Ke Aloha Aina, Volume II, Number 23, 6 June 1896 — Page 6
This text was transcribed by: | Carol Hill |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
POAONA IUNE 6, 1896.
6
aole au he mea koho wale ke olelo ae, o J.M. Poepoe Esq., kekahi kanaka ma ke kulana helu ekahi o ka naauao me ka makaukau nui, he akamai olelo, he noeau kalai –manao, he loea unuhi olelo a hooponopono buke pili kanawai, he alelo olelo like ole, he noonoo mohala a malaelae, a pela wale aku.
He Kauwahi alua kekahi olelo ana ae no ua hoa kanaka nei, nona ka inoa o J.M. Poepoe Esq. A owai la hoi o na kanaka Hawaii maoli i ike pono iaia a me kona makaukau nui, e hoole mai ana i keia mau ano i haiia ae nei? Aole no.
Aka, ma kahi o ka “lololua,” aia malaila ka pilikia nui o keia hoa i mahaloia no kona naauao. A pela iho la i lilo ole ai kela momi iloko ona, i mea hoopomaikai aku i kona mau hoa kanaka o ka ili hookahi. A o kona kulana, a me kona ano a me kana e hana nei i keia wa, aia ma ka aoao o ka poe e anai nei e make loa ka Lahui Hawaii. Aloha no!
Nolaila, ua pololei KE ALOHA AINA i lawe mai nei i kela palapala a ua hoa nei o ka la 9 o Feberuari, 1887, a kalena ia ae nei i ke akea, no ka hookuku ana ae i kona ano oia wa, me kona ano hoi o keia wa. Alaila, ua maopopo lea iho la no “he lolelua maopopo io no.” Aole oia wale, a eia kekahi oia mau mea:
“E na makamaka, e hoomanao i ka’u hoohiki. No Hawaii au i keia la! No Hawaii au i ka la apopo!! No Hawaii au i na la a pau!!! A e paio ana au i ka paio maikai no ka hoonipaaia o ka Nohoalii o Hawaii nei. O ke Kuokoa oiaio ko’u kulana, a o ke kaulike ke kahua o ko’u Kuokoa. Aole o na kanaka ko’u enemi, aka, o na hana e poino ai ka Nohoalii, a e pau ai ke Kuokoa o ke Aupuni, a e hahaoia ai ka Lahui holookoa iloko o ka moana kupikipiki-o, (e like la me ke kanawai hapala manamanalima nui la, pololei no) o ko’u mau enemiia.” (Mahalo, aka, pehea oe i keia la?)!
JOSEPH M. POEPOE.
Ke ahi o Honolulu.
(Pepe liilii i hoolahaia nona ke poo. E ke Kiai! Heaha ko mua?)
Ma ka nana ana i keia mau manao o ke hoa, he mea maopopo loa ke koho iho, he Ula paa oia mai loko a waho, aka, aole nae pela ka oiaio maoli. Minamina wale! Aka, e kala aku iaia, aole hoi e hoomauhala mau loa.
KANILEHUA.
NE KE KANAWAI KAKAU INOA.
MR. LUNAHOOPONOPONO,
Welinu pu kaua!
Ma ka ike ana a ka mea kakou i ko Kanawai Kakauinoa me ka hoohiki, ua pii e ka lia me ka maeele i ke kumu pepeiao i keia kanawai hoonaukiuki i ka hapanui o ka lahui, ka poe hoi e kupaa nei i ke aloha i ko lakou aina, a ke ninau nei ka mea kakau.
1. Heaha ka manao nui i hana ia ai keia kanawai?
2. Heaha ka waiwai e loaa mai?
3. Heaha ka hopena?
Ka haina a ka mea kakau no ka ninau mua. I pau ka poe aloha aina i koe aole i kakau a hookahi mua, a ku ke kaena iho, pau loa ka Lahui Hawaii i ke kakoo i ke Aupuni lima nui. A pehea hou?
Ua manao ka mea a mau mea haku kanawai, o ke kakauinoa me ka hoohiki o na lahui e, he mea ia e nalo ai ka ili i manao aku, he kanawai pili laulaha, aole pela, eia iho no iloko ou e Hawaii ponoi.
Eia ka ninau a ka mea kakau na ka Lahui e pane.
1. O ke kakauinoa ana, a me ka hoohiki ana o na kanaka o na aina e, e lilo ana anei lakou i kupaa Hawaii?
2. E lilo ana anei na lahui o na aina e i poe kupono i ke koho balota ina e hoohiki?
Oiai, o ke kanawai a lakou e ku nei, aole no e kupono ke koho balota ina aole e kakauinoa a me ka hoohiki.
A owai ke kupa oiaio o ka aina?
Aole anei o oe e Hawaii ponoi ka poe hoi e kaukole ia nei, hoouhiuhi wale ia ae no ke kanawai me na lahui e e hoohiki ai.
