Ke Aloha Aina, Volume II, Number 25, 20 June 1896 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, IUNE 20, 1896

4

 

 

KE – ALOHA – AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa n Lahui Hawaii.

 

 

J. NAWAHI, Lunahoopono pono a Puuku.

E. L. Like, Hope-puuku.

 

 

HONOLULU, IUNE 20, 1896.

 

 

KA HOPENA O KA AHAOLELO.

 

O KE AUPUNI REPUBALIKA O HAWAII NEI

 

            Ma ka Poakahi nei, Iune 15, oia ka piha pono ana o na la he 100 o ka noho ana o ka Ahaolelo Lahui o ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei.

            A heaha na mea i ikeia mamuli o na mea maoli i hanaia e lakou?

            Eia.  Aole he Kau Ahaolelo malalo iho o ka Lani, iloko o ka wa e noho Aupuni Moi ana o Hawaii nei, i oi aku ka hemahema a me ka pelukua e like me ia e ike maopopo ia nei i keia wa.  Aole mea hoole mai i ka oiaio o keia mau olelo ana a makou.

            He nui wale na olelo kaena a me na olelo pahapaha, no ka holopono o na haha a keia Ahaolelo mua (kua nui) e hana ai iloko o keia Kau.  Aka, heaha nae ka kakou mea i ike pono ai?  Eia.  Ua pau lakou i ka lauwili, ke pelekua a me ka hoihope, me he poe la, aole i loaa ia lakou ka noonoo i kinohi, no ka lakou mau mea e hana aku ai.

            Ua ikeia keia mau hana kamalii a me ka lauwili, mamuli o keia kanawai hou i laweia mai ai e hoopau i ka hoailona manamanalima nui i hooholoia mai ne.

            Na lakou no i kukulu i ka Hale, a na lakou no i kii aku a wawahi i ka puoa oluna o ka Hale.

            He mea kupanaha nae ke nana aku, ua apono mua ka Peresidena i ke Kanawai Kakauinoa, a ua hapala oia i kona manamanalima nui, a mahope ua kakau hou i kona inoa e kiola ana i kela wahi i hapala ia ai o kona lima.

            Aole oia wale no ke kupaianaha, aka o na Luankanawai aku hoi o ka Aha Kiekie, ka poe loea a piha ike wehewehe kanawai o na aina a me na Lahui a pau loa o ke ao nei, eia nae pau pu no a hapala pipili ia ana na lima o lakou i @a kanawai nei.

 

 

He Kumu Hooheneheneia.

 

            O ka pili ana i kepau o na poe manu nunui, a pakele na poe manu liilii, oia kekahi o na kumu hoohenehene e lohe mau la nei.  Ke olelo nei kekahi poe kuaaina loa, ua oi aku ka noonoo akahele o na poe kanaka kulana haahaa loa, mamua o ka poe ike nui a noeau maoli.  Ae, he mea pololei maoli no kela.

 

 

HEAHA NA OULI I @IKI MAI?

 

            He manao ninau keia i ke kumu o ka laweia ana mai o keia kanawai, a me kona hoololi hou ia ana.  Heaha la na kumu ano nui?  E @ai mai i ke akea i ike na mea a pau loa.

 

 

            Elua mahele e kau ai kahi o ka pane ana.  (1) Ua pili i ka poe kaukanawai.  (2) Ua pili i ke Akua.

 

 

            1.  I mea e hoikeia ai ka hawawa launa ole mai o ka Ahaolelo.  Ua hookikina aku ke Akua i keia poe e hana i kekahi kanawai a ka lahui okoa i kue ai, a ua haha lakou a ua paa a lilo i kanawai, aka, pehea nae ka lahui?  Ua kue nui ka lahui ia kanawai, a heaha la ka hopena?  Ua hana hou, ua poe Luna Ahaolelo nei i kanawai e hoopau ai i kahi a ka lahui i kue ai, a ma ia mea, ua oi aku ka mana o ka lahui mamua o ka Ahaolelo.

            Na ke Akua i kauoha ia lakou e hoopau i kela wahi i hanaia i mea hoopilikia maili i ka Lahui Hawaii, alaila, o ko wai makemake kai hookoia?  O ko ka Mauka Lani no.

            2.  O ke Aupuni oia maoli ka hapanui o ka Lahui, aole o ka hapa-uuku.  Ke hoike akea ae nei keia mau hana i ka oiaio a me ka pololei maoli o ia mau manao.  A ke olelo nei ke Akua ia lakou.  Mai hoao hou e hana hoopilikia wale i ka poe ilihune ka hapanui loa o ka Lahui.  E like no me ka olelo ka hiko.  “O ka leo o ka Lahui, oia ka leo o ke Akua.”

