawaena o kakou a pau.

 

MAI PUNI WALE

  Eia na olelo hoike a kekahi mau nupepa o kakou, ma o kekahi poe la, i holo aku nei a pee malalo iho o ka eheu o ka Repubalika ano hou o Hawaii, ka mea hoi i ulu ae maluna o ka lepo o ka hookahuli aupuni ana, a i ku ole hoi a hoonipaa ia iloko o ka umauma hoomanawanui o na puuwai aloha aina oiaio a pau o Hawaii.

  Ua like na olelo hoino a me na ao lalau ana mai a la ano kanaka, me he makani puahiohio la, e holo awiwi ana ma kona alahele, a o ka poe e loaa ana ma kona ehu waewae, e kulana wale no lakou a pau i ka hiolo.  Pela makou e ike nei, o ka poe i hilinai ia aku aia ka uhane o ka manaolana o ka lehulehu maluna o lakou, ua huli mai la lakou a kipi a kumakaia iho la i ka poe a lakou i kuka pu ai, no ka hoomau loa ana aku i ke kupaa ana no ke aloha i ke one hanau, a me kona aupuni alii.

  he mea oiaio no paha, ua aikena ko lakou mau manao mamuli o na iini ana e hoihoi koke ia mai ke aupuni kumu, i wahi e hiki ai ke hookoia ko lakou mau manao ake aluau waiwai, a pela aku, ka mea hoi a kakou a pau e ikemaka nei, o na Hawaii kuonoono a pau, i ka wa o ke aupuni alii e ku ana, a e hanai ia ana hoi e ka waiu lokomaikai o ka naau makee kanaka o na 'lii, eia lakou he poe ua hihia i ka umiumi o keia au ano hou o ko kakou aina, ka poe hoi a kakou i kaunui aku ai, e ola ana kakou ia lakou, a i ole hoi, e pomaikai ana ka aina ia lakou.

  Ke hoike aku nei makou me ka hoi hope ole, e like no me ka makou i hoikeike mau aku ai imua o ko makou lahui aloha, he poe kinai make lakou i ka lahui, he poe hoonaaikola i ka manao kupaa o ka lahui, ka poe hoi i wae ia e ko ke Akua lokomaikai, o lakou ka poe nana e auamo i na ehaeha o na hoino ia mai e ko lakou mau enemi.

  Aole loa e hiki i ka ikaika i ka lakou mau makapeni, ina he tausani o lakou e ku mai a paio maluna o ke kahua i kukulu ia maluna o ka pohaku, pa mai ka makani, hiolo mai na pakaua eloelo o Kulanihakoi, a kahe mai ka wai o na kahawai, a hookokoke mai la ma kahi o ua hale la, aole loa e hiki i ko lakou ikaika ke hoonee, aku mai kahi ana i kupaa ai.

  Oiai, he oia mau kona paa, aole e hiolo, aole hoi e hiki ke nee ae mai kona wahi i ku mua ai a i kekahi wahi okoa ae, no ka mea, ua hoopaa ia maluna o ka mole, ua paakiki, a ua paa loa hoi kona mau aoao, aole loa e naueue a hiolo wale.

  Oia no ka makou e kahoahoa aku nei, mai puni wale i ka olelo a na nupepa e ake nei e hoohulihuli ia kakou, i wahi e ulu ai'ka limu maluna o keia wahi pohaku kakaa wale no o kahawai, aohe ona wahi e paa ai, e huki ia ana oia i o a ia nei, me he mea la, he kii paani na kamalii.

  O ka puni ole a me he hana ole aku ia mau ao lahui @  , aia no ke aloha i kukuni paa ia no ko kakou aina iloko o ko kakou mau houpo makahi kahi i lana malie ai, aole i hoaleale ia ae mai kona lana malie ana, mamuli o keia mau olelo hookikina nei e pahola nei me ka hoopuka ana, "ua aikena lakou i ke kali ana."

  Kali lakou, i keaha, i aikena ai lakou?  Kali anei lakou o ka hoea koke mai o ka pomaikai, ma ka ulu ana o ke dala iloko o ko lakou mau pakeke ponoi, me ka nana ole ae i ko lakou mau hoa o ka au ana iloko o na ehaeha o keia ola ana, oia anei ke kumu o ka aikena ana, a kumakaia iho la i ko lakou mau makamaka a me na hoaloha e hoomanawanui ana iloko o ka inea o ke aloha i ka aina oiwi, ka aina nona ka waiu a me ka meli a ka poe malihini e ai hookano nei i keia la.

