Ke Aloha Aina, Volume II, Number 24, 13 June 1896 — Page 4
This text was transcribed by: | Cathy Peloso |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA, POAONO IUNE 13, 1896
KE - ALOHA - AINA
Hoopukaia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.
J. NAWAHI, Lunahooponopono a Puuku.
E. L. Like, Hope puuku.
HONOLULU, IUNE 13, 1896.
KA LA SABATI MUA LOA.
E hoomanao ia o ka la 7 o Iune A. D. 1896, oia ka manawa mua loa ma ka moolelo hooponopono Aupuni ana a na misionari ma Hawaii nei i ae ai e weheia na anaina hoolaulea.
Na na misionari i hoolala a i kukulu maoli i ke kahua Aupuni Moi o Hawaii mai ka wa mai mahope iho o ko Liholiho pii ana ae ma ka Nohoalii o Hawaii.
A ma ia wa mai no hoi ua wea mau ia na Alii e na miaionari, penei ka pono o na kanawai, iloko o ia wa naaupo. Ua hoopauia na kapu kahiko o Hawaii nei, alaila, ua hookumuia na kapu la Sabati, a ua ikaika loa ke kau ana o keia kapu la Sabati ia wa, no ka mea ua komo pu na Alii, a me na Kuhina Nui o ke Aupuni iloko o ka lawelawe hoopilimeai ana he pono hoi keia.
Pela mau mai no ka laha nui ana o ka mana hiipoi la Sabati a komo loa mai i ke au ia Kamehameha III. Ua oi loa ka ikaika o keia mana hoomalu Sabati ma na apana kuaaina, a ma na mokupuni hoi o waho aku mai Honolulu aku nei.
Ua kapu maoli ka ho-a ana i ke ahi a me ke kii ana i ka wai i ka la Sabati. Ua kapu loa ke kuai ana i kekahi wahi mea ai i ka la Sabati.
Aole loa hoi e ae ia e hana i na lealea, a e hoakoakoa i na anaia i na la Sabati. O na anaina haipule wale no kai ae ia e hana, a e hoakoakoa i na la Sabati.
O ka mea kupaianaha no nae e uwi ia ana no na bipi waiu a ua poe misionari nei i ka la Sabati, a e a ana no ke ahi i ke kakahiaka a me ka auina la Sabati. Aka, ua pahola aku la nae ke kapu oi palena ole iluna o ka Lahui Hawaii.
Pela i paa aia ka lahui ia wa malalo o ka mana misionari, a pela i mau mai ai ko lakou mana pu iloko o na hana hooponopono Aupuni no na makahiki he 35 ka nui maoli, a hiki i ka wa i komo nui mai ai na poe haole o na ano a pau loa mai na aina e mai.
Ke Kumu o ka Hookuu Akea ana.
Ua maopopo e ia makou ke kumu nui o keia hookuu akea ana i na anaina puhi ohe. Oia keia: I mea e hamo iho ai i ka waiubata a me ka meli maluna o ka oihana kikipu a lakou i na la Saabati.
O ka hana kikipu i ka la Sabati, he like ia me kekahi apana berena kulina, aole o na makemake nui ia, a ia wale no, a hamoia ia iho oia me ka waiubata a me ka meli hoi.
O ke puhiohe hoi, ua like ia me ka mea ono palupalu maikai loa, e hikiwawe kona poholo ana aku ke kmoni aku, me ka hapala ole ia i ka bata a me ka meli.
Nolaila, ke kono nei lakou na alakai o keia Aupuni i na kanaka, ma o keia wehe akea ana i ke puhiohe i ka la Sabati, i mea e hoonanea ia ai, a olelo. O! Maikai no hoi ha keia la, aole he hewa.
Aka, aia ko lakou la manao i na hana kikipu a lakou. Ma keia mua aku, e ae mai ana lakou e paani koloke i ka la Sabati, he wahi mea ono huamoa no keia e poholo keoke ai ke ai iho, me ka hapala oleia i ka waiubata a me ka meli.
A pau ia, alaila, e ae ana lakou nei e paani kinipopo i ka la Sabati. O! He mea ono kohu pukini keia, he nui ka poe makemake loa e kinipopo i ka la Sabati e like me ko Amerika e hana mai la.
A mahope mai e ae ana lakou nei, e heihei lio i ka la Sabati. O keia ka panina o na mea ono wai meli palupalu onoono o ka puu ke ai iho! Pau na kanaka i keia hana i ka la Sabati e like me ko Amerika hana nei.
Nolaila, ke alakai ia nei na manao hiaai o ka lehulehu e apono aku i keia mau hana, a e ai i na mea ono, i mea e hele kaokoa ai na hana kikipu i na la Sabati, ka apana berena kulina i hamoia i ka bata a me ka meli.
HILAHILA MAKOU I KA IKE ANA.
