Ke Aloha Aina, Volume II, Number 23, 6 June 1896 — Ka Manao Hoakaka o ke Kuhina Waiwai. [ARTICLE]

Ka Manao Hoakaka o ke Kuhina Waiwai.

~TCc lawe mai nei makou i na mea i hoolahaia ma na nupepa Star o lune 2 a ka nupepa Aelvert'ser o lune 3, e pili ana i na oielo hoakaka hope loa a ke Kuhina Waiwai S. M. Damon i hoike ae ai imua o ke Senate ma ka la 2 o lune, 1896. He mau olelo loihi maoli keia, a he niea hoi i ku maluna o ko kakou kulana aie dala, a me na pono kuleana piii i ko ka Lahui Hawaii nei kulana kaiai aupuni kuloko. He mea maoli keia e pono ai ' ika Lahui Hawaii ponoi ke ike

m«foli me kona mau maka, me ka hilinai ole aku na na poe malihini e hana koiohe mai. E hoao ana makou e kama iiio i kekahi mau mea a ke KuA jsina Waiwai i olelo mai nei i Veia wa, a me na mea no hoi

i olelo ai ma-nua aku nei, mahope iho o ko makou waiho akea ana aku imua o ka lahui i kana mau oielo hoakaka hope Joa iho nei, ma na ano nui hoi.

Nt Oitlo i S M D*moa mt lnliao loae 1896 • Mahope iho o ke kapae ia ana o na i-uli o ka Ilile, ua waiho mai la o Mr. Damon he hoakaka e pili ana i ka bila aie dala a me hx>pau aie, j I kekahi manawa mamuaaku* nei, i ko'u wa iloko o na manao like ole ma kekahi hana, ua hele aku au 1 ko'u makamaka hauoii nui Paul Neumann, nQ kapa olelo a'o mai, ua hoike mai oia ia'u i keia, kuhikuhi: "E Damon mai hopo i ka hooko aku." O na mea a pau ioa e pfli. ana i na han.a a pau, koe wale no he mau wahi huaolelo uuku ua pau loa aku īa i ka hala mai ia'u aku. Mai ka wa mai i hapai ae ai ke Seoate i ka bila mai ka par pa ae, ka mea hoi i waihoia aku ai e ka Mana Hooko i kinohi o ka hoomaka ana o ka Ahaolelo, ua hooholo iho au iloko o ko'u manao iho, ina paha au e kamailio hou aku a na no ka bila kanawai hoopau aie, ka bila aie dala, a i ole ia, i kekahi mea e ae paha t pili ' ana i ke ana waiwai o ka aina i keia kau. 6 • Aka, o ka'u mea noonoo nni Soa t o kela olelo naauao ioa a Mr. Neumann .i olelo mai ai;

"Mai hopo ika hooko ana. 1 ' A oiai au e kamailio ana e lilo paha ia i mea komo io, & aole paha. Aka, ke hauoli nei no nae au, oiai ua hooko au i ka'u hana ma ke ano he Kuhina Waiwai, ma ka lawe ana mai a hoike o ke Senatc» —M*HcaTrs~māTTTīaparT>ou ia ae ai ka biia kanawai hoopau aie mai ka papa ae, ua hoikeike'aku au ina kumu a pau loa i ninau ta mai, a hiki no i ka mea a'n i manan'ai k»i.

mu hoopaapaa ikaika loa ia, a hoomau aku la no o«e pela, ua hoikeike aku au i k* pooo o ka hoopau aie ana. O ka'u olelo a'o i kau leo ia mai, e hoikeike aku i kesa kumu; a ke ku nei au he hoa no ka Aha Kuhina e koi ana no ka hooholo loa ia o ka bik e like me ia e ku nei i keia wa. A no ka mea e pili ana no ka

bila hoopau a:e, ua hikl no lakou e hooholo mawaho ae o keia mau mea a'u e kamaiiio nei. Ano, ua hiki mai nei kakou

ina bila helu 20 ame 21. O ke a mau bila, ua hookomoia mai laua, he mea e hoopauia ai |ka hoomauia ara aku o ke kuilana o ka aie da*a ana, nolaila, he mea kupono ia laua, he kulana Wee o na uku panee, a ina he mea hiki ke laweia aku jma na makete dala o waho alaila, e hoomau aku no 1 ka aie ana e like me ka mea hiki maloko nae o kekahi mau hoohaiki ana ma kekahi kanawai. Ua hooholo iho la nae ke Senaie i ka bila helu 46, ma kahi o kela mau bila, e apono ana i kekahi Aie Lahui, a me ka hoopuka ana o na bona i mau mea e izoopaa ia mai ai. i