  Me he mea la, oia io no paha ke kumu, aohe he mea okoa aku, o ka puni oihana a me ka makee dala, oia ke kumu e hihia mai nei o kekahi poe aloha aina, i kakau ia ko lakou ano a me ka lakou mau hana ma ka lehelehe wale no, a maloko o ko lakou mau naau, he ake oihana, he puni wale, he piha i ke kumakaia, malalo o ka mole o ka hewa, oia ka puni dala, ke akua aikahu a kekahi poe e malama nei a hiki i keia la.

  E hookuu aku ia lakou e hele auwana pela, iloko o ko lakou hoohilahila ia a me ka hoowahawaha pu ia e ko lakou mau hoa kanaka o ka hoomanawanui pu ana malalo o ke apo o ke kuikahi no ka makee i ka aina hanau no ka wa mau loa, ina no ia he mea e mau ai ka noho mana ana o keia poe maluna o ka aina kulaiwi.

 

KA OIHANA KOA.

  O keia ka oihana i hoowahawaha ia e kekahi poe kalaiaina loea o ko kakou aina, e noho nei ma ka pane poo o ka hanohano o ke Aupuni Repubalika uuku o Hawaii i keia la, ka poe hoi na lakou na olelo hookonokono imua o ka lahui Hawaii, he hana waiwai ole keia no ka pono o ka nohoalii a me ka holomua o ka lehulehu, ma ke kulana kiai a pale aku i ka pilikia i ka wa e hoea mai ai.

  I keia la, ua kupu hou mai iloko o makou ka manao hoohuoi, e pono e noonoo ia ka hoemi ana iho ina koa, mai keia mau heluna nui hewahewa e paa ia nei malalo o ka mana o na poo o ka Oihana Hooko, a like me ka lakou i hana ai i ke Aupuni Moi o Liliuokalani, a o Kalakaua no hoi.

  Eia kekahi o na olelo i paanaau loa i ko makou hoomanao ana i ka wa e noho ana kekahi Ahaolelo Kau K@  o ke Aupuni Moi, a h@  olelo ano nui ia e hiki @  ke hoopoinoia, no ka me@  he io iloko o ia mau e@  hoopuka ia, a oia iho @  panai ia mai i ai e lolo@  ka manao puni wale o n@  a me na Lunamakaaina@  ka Hale Ahaolelo o ia ma@  penei:

  "E na 'Lii a me na Lu@  kaainana o keia Buro, @  ana i ka Oihana Koa, o l@  likia ana i ka waihona o @  hulehu, oiai keia aupuni @  aina maluhia, aohe ona ho@  kaka ma ke kahua kaua, a@  aku, nolaila hoi ua oi loa@  ka pono ke hoopau loa ia @  hana, a i ole, hoemi iho @  wale no koa no ka malama@  i ke ola o ke Alii."

  Ua ko kela noi, ua @  wale na Lunamakaainana a@  kou i koho ai, ua ae wale @  mamuli o ka hoonanea ia a@  ko lakou mau naau a palak@  ka poai i kapa ia lakou @  ka Aoao Hoomaemae, k@  na lima a i elua, me na w@  e ha'u ana, "he hana hoo@  dala ka oihana koa i ka wa@  na o ka lehulehu."

  Ua hoemi ia mai na ka@  like me ka makemake o @  poai Aoao Hoomaemae, @  muli o kela ao hookamani, @  Aupuni maluhia keia, aole @  hoa kaua ma ke kahua k@  hoemi ia iho la na koa mai@  nui mai a i ke 60, a me ia @  luna i hulihia ai ke Aup@  Moi i kaena ia e lakou nei, @  au maluhia.

  I keia la, eia kakou ke @  nei ina hana uhauha oi @  aku a keia poe i hana ai, no@  mea, na manoanoa ka ohi a @  o na koa, mai ka poe e kiai a@  ina manamana wawae o na L@  na Aupuni, a hiki loa aku i@  poe malao loa.

  Eia na pualikoa pualu me @  lakou mau heluna lehulehu @  maau hele nei iloko o ka pu@  wai o ke kulanakauhale nei @  ka lakou mau pu @e hahana a @   na manamana i ke @  ai o@  kulanakauhale nei.

  Eia ka oihana malama mal@  hia (makai) me ko lakou ma@  puali kuikawa he lehulehu wa@  e holo-ke ana i o a ianei @  na hoolilo nui hewahewa i @  pakolu aku i ko ke Aupu@  Moi mau hoolilo ana.

  O keia ka wa a kakou @  u-i ae ai ina poo o na oihan@  hooko, ua ikeia, ua maluhia k@  aina, aohe mea nana e hoom@  oni, ua manao makou, @  ai n@  na poo o ka oihana hooko @  nanaa-ai, e hooemi ia mai k@  nui o na koa e ohi laukua i@  nei iloko o na puali kumau@  a e hoopau loa ia hoi na pu@  aliikoa pualu, ka poe e lawela@  we nei ina lako kaua me k@  hoopoino ou i ko lakou ma@  ola.