Ke Aloha Aina, Volume II, Number 27, 4 Iulai 1896 — Page 6
This text was transcribed by: | Lina Deuz |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
Na Palapala
Aoie e ili meluna o makou ke koikoi o ma ahewa ana no keia mau manao i hoopukeia malalo o keia poo, aka, elili no ia maluna o ma poe na lakou i kakau mai.
Mai ka Bana Lahui Hawaii Mai.
HE PANE IA MEKIA KEALAKAI
Ikuu aloha Aina Oiaio,
Ma ka Helu 14 o Ka Makaainana o Aperila 6, 1896, i ike iho ai au i na manao o Mekia Kealakai i kakau aku ai i kana wahine ika la 28 o Feberuari 1896, oiai oia i Kekako nui. A o kahi o ia mau @ e pili anan ia’u a e hoike ana hoi i ko’u hele e ona me na wahine hookamakama o Kikako ma na alauui.
Mahalo! I ko’u nana pono ana iho ke ano o na huaolelo i hoonohenoho ta, ua koho iho la ko’u lamakehala, me he la o ka leo no o I@, a o na lima kakau o Ekau. Oia hoi, oka olelo aku ka M. Kealakai, a o ke kakau mai ka kahi mea i maamaalea i ka haku manao ana iloko o ka nupepa, aka, heaha la kana?
Ina no na M. Kealakai ponoi io kelamau manaomo, a na kahi mea e ae paha i maa i ke kakau manao ana iloko o ka ni pepa e pili anan no’u. A manao hoi e hoinomo i ko’u inoa maikai ma ko kaua aina hanau. Ka bana boi a u i hoomanawanui ai no ka pono o na opio hune o ko’u io ponoi.
A i pokaamaka ae hoi ike akea he puali o na Opio o ka Iseraela o Hawaii ponoi, ma ka inoa Ka Puali o ke Aloha. A o kela manao, a i ole, opu ino ka mea nana e hoohiolo a e hoolilo i ke ala o ka’u mau haua maikai mea maeiaia imua o ko kaua Lahui aloha.
Nolaila, ke ko aku nei o Kamakaia o hooia ako ia oe e M. Kealakai a mo kou mau hoa hookapuhi. Aole e lilo kela hanohano mai au aku, oiai, ua k@i ia a paa @ko o kuu puuwai, a ua kekuluia maluna o ke kahua o na Luna olelo a me na Kaula. “O I@ iho no ka Pohaku Kumu o ke Kihi.
A ke houa houmaku au i ka @ma hanau, e @ke @ou mai ano@no oe a me koo@ kapuhii ko u Iawe hou@ i ka @ ka hanohano no ka pono o na opi@ne o ko kaua to punoi.
Ka hana @ hiki ele ia oe ke hana a ke lawelawe ma keu lilo ana he hoahanau ona @ma no ka Hoomana Katolika, a@ hoo@ aku nei ia oe a imua o ko laua Lahui Oiwi. O kau hana mau iho la no ia o ka ona a hiki i kou haule ana i ka lua pa-no kaauwe mau loa.
Aohe hoi kauia kaohi nana e kaohi @iai i ka lelel koheoheo anan a ka manu kaka iloko o ka wai e like me oe, no ka meu, o loko o ka wai kahi @ake make loa ia e neia ano manu no ka auau ana.
A nolaila, pela paha oe e Mekia Ke alakai, a ke ole au e kuhihewa, ke ona alal no oe inina o na makamaka, a imua no hoi o kau wahine aloha.
O kau hoolaha manao@o ia’u no ko’o ona, a hele pu me na wahine ho@kamekama ma na alauui akea o Kikako nei.
Alaila, ke kue nei kau hoolaba i na maa i hoolahaia e R.W. Aileti.ma ka Heiu 4 o Ka Makaairana o Julai 22, 1895. hap@ hope, e olelo ana penei ma ka aupepa.
“Aole he oiaio o na l@o e pili anan i ka ona o na keiki, be hoopunipuni kela ma@u lawe’na olelo, he inu no na keiki ma ke ano kamauiki no nae o ke @ keonimana.”