Mai ka ike maa mai, ua loaa ia kakou iloko o na makahiki eiua i hala aku, ka mea a'u e pono ai ke hoike mo&kaka aku i ke Senate i nā wahi o na itai mii a pau loa i kuhikuhiia ai iioko o ke kanawai aie, aole loa he palena no na pilikia a me na hoopaapaa i ka Aha Mana Hooko e malama pono ia mau aitimu a pau loa. O ka bila haawina e pokole ana oia ma kekahi mau aitamu a e oi loa aku ana ma na hoolilo ana ma kekahi mau mea, a no ia mea e hoopoino ia ka manao o keia hik Oia hookahi ke kumu i ai ka bila o ka makahiki 1892. A eia hou keia kumu kue e pili ana i ktia bila helu 46, aoIe oia na kekahi hoa o ka Aha Kuhina i lawe mai. Penei ka heluhelu ana o ka mahele 7 0 ke kumukanawai, pauku 8: Aole he bi)a haawina, a bila paha e pili ana no kekahi aie lahui, e hiki ke hookomoia mai e kekahi mea, ke*

wale no ina he hoa ia no ka Aha Kuhina. . He mea hiki no ina hoa a pau, ke lawe mai he bila e hoololi ana i ka hila haawina kumau no na uku luna oihana, a j!Qjtta-uk«—paahana—T^roakafcaf maloko olaila, Aka, ke wathd aku nei no au no ko aukou Kooholo maikai ana, i na paha o bila kanawai helu 46, he kumuhana ku i ke kanawai. O kekahi kumu hou aku oia ka mea pilikia loa, Ua k'ī af W ia malalo o ke Kumukanawai ? Pauku 68:—E hoakakaia na kanawai pakahi a pau loa malalo o kekahi kumu hookahi, a e hoikeia ia mea ma kona Poo. Oke Poo o ke Kanawai e hoololi a e hoopau ana paha i kekahi Kanawai, e heakakaia oia e ka mokuna a pauka paha 0 ke Kanawai e hoololiia ana, a e hoopauia ana paha, a ua pili no ia i na kumu manao a pau. Ua kamailioia ae maloko o I keia Hale, oka Biia Kanawai | Helu 46, ua hiki ke hooko aku 1 ka Bila Haawina ma ia mea. Ua makemake loa au ina he hiki i kekahi hoa o ka Hale ke hoike mai, pehea la e ioaa mai ai ia oe ke dala aie ma kekahi kanawai, alaila, hoolilo hou aku no ma la kanawai no. Aole loae hiki ke loa i ia'u kekahi wehewehe ana mai no ia mea, Iloko o ka 1892, he mea oiaio, ua hooholo lakou he Kanawai e hoolawa ai i na Ilaawiua o $750,000, a he Bila Kanawai Aie I)ala maloko oia Kanawai. Oia ke ano hana o ia manawa, e hooholo i bila no na Haawina Uku mau, a he Bila Aie maloko n : oia bila. Aka, ua malama a hoof?aawa!e ioa ia ia mau mea, a ua hooko pololeiia. Oka Pauku 4 o ke Kanawai o ka 1892, penei

'. I ka heiuHelu ana: O ka huina aie e loan mai ana malalo o keia Kanawai, e waihoia oia īloko o ka Waihona Dala no ka\ookaa ana aku i ka aie hoopauo 1891, a e ukuia ae maiioko ac o laiia no na hana o na mea i hoakakaia malalo ae nei, aoie loa no kekahi mea e ae. Na uapo, na paiekai, a peia aku. Iloko o ka 1893, ua hooholo Kkou he kaniwai, oia ke kanawai 16 o ke Aupuni Kuikawa, i mea e hooko ia ai na manao o ke kanawai mua o ke Kau o 1892, a m* ia mea i hiki ai ke hooliloia ke elala i aie ia i hoakikaia ai. Pela pu mai ke kanawai 7 o ike /\upuni Repubilika, e pakui ana he bila haawina manuahi no ka pono o ke Aupuni Repubalika, no na makahiki eluae pāū ana i I)ec. 31, 1896, jlaila i hoakaka pono ia ai kahi o ke dala i hooiilo ia ai. Peoei ka heluhelu ana o ka