(Kakauia no KE ALOHA AINA)
Ma kela anaina Puhiohe i malamaia ai ma Maki Ailana ma ka auwina la Sabati nei, Iune 7, ua loaa ia makou kekahi kumu e hilahila loa ai. Aole keia he hilahila mawena o na poe hele makaikai aku, aole hoi ma o na hoa mua la o ka Bana o Ke Aupuni Repubalika la. Aka, aia keia kumu o ka hilahila ma o Wile Aileti ame Mekia Kealakai.
O ke kumu o ko'u hilahila loa ana, eia keia. Ma ka A. kD. 1893, a mahope koke iho no o ko Mr. Willis hiki ana mai i Honolulu nei, aia hoi, ua haawiia ae he paani akea nui e ka Bana Lahui ma ka Hotele Hawaii. Aia he anaina nui kai akoakoa ae malaila. Ua nui na mele maikai i mele ia mai e na hoa o ua Bana Lahui nei. O Wile Aileti a me Mckia Kealakai, e noho ana laua he mau hoe no ua Bana la.
I ka hoopau loa ana o na himeni Hawaii, ua himeni ia mai la kela mele kaulana Ai-Pohaku. Ilaila ko'u lokhe mua ana ia mele kaulana.
Aloha ko'u uhane i ke ano o na olelo o ke mele, e helelei ko'u mau waimaka i ko'u lohe ana aku ia mele. O keia Wile Aileti, o kona leo ka'u leo hoomaopopo loa i na puana olelo e hana ia mai ana.
Olelo iho lau au iloko o'u iho Ae--na ke Akua ka olelo a he hopena ko ka olelo. Aia a nui ke kepaa iluna o ka olelo (pule) mele, alaila, ua pololei ia mele, aka, ina hoi e aui ae ana, a haalele i ka olelo o ka pule, alaila, e kaia ana i ke kino aole e hala ana.
E Nana Mai i ke Mele
MELE ALOHA AINA AI-POHAKU.
1. Kaulana na pua o Hawaii.
Kupaa mahope o ka aina,
Hiki mai ka elele a ka lo- (koino
Palapala alunu me ka pakaha
2. Pane mai Hawaii-Nui o- (Keawe.
Kokua na Hono-a-Piilani,
Kakoo mai Kauai o Mano,
Pau pu me ke one o Kaku- (hihewa,
3. Aole e kau e ka pulima,
Maluna o ka pepa a ka (enemi,
Aole makou a e mainamina,
I ka puu dala a ke Aupuni.
4. Ua lawa makou i ka pohaku.
I ka ai kamahao o ka aina,
Hoohuiaina kuai hewa,
I ka pono kivila o ke kanaka.
5. Mahope makou o Liliulani,
A kau hou la i ke Kaluanu,
Haina ia mai ana ka puana,
Na pua i aloha i ka aina.
Hakuaia e KEKOAHIWAIKALANI.
Ke Kumu o ka Hilahila.
O ke kumu o ko makou hilahila, oia ka ike aku ia Willie Aylett a me Mekia Kealakai, e ku mai ana iloko o ke anaina puhiohe o ke Aupuni a laua i noke ai mamua i ka hoole, aole e ae e lilo i kauwa na ia poe. Eia ka e hoi hou ana a pau poo iloko oia mea.
Auhea kela mau hua mele, kupaa mahope o ka aina? Aole! he pelukua maopopo.
A pehea keia mau lalani mele a ua o Willie Aylett ma e himeni ai: Aole e kau e ka pulima maluna o ka pepa a ka enemi. Ka ua hawahawa iho la na lima o laua a ua pili i ke kepau a ka enemi. Aka iki lakou la ia olua.
A pehea keia: Aole makou a e minamina i ka puu dala a ke Aupuni? Kahihi!
Ua nui ka minamina o laua i ka puu dala a ke Aupuni, a nolaila ka hele ana e hoohiki aku i loaa ona puu dala na laua.
A pehea keia olelo: Ua lawa makou i ka pohaku, i ka ai kamahao o ka aina? Kai @kiki kela mau huaolelo, a pakiki no hoi ka pohaku, aka, he p@lune wale o ua o Willie Aylett ma.
Ae, ua hala aku la ka hapa nui o ke mele ka@lana, a ko@ keia mau huaolelo hope loa penei: Mahope makou o Liliulani, a kau hou la i ke Kalaunu.
O keia na hua nana i hoike mai i ko lakou olelo hoohiki paa loa. Aka, pehea iho ia nae hoi? Oia ka makou e olelo nei, hilahila makou ia Willie Aylett ma, i ka hoea ana mai e ku imua o ka lehulehu, me ke ano o ka muhee, a me ke ano ua pau loa ka hilinaiia, he mau kanaka e hooko ana i ka laua mau pule i kahea ai.
NAPOEIAOLAHIKAAIKA,
Honolulu, Iune 8, 1896.
O KA HOPENA AKU ANEI IA?