E hoomaopopo e kuu Lahui aloha, o keia maluna ne nan mea i hoike ia aku imua o oukou e @ Lahui mai a R.W. Aileti aku. A he kue ana hoi i na mea a Meku Kealakai e imi epa nei i ka Lahei no Kamakaia. O kekahi no hoi a oukou e hoomaepapa ika ai penei:
Ina he ona kekahi kanaka e bele pu ana o@ na wahine hookamakama ma na alanui me ka ona. He mea @iaio, e hopuia ana oia e ka makai a hookomoia iloko o ke kaa a laweia iioko o ka halewai no ka hoopaa ana i ka ona.
A oia ka’u e haohuoi nei, pehea la i lawe ole ia ai au i ka halewai, ina io hoi ua ona au. Oiai, oia iho la ke kahawai o ka poe ona maanei. A pehea iho la hoi i pakele ai o Kamakaia ina ua ona io oi?
He mea maopopu, ua hoopuka mai o Mekia Kealakai i kela manaoino, mamuli o ko’u hou pololei anan aku iaia i k kuha i na maka o Liliuokalani a me ka Lahui, a he luda maopopo hoi, a e like me ka haluku ana a ka puaa iloko o ke kio-lepo opilopilo, pela no ka ilio e hoi hou ala a ai no i ka mea ana i luai aku ai.
Me ka olelu iho, he mea oiaio no paha ia, a he mea ehaeha no hoi i ko’u manao, aka, aole e hiki ia’u ke pale ae. A-he! Nowai ka hewa? Na ko makou noonoo anei i hoauwana? wahi au, A i ole, na kou nooi 00 naauao anei i hooilo ia oe e komo ia kapuahi-a-uli? A e pepehi hoi i kou makuahine napa i hanai mai ia oe?
A ke olelo hou mai nei, he inu @ama no ka nui o na hoa aole nae e like @e Kamakaia. E hoopololei iho pe@e@. Aohe e @ke aku me Mekia Kealakai. Oiai makou i Miliwaukee, a me ka ona bia o M@kia i hoeopaapaa ai @ R.W. Aileti, a puka aku la na huao elo peiapela ia Mekia ia Wile Aileti e hi@ ole ai ke hoolohe aku, e like me ke ano nui oia kanaka (Wile Aileti) peia i uhi pu ia ai ia mau mea.
E hoomanaoia hoi, o ka ona mai ke kumu i puka aku ai kela mau olelo pelapela i kupono ole i ka pepeiao ke lohe aku. Aole he kiko eleele ana i hana ai, e like me makou a pau loa. E hoopolelei iho pene@:
Aole he kiko eleele a R.W. Arleti @ bana ai e like me Mekia Kealakai wale no ke kii i ka wahine haole a ko makou Lunahoohana e limaikaika ai, oia ka wahine a Charles Woodford. Pakele kona ola mai lilo ia ka waha o ka po panapana, a mai hoi kohana aku kain uhane i ka aina hanau.
Aka, mamuli o ka hoomalimaliia ana o keia haole i pakele ai o Mekia, ma ka apua ke ola mamulu mai no ia o na hana ona @ama.
Pehea iho ia ia ia i kou manao e Mekia?
Ke olelo hou mai nei, ua alakai ka Haku iaia ma kahi e pono ai. U-hu E ole io paha hoi ke alakaio ka Haku ia oe. Na ke diaboiu i alakai ia oe @ kahi au e pepehi ai i kou makuahine honua (aina h@nau,) a me kou Lahui ponoi.
Ke olelo hou mai nei, no ka ike i @ newa o kana mea i hana ai huli @ @ e bapazema i ka More@ona. Aole ia oe ia wahi. Oiai, oia hana au i @ ai, aole ia na ko ke kanaka makemake wale ibo no, aka, be mea hunaia i ike wale ia no e ka poe kakaikahi, aole e ka poe e like me oe, a penei hoi kekahi mau olelo au nou iho:
“Aole au he kanaka haipule e like me Kamakaia.” Pololei oe. Aole io o oe he kamaka i ike ia mea he haipule, a o kou bapazemaia ana i ho@banau no ka hoomau@a Katolika. Aole oe i ike a aole no hoi i maopono ia oe ia mea he hoahanau ana no kahi hoemana, aka, mamuli wale iho no o ka makemake o ke diabolo ia oe e lilo i hoahanau no ia hoomana, nolaila oe ia komo kuanui wale aku ai me kou hoomaopopo mua ole ia mea. Pololei wale hoi oe ma @ @. Mahalo ia oe.