Pauku 1. Oa& huina iho nei i hiki aku ka helf}? f Jef $8,800, ma keia. ua boesi&* ae oia mailoko ae o kekafci 4ak e loaa mai ana i ka Waiheua] iloko oka manawa e pau ana iioko^o ka apoaa ana-umi a kcltailfcwĀi ak ma I lanuan 11, 189S, a ma ke Ka£nawai 16 o ke Aupuni Kuikawa, i aponoia i Feberuart 18 1888, mai, na loaa pakiii mai o na dala ibkn o hn ffnnnUrr Hale Leta, a nlai na loaamau mai hoi oke Aupum. Aka hoi, o na huina dala i hooiilo mua ia no na lilo Aupuni, a i oie ia, mainaioaa ma? o' ka Sanako Hale Leu no na kumu i hoakaka mua ia, a e hoihoi ia mai no ia mai na data i loaa māi no ia aie. Aiaila, ua uhai mai U na aitamu i hoakakaia kahi i hooiiloia ai ke dala, oia na uapo hou, na palekai, a pela wale aku. Ua hoike aku au 'ia oukou mamua, aole no he mea kupono ka hooholo ana i ka Bila Aie Dala, a e hooliio i ke dala i aie ia maloko oia kanawai hookahi no. He kanawai kaokoa loa no ia. Oka pilikia ma kela Kanawai Aie mua a kakou, o na hoolilo malalo o na haawina like ole, aole loa ia i makaukau like e like me ka huina e waiho ana ma ka lima, ua ulolohi loa na hana ma kekahi mau aiiamu, a makekahi hoi, o ka huina e waiho ana ma ka lim3, ua oi loa aku >a

mamua o ka mea i koiia mai. O kekahi kumu kue ma ke Kanawai Helu 46, oia no na ioaa pakui mai mai na loaa mai o ka Banako Hale Leta, a mai na loaa mau mai i hoolilo ole ia, e like me na hana ana a ke Aupuni Kūikawa, a malalo hoi o ni hooponopono Aupuni mua ana. O ko'u ike maa mai aole e hiki ia kakou ke hilinai waie maluna o ka aie dala #aie

ao, i mea e hookoia ai na hana nui o ka lehulehu. Malia e emi ioa iho ana na dila ioaa mai, i ka wa e hooko ia ana ka hanaanar, a he mea piiikia ,maoli k i huii ana i ke dala kuikawa, inai na loaa maa mau mai ame na Loaa Banako Hale Leta mai, i mea e hooholoia ai na hana. He mea oiaio no, e uku hou ia aku ana no ia i ka wa e ioaa mai ai na dala aie malalo o keia aie. Eia ma ke Keena Wa wai he mau dala pakui i aie ia aku malalo o ke kanawai aie mua aku nei, no na aitema, a mjii na wahi e ae mai, kekahi huina o $115.000, ka-mea nae e hiki ole ke hoopa ia aku . malalo o k f Heiu 46, a i nakiikii paa loa ia no na makahiki elua, a hiki i keia Kau Ahaolelo hou aku.

Ue meakuponu Blftn3ois, ona lona mai oa wahi lona Wi i a maa niau, Bw»ko Hale Ltta kej^i^B Keeaa Waiwal: * IlPewaawale ia lakou, no he hapa lakou 0 ka mea InH £ko*.- Ke kūkua n t ,"j a k«™ kBhi i kekahi. I kekahi nawa. ua kii ?ku Waiwai i ka a pela no hoi, ua kii maiH Banako Hale Leta i ke Waiwai. Aia no he alanui e Rl mawaho o ns lla ulu mai ko'u mmo no ka ooou ana aku i keia nao, no ka mea, 0 keia bik, he mau inea ponoole^H