            Ma kekahi aoao hoi, ke olelo nei makou:

            1.  He mea keia e hoike maoli ana i ko ke Akua mana a me Kona aloha maoli i ka Lahui Hawaii i hoopilikia maoliia.

            Mai ka wa mai i hookoia ai keia kanawai, aole loa i moeuhane kekahi mea, e lawe mai ana ka Ahaolelo i kanawai e hoopau ai i ke ino hapala lima nui, aka pehea nae ka ke Akua hooponopono ana?  Eia i lohe mai ka Lahui.  Ua hoike ae nei o Kuhina Kupa, o Kuhina Kamika ka mea paakiki loa e hooholo i keia kanawai, a ua hoole ka hapanui o ka Aha Kuhina.  Ae, a pehea aku?  Eia, no ko ke Akua ike o Kamika ka mea paakiki loa, nolaila, ua hookikina ke Akua iaia e holo oia i Iapana a me Kina i hiki ia Kupa ke lawe mai i ka hoololi iloko o ka Ahaolelo, me ke kue nui ole ia, n o ka mea, ua hala o Kamika i Iapana me Kina.

            Nolaila, i ka wa a ka Lahui Hawaii i kaniuhu ai, a i kaumaha loa ai, e like me kela ohana Iseraela i hele ai a hoomoana me ka kahakai o Pihahirota e pili ana i ke Kaiula, a nui loa ko lakou pilikia a me ka pihoihoi no ko Parao uhai mai mahope o lakou.

            Aole wahi e hiki ai ke alo ae, he pali na ka aoao akau, a he pali ma ka aoao hema, a he Kaiula mai mamua, aia lakou iloko o ke awawa e ohai ana o Parao mahope o lakou.  Aka, pehea la?  Ua hoopakele o Iehova ia lakou me Kona mana ia la!

            Pela hoi keia?  O ka hele keia a na minute hope loa e hookuu ai ka Ahaolelo, alaila, kakau ia ka apono ana e hoopau i kela hoailona manamana nui mai ke Kanawai Kakauinoa Lahui ae.

            No ke Akua keia hana, aole na ke kanaka, na ke Akua i olelo ia lakou e moni hou oukou i ka oukou mea i hoopuka aku ai.

            Ma na ano a pau loa, ua paulele nui makou i ko ke Akua kokua ana, a oia keia i hanaia iho la.

            Nolaila, he mea pono i ka lahui e noonoo a paulele aku i Kona kokua ana mai.

            He nui na ninau, aia na ninau hoomaloka e hoopahaohao ana, no ko KE ALOHA AINA a’o aku i na kanaka e akahele me ka malie me ka pupuahulu ole, a paulele i ko ke Akua kokua ana mai.  Aole makou i pane aku ia mau ninau hoole Akua.

            Aka nae, ua pololei no ka KE ALOHA AINA i hoopuka ai ma kela mau pule aku nei, e olelo ana. – “Na lakou no (Ahaolelo) e hoopau i ka lakou ino lapuwale i hana ai.”

            I keia la, ua ikeia na lakou ponoi iho no, na hoa a pau o ka Ahaolelo, i hoopau iho la i keia ino hapala manamanalima nui a lakou i hana ponoi ai mamua.

            O ke kumu o ka malaelae a me ka moakaka o ko makou alahele kalai-aupuni, oia no ka paulele mau maluna o ko ke Akua alakai ana.

            He hookahi wale no mea kino e hana nei, aia no ia ma ka hi hookahi wale no, pehea i loaa ai na mea a me na manao e hopiha ai i ka nupepa?  MNai ke Akua mailuna mai, ka waimapuna o na manao naauao a me ka oiaio.

            He wahahee namanao i alakaiia e ko ke kanaka noonoo wale iho no, a he hoopunipuni me ka epa wale aku.

            I ka wa o ka mea kakau e nana aku ai iluna, alaila, e kahea ana oia, e haawi mai i na manao oiaio naauao a i kupono i ke a’o ana i kona Lahui.  O keia ke kumu o ka plolei o kana mau mea e olelo ai, a e lilo ai i mea hoomalamalama ai i kona Lahui, a ua lilo ia i mea mana maoli e hoolohe ia ai.

 

 

Na Poe Ike Maopopo M@@li.

 

 

I KE KAKAU MANAO AN.. MA KA OLELO HAWAII.

 

            He mea nui ka ike a me ke akamai o ke kanaka i ke kakau ana i kana olelo makuahine ponoi iho, mamua o kona ike a akamai i ka h@i olelo, e like me ko na aina e aku, ka aina hoi mawaho aku o kona Home e noho nei.  He mea maikai no i ke kanaka e loaa nui iaia ka makaukau ike kakau a haku manao ma na olelo o na lahui e, aka, i e olelo nei makou no ka mea pili i ka olelo Hawaii oiaio maoli.

            He heluna uuku loa iwaena o na tausani o na poe Hawaii, i loaa maoli ia ike kakau manao ana, no na kumumanao, na olelo pale, a no na mea a ae i alakai ia e hoopuka imua o ke akea.