Ua ike iho makou i na nupepa olelo Beritania o keia kulanakauhale, e olelo ana, ua pono loa keia hana a ke Kuhina Cooper, e hoonoa nei i na paani puhiohe ana ma na la Sabati a pau.
A ke olelo hoomaoe hou ae la no hoi he mea pono loa e wehe akea ia na paani kinipopo ana, a me na lealea hooikaika kino a pau e like me ko Amerika, ko Geremania, ko Farani a me ko Rusia.
Ina e hookoio ia ana ia mau manao, alaila, ua hiki mai kona hopena Ikapoda.
Heaha la na pomaikai oi aku o na aina i wawahi i ka maluhia o na la Sabati? E nana mua i ka lahui Isaraela, alaila, i ka lahui Farani, alaila, i na lahui Latina o Amerika Hema.
Heaha na mea i ikeia? He pomaikai anei? Aole loa! Aka, he poino loa a me ka popilikia mau,
Ua lilo pio ka Lahui Iseraela he 70 makahiki malalo o na lahui e. No keaha la ke kumu? Ua maopopo loa, ua hana ino loa lakou i ka la Sabati laa o Iehova.
A pehea ko Farani, a penei: I kona wa i kukala kuahaua ae ai, aole he Sabati ma Farani? Ua lilo o Parisa iloko o na noho ana haunaele maoli, a luku aku a luku mai na kanaka, a piha na alanui i ke koko i hookaheia no keaha?
No ka hoowahawaha loa i ke Sabati. E nana i na Aupuni aohe malamaia oka malu o ke Sabati ma Amerika Hema Pehea lakou? Aole anei haunaele mau? Oia no.
O ka hopena ia o keia Aupuni ke hoolilo i ke Sabati i mea hooulu mai ina hana lealea wale iho no.
E noho ana kakou a ike ina poino e ulu mai ana no ka hoole a hoowahawaha Sabati.
O KE OLA IHO LA NO IA O KA LAHUI
(Kah@ia no KE ALOHA AINA.)
No ka nupepa Kuokoa i puana mai i kela mau olelo maluna, i ka malama o Ianuari 1884, malalo o ke Poe "ke ola o ka Lahui." A heaha ia ola o ka Lahui? Eia iho na hoakaka ana a ua nupepa Kuokoa la, a hiki i ka puka ana aku o kela mau olelo maluna.
"Pololei a holo, @ na hana pili, aupuni a pau, @ moeka@ like na noonoo ana mai ka poe @ noho ana ma na wahi kiekie a hala loa ilalo i ka poe haahaa loa, alaila, o ke ola iho @ no ia o ka Lahui."
E ka Lahui Hawaii, he me oiaio maoli kela mau olelo a ka nupepa Kuokoa, aia io no @ pololei na hana a me na lawe lawe ana o na hana pili aupuni a moekahi hoi na noonoo a@ mai ka poe iluna a hiki ilalo ka lopa, alaila, "o ke ola io i@ la no ia o ka Lahui."
Ua hoopukaia kela mau manao e ke Kuokoa ma ke @ kue ino i ka Aha Kuhina o Kipikona. Aka, e lawe mai @ kou ia mau olelo maikai, a @ pili iho no keia ano Aupuni @ ku nei, a me kana mau lawelawe pili Aupuni ana, heaha @ kakou e ike pono iho la?
Auwe! Hole Samoka!! H@ poino loa. He poino i ike @ ia i ke au o Kipikona kela K@hina i hoino nui ia a i ba@ koleia hoi e ka poai hooka@ Aupuni Moi, mai kona wa@ noho Kuhina ai, a hiki wale @ kona wa i lalau lima nui ia @ e na poe hookahuli Aupuni Moi.
A ina kakou e hoohalikelike iho ana i ke kulana Aupuni ke au o Kipikona e noho K@ hina ana, me keia au o k@ ano aupuni lima nui, o ke @ hea ka oi aku o ke ino a @ ka pilikia o ka lahui, a me holopono ole o na hana, @ ka moekahi ole o na noo@ ana mai ka poe kiekie, a hiki ka lopa?
O keia au no, ke au a @ poe kuko ino i noho ai, o ke au a ka hewahewa o pono ole i ike makai i aole mua mai.
Eia hou iho @ nei olelo a ua nupepa Kuokoa "Kekee a hoo@puwaleia lawelawe oihana Aupuni @ moekahi like ole na noo@ mokuahana, kue aku koe @ alaila, o ka poino @ no @
He mau olelo pololei ho@ keia. Aka, @ pili @ ai nei mau olelo a ua nu@ Kuokoa nei? Eia ka pane@
"Pili pono loa @ mau @ i ke Aupuni e ka @ ke @ puni Origate @ma ka hookamani Repubalika @. Nolaila, ua poino loa ka @ nei ano aupuni no na @ moakaka loa i ikeia. Ho@ la ka olelo, a ai i ke kahu."
HILO @