i ka manao o na -Sena-i«*, - :-Ke""OteTo nei au nn na B3 Helu 20 a me Hek 21/K koi aku ' nei au ia oukn*/ ; holo ia mau bi!a, t; llke mei i; ke» wa ano, aka nīie, e mai mai ia laua oiai i na rae kupono e hiki ai ke hoolawi keia kumuhana. P fia kumu 1 hoekaawai* lokoa ia ai na hila nu *ke w nui. oia hoi o ka liila He!u 20 oia ke Kanawai Kahua kahi i kukuluia ai ke kanawai aie dak i apono ia, a ī paiia maKinao na bona, a i hooioli olr ia ha, e hoakaka ana i ka loihi e h manawa a me ka uk-1 i.aea P«O ka Bila Helu 21, m pili

ia no ka haawina hooliln t hoiHe ana i ka manawa i hana-.ii ai ka aie, a e kaup ilena ana i ka mana o ka M in;i 1 lo ko, e pili ana i ka uku o kt: Komi!sina, a uku hoemi. a me kekahi luku kupono e hoolawa ai tn I hoolilo kuikawa ka mta hiki mau i ka Ahaolelo kr kau. ka nawai • kela a'me k« i e like me ke kulana-o k t inileie ia o ko ka lahui pono He mea. maōpopo ■ ? kiekie loa- ana na uku m.ikini (premium) e koiia mai a n a ; ole ia, ua loli ae no AoN no he mea pono e paiw kt k-ana-wai hoaie maluna o n.i b-* i mea hoi na ka mea U*. ma: e nana iho ai, ■ 1: kela a me keia Kau Aha > eio No keia kumu wale no . kaawale iaai na 'kanawai e hiki ai i ka Ahaolelo kt r,ivpii ae, a hoemi iho paha kii uku o ka hoemi ana me k.i r pilikia oie aku 1 ke kana* 10 ka aie, kahi i hoopuk.ua -a. m bona, no ka huina piha " * ua miliona daia.^ Oiai no, ina -no e ana-k>ia*kanawa*,'ālaila, ua ne!e no kakou i kekahi kunawa; e uaawi ana i na dala i aie ia. no na kumu i hoakaka a i * L Ma ka noonoo ana i ke.Kanawai Hdu 46, ua loaa ia'u ke "

i kapaeia, ua ia, a ua hana t ia wai c hookomo w.ihi, peneia: ittt iv- ē- hooka»wate 's uileawa no ka \jpuni, na Ull e pau ana i ka 1897. ~|oia e ka Ahaolelo n Kepuhalika o Hau 1. Ō ka huina j ae nei, noiia ka nuii . ma keia,» ua hoo- j iai loko ae o kekahi| loaa mai i ke Ke-i iloko o ke kas ma-j iU ana i Dec. 31, j a aie dala i apono| n »wai i apono la | i > i 896. ama kej ke Aupuni Kuika-j ta at 1 Feberuari 18,1 :,j ioaa pakui mai| iko Hale Leta mai, aupuni mai hoi, a i<! daia ma ka waiVie mai r ma na ano ala 3i o Mei 1396. e hoi. o na huina 1 mua ia ana mai na au mai, a i ole, mai anako Hale Leta kumu i hoakakaia, 1 loihoi koke ia aku l 1 hoohanaia mai Aie mai. Aole iii like oie, aka, e j ke hookomo koke ke komiu kuka ela. jo ko kakou aina, n<*i: "O ke ola o; liookupaaia oia ma | ni ana oukou, he[ 0 la, o ke ola o keia oomauia oia ma na;

'■ i no kol kakou ■ <1 hu c hiki ole ai ia'u * • •'*' »k.j aku maluna t> īu<xii uoonoo. Aole t jnī wale no kai kuia *«'ia paulehia e ka iahui. ; * mea a pau Ipa. AoU* l!k ' J ' ke haimanao aku a ikaika loa e pili ana >na mea o keia kumuhana Mui, e hooko aku me ke maoli, i mea e hopmau 21 ka. hUinai piha ja a kakou auoli mua at iloko o na wa

iku, ! ua hoike aku au ia ou- ! kekahi hoike, 1 ano like loa c alakai hew? la. Ua ki la u ke hooia aku ia oukou lrt '•'' nimana, he mau mea 1 1 uiaoli ia. Ke hoike u : i!| ia oukou ike kumu u a, me ka manaoio ' •' hoike ana aku i ko t: pili ana i ka