            He nui wale na huaolelo Hawaii i kakauia mai, he ano maoli no ko na huaolelo pakahi a pau, a ua loihi na wehewehe manao ana malalo o kekahi mau kumu i hoikeia, a pela aku no.

            Eia nae, ke hoomaopopo iho i ke ano o ka olelo a me ka wehewehe ana mai, ua hele e loa aku la i o, a ua pili ole a ua mokumoku ke kahua i kukuluia ai ka olelo alakai no kona kumumanao.

            Ua manao kekahi poe, aohe no he hewa o ka laukua ma o kela a o keia, aia ka pono o ka piha o na kolamu o ka nupepa!  Ua like ia hana me ka ke kanaka pololi, e noke ana i ka ai i kela a me keia aia ka pono o ka piha o kona opu a mahope, loaa ua kanaka la i ke nahu, a mai poino loa oia, e ole e loaa koke ka laau hoonaha, oluolu ai.

            Mai manao na poe e kukulu i ko lakou kahua hoopuka manao mahope o ia ano, he mea hoonui wale i na pohihihi mamua aku o ka loaa ana o ka mea i makemakeia.

 

 

            He mea ano nui keia o ka ike pono iho o ka mea kakau manao olelo Hawaii, e loiloiia aku ana, a e heneheneia aku ana, kana mea i kakau ai e ka poe ike kakau manao olelo Hawaii.

            Mawaena o na poe i kakau manao mai no ka nupepa KE ALOHA AINA, ma ko makou hoomaopopo maoli ana iho, i ka hele a maloeloe na kalai olelo ana.  Aole i oi aku mamua o 3 poe Hawaii maoli i ike i ke kakau manao i hiki mai i o makou nei.

            He nui na poe e ae malalo mai ka lakou mau kalaimanao ana, aka, aole e hiki ke heluia he ike kakau manao ma ka olelo Makuahine o Hawaii nei.

            No keaha la keia nele ana?  A no keaha la ua hiki ole la ia kakou ke hoomaopopo i ka @ kou olelo Makuahine?

 

 

            Ua hoopahaohao loa ia @ Moi o Rusia, i ko Iaukea P@lapala Hoolauna Luna Aupuni mai Hawaii aku nei i ke kak@ ia ana ma ka olelo Enelani, ia@ i holo ai i ka poni Moi o @ makuakane i make o keia E@pera hou mai nei.

            Eia kana olelo ninau, “A@le, ka paha he olelo kamaaina o ka lakou Lahui?”  - (Polo@ mai la ka Emepera) hoa-a ih@ la hoi ka poe hookae i ka ole@ Hawaii o ka aina.

 

 

Ko Makou Manao Koho Wale.3

 

            Ke ike nei kakou i ke al@ nuiia e hoopau loa i ke ao a@ ina keiki i ka olelo Hawaii alaila, ma na hanauna mahope aku e nalowale loa ana ia lako@ ka lakou olelo ponoi, a ina @ makemake e ike i ka olelo Hawaii, alaila, hele na Mr. Scott @ ao mai, me ka uku ana he $10 no ka hapaha.  He ike hana no keia a ka haole @ hana mai nei.

            E malama i ka ike olelo Hawaii no kakou, he nui loa na tausani poe ike olelo Hawaii ma ka Lani i hala e ak@ mamua o oukou.

 

 

KA HOOMAKA MUA ANA MAI.

 

            Ua hoomaka ka ike @a ana o ka lawelawela @ manamana nui ma ka w@ A@na i hoolilo piha ia ai o@ a me kana mau keiki, @ @ hana ma ka manawa paha @ @ane ana i ka makahiki 2513 A. M. a i ole ia, i ka makahiki 1491 B. C.

            Ua olelo ka mea wehewehe manao Baibala, no ka pa@k@ 20 o ka mokuna 29 o Puk!ana, penei:

            O ka piko o ka pepp@ @u me ko ka manaman@ @ a me ka manaman@ wawae aku; he hoike ana ia i  ka hooko pau pono loa ia @ @ @poni laa loa, a hoo@ @ @ o Aarona a me kana m@ @ no ka oihana kah@na.

            Penei ka heluhelu @ @ pauku 20:  “Alaila @ @ oe i ka hipa, a e lawe @ kahi o kona koko, a ka@ @ @ piko o ka pepeiao aku @ @ na, a me ka piko o k@ @ akau, o kana mau k@ik@ @ m@ ka manamana nui o k@ @ mau lima akau, a m@ k@ @ namana nui o ko lakou w@w@ akau, a e kapipi hoi i ke @ maluna o ke kuahu a p@.

            E nana ma Oihanakahuna 8:23-24, a penei ka heluhelu ana o ia mau pauku:

            Pauku 23.  “Pepehi ae la hoi oia, a lawe hoi o Mose i kau wahi o kona koko, a kau aku la ma ke kihi o ko Aarona pepeiao akau, a ma ka manamana nui o kona lima akau, a ma