O ke@hi hoi. “Eia ka Haku ke ala kai nei ia makou, a he oui Kona aloha i Kana poe kauwa hoopono.” Maanei e kuu Lahui aloha, a o ka panina no hoi keia o ka’u pane ia Mekia Kealakai.
Ge mea @iaio, ina aole ke aloha o ke Akua ia makou, ina i keia la ua lilo makou i mea ole, aka, na ke aloha o Karisto i hoakoakoa ia makou i hookahi puuwai, a i hookahi ke aloha e auamo pu ana i na inea a pau mamua o ko makou alahele imea ole.
E nana i na mea i hapaia mau maluna o makou e Mekia Kealakai, me kona @anao, o kona nealele ana mai ia makou, oe mea ia no Daniela Kaleiko Palikapu, Kakalia a me Kaina W@liokai e hahai aku ai mahope o kana alakai makapo a haule pu aku iioko o ka lua hookabi, oia maoli no kona kumu i hana ai.
A@a, nawai i hoole i kela manao penehi Lahui o Mekia Kealakai? Aole anei na ke aloha o Karisto ia makou, a hoonel@ia kona makemake e kulai i makou.
He mea cia@, na Kona aloha hookahi wale iho no, a oia no ka’u e kaena aku nei ia oe e Mekia Kealakai. Na ke aloha o Karisto e kiai nei, a e mala ma nei ia makou ma na wahi a pau a makon e @ele ai. Aole wa@e no na @ana maikai a makou i hana aku ai @ia. Aka, na Kona aloha wale mai no, no ka mea, he aloha ke Akua.
Lawe aku nei hoi oe e Mekia ina ohe a mako@, haawi mai la no ke aloha o Karisto i mau ohe hou na makou.
A me’ia mau ohe auanei makou e haaheo aku ai imua ou me ka hanohano oi kelakela o ka Lahui Hawaii. A o@i hoi ke aloha o Karisto e hoihoi hou ae ana ika pono pilipaa o ka Lahui Hawaii, oia pono a@anei maluna o makou a me ka makou mau mamo ma kela hope aku.
A nolaila, o oe, aohe ou keena kaawale o loko o ka hale. O kou wa na e kani ai ko aka, o Makalii ka malama kaa ae i o Kaulua, ku ma kapa o ka hale, nana i kaikoeke mahiai o uka, o uka ka hoi ua aina.
O keia mau manao malura ae nei, ke waiho aku nei na kou Lahei e kaupaona i keia, a o na manaopepa e puka mai ana ma keia hope iho, he mau manao i piha i ka manaoino ia Kamakaia, aka, e noke wale no i ke kulai ia kamakaia aole e hina.
No ka mea, @ ponoi no kana hana, a ke aloha o’ke Akua i haawi @ ai, @____ ka na ka o ka @_______ wa e hehi hou ai i ka @________ ma kai no Karisto, a no ka pono hoi o kou Eka@_______ nei.
A pela @___ aloha o Karisto e kokua mai @___.
Kou haa@
S.K. Kamakaia.
Manhattan Beach, Kikako, Illinois, June 11, 18@
He Moolelo
NO KA
HOOKUMUIA ANA O HAWAII
I kakauia a hooponoponoia e Rev. J F. Pokuea, mamoli o ka M@olelo Hawaii i paiia ma Lahainaluna i @ M.H. 1838, a ua paiia a hoop@opouo ia ma ka Halepai Palapala Aupuni m@ Honolulu 1858.
KO HAWAII NEI MAU ALII I KA WA KAHIKO.
Mahope mai o Papa laua o Wakea i mahele ia ai ka alii@ na kahuna, a me makaainana, a mailoko aku oia mau mahele e maopopo ai ke ahi nui a me na kaukaualii, a pela pu no hoi na m@ hele o na kahuna nui a ku kaokoa ai ko lakou papa, oia ka papa kahuna o na’lii, a o kekahi papa, ka papa kahuna o na makaainana.
Maloko o ke kuauhau o na’lii kahiko o Hawaii nei @ biki ia Kamehameha I. aole i ikeia he hookahi wale i@o no ahi maluna o keia paemoku a puni keia paeaina.
E like no me ka nui o na’lii e noho ana maluna o ke@a mokupuni a me keia mokupuni, pela no o Hawaii nei i lilo ae ai i hookahi. Okoa no ko Hawaii poe alii, pela no me ko Maui, Oahu, Kauai a me kekahi o na mokupuni.
He nui a he lehulehu wale na’lii maluna ona mokupuni e noho ana me ko lakou mau makkainana. a o ka moku puni paha o Hawaii ko lakou oi ae. Ua oleloia, o Hanalaanui, oia ko Hawaii kupuna alii; a o Hanalaaiki ko Maui Kupuna alii, a o Ua ko Oahu a me ko Kauai kupuna alii.
Ma ka papa kuauhau o ka banau ana o na ‘Li@, aole @e @aawina like i loaa ia lakou a pau. He kaawale ae ke koko alii o kekahi mai ko kekahi aku.
Ina he alii ou@ ka makuakane a me ka makuahine o kekahi keiki i hanau ia e laua, alaila, e kapa ia kela keiki he Alii No@.
Ina hoi he alii nui ka makuahine, a o ka makuakane hoi, aole ia @3 Alii, alaila, o ka laua keiki i hanau ai he alii papa ia, oiai, o ka makuahine wale no ka mea alii o laua.
A ina hoi he alii nui ka makuakane, a o ka makuahine hoi aole ona alii, alaila, o ka laua keiki ke hanau mai, he Kukaepopolo ka inoa.
Aka hoi, he alii nui ka makuakane, a he haahaa iki iho ko ka makuahine, koko alii, alaila, o ka laua keiki i hanau ia he Kaukaualii kona ino@.
I ka wa kahiko, aia no ma ka lima o na alii ka mana maluna o na maea a pau o ka aina.
O ka manao alii, @______ o ke Aupuni o ia wa, @_____ ola, maloko no ia o @____ ia au, a peia na @____ luna o ka aina ma na @____.
I ka wa kahi@, he @____ make @i o na kanaka. @____ alii, ke @ e aku @ialuna @___
@a no o a’e aku ke @___ maluna o ke alii @___ hopena.
Pela na mea a P@___ hewa ia e@ kanaka.
NA ALII I NOHO HEWA @____
O Waia @e keiki a H@____ namanoulua@, oia ke @____
Ua olelo ia, he aupuni @____ puni o Waia, no ka mea; @____ ma na hana le@ea a @___ olelo ao a kona mak@___ pono ma una o ke au@___ i ke akua, a @na maka@___ ponopono i ke aupuni @___ a e haalele ina hana@___.
Aka, aole nae oia i @___ lama i na olelo ao ma@___kuakane i ao mai @___ paakiki kona @___ ma @__ pono ole ai ka @___ na kanaka.
Ua olelo ia ma @___ ia aku la k@____ o ma @___ he kino, a ma@___ la kona le @___.
Owai la ko @___ ana?
Hai aku la na @___ Kahiko ke @___ noho ana, @___ kai a he @___ ma@ i ka @___ puni a me @ ___ iaia.
Ala@, @___. A owai h@___ ana, no ka @___ akua, @___ a me na @___ na k@___ na hana @___ ua @___ makua ka@___ aina a me @___
Alaska, @____ poo kupa@____ i hewa ai ke @____ no kona n@___ ia ua poo @___ hope.
Eia ka mea @___ iho o kona @___ ka hoea ana @___ ka lawe ia ana @___ keiki e Hiu@___ ana.
@
O Hakau he ke K@___ Pinea, ua oleloia h@__ ka a pene@ ka@__ ka pono ole.
Nana aku ola a ka @__ kai a me ke kanaka @__ ma, alaila, ku no @__ make wale ke kanaka me ka @
Noho hewa oia maluna ok @__
(E nana ma ka oaoa @)