Heaha ka waiwai e loaa mai me ke kakau a hoohiki. Haina, aole he waiwai nou e Hawaii ponoi, he poino nou no ka poe nana i hookahuli ke Aupuni a me ka lakou mau mamo no lakou ka waiwai. Oiai eia no i ka lihilihi ke ike nei oe e Hawaii ponoi i kou nele.
Heaha hou aku? Eia no oe e Hawaii ponoi i ka lihilihi ke oki ia mai nei oe mai na hana Aupuni. Eia no oe e Hawaii ponoi ke noi wahi hana aku nei ke pekuia mai nei oe. A pehea hou aku? Aiwa a kuoonoono pono iho ka lua o Kuhaimoana (haole) e ike auanei oe e Hawaii i ko uwe waimaka!
Ua ahona ka Ilikini o Amerika ua holo i kuahiwi. Auhea kou kuahiwe e Hawaii ponoi e holo ai? Ua paa i na kolea kau a hua.
Heaha ka hopena, ina o ka haina a ka lahui, ma ka ninau maluna, he kupono na lahui e e koho balota? Ke hai aku nei ka mea kakau e haunaele ana Ewa i ka Moae, a he hopena awaawa ke hoea mai ana.
A heaha hou? Ina o ka pane a ka lahui aole kakou i kupono i ke koho balota. Aole anei lakou la e hoohalahala, oiai oia kakau a me ia hoohiki hookahi no me oe e Hawaii ponoi, e ike auanei oe e Hawaii ponoi i ka pii o ke kai i kumupali. O ka manao o ka mea kakau, aole pono o keia kanawai.
S.K. MAIALOHA.
Makalawena, Kona Akau Hawaii.
AOLE E AI IA HE MAUNU INO.
MR. LUNAHOOPONPONO
Aloha oe:-
Oiai, he mau mahina ae nei ka waiho wale ana ma ka Ekalesia o Hanalei, Kauai, aole @ Kahu, mahope iho o ka make ana aku buka Makua Rev. Kapu, a ma keia mea, ua hapai ae kekahi mau lala o na hoahanau e lawe mai i ka inoa o Rev. Kanoho he mea no i noho Kahu mua no ia Ekalesia, a no lakou no i kipaku, mamuli paha o ka mahelelua ana o na hoahanau a kue aku kekahi hapa iaia, a he hapa uuku paha koe ma kona aoao, a pela i hoopau ia ai.
Aka, ma keia lawe hou ia ana mai o keia inoa e noonoo, a ua koho pu ia hoi he mau lala o ekolu Komite e kaahele iwaena o ka Apana me keia maunu e pakali hele ana imua o na hoahanau.
Nolaila, ua loaa pono mai la na Komite i keia mau peku a no hoahanau, a oia iho keia:
Ua mahalo makou i keia inoa a oukou i lawe mai nei i Kahu no kakou, aka, aole loa i hiki i na hoahanau ke hoopoina, oiai, o keia no ke Kahunapule mua loa o Kaui nei i pau pulu na wawae a me na lima a poholo pu me ke poo iloko o na hana kokua a kakoo ina hana hookahuli aupuni a na mikanele.
A oia no kekahi Elele o ka Apana o Lihue i hele ai imua o ke Komisina Baraunu o Amerika, ma Honolulu, no ka ninaninau ana, a ma kana mau haina i pane ai i hiki ai i ke Komisina ke hoomaopopo, ke hana nei oia i ka mea i kupono ole i kana oihana, a pela io no.
Nolaila, o keia ano pane like no kai loaa ina Komite ia lakou i kaahele ai a puni ka apana, a no ia kumu, ua ike ia inoino ka maunu.
Ma keia mea, ke kakoo mai nei keia kana i ka oiaio o kekahi manao pepa o KE ALOHA AINA i hoopuka mai nei i keia pule iho nei, e olelo ana, he mea makehewa loa i na Kahunapule i hawahawa na lima iloko o na hana hookahuli aupuni ke hele ae iwaena o na apana e hookohukohu hoeueu ai ma ka olelo a ke Akua, ua like no ia me ka mea i palapalaia.
Ke hookokoke mai nei oukou ia’u me na lehelehe, aka, o ka naau ua mamao loa ia mai ia’u aku.
No ka mea, ua piha ina ino a pau, o keia ola ana, a hoole i ko ke Akua mau Kanawai, ka nea a lakou e ao mai ai ina hoahanau mai luna mai o kela kuaha eehia, a pela i haule ai kela kumunana.
Aka, no’u iho, he mahalo nui au ia Rev. Kanoho, ma ka hana, he ikaika a he eleu no hoi na keia oihana, he hooikaika maoli no iwaena o kona apana, ina aole lio, ua hiki no ke hele wawawae ia kekahi mau mile loihi.
Aka nae, ma kela mau kumu i hoike la ae nei, ua lilo kela mau hooluhi ana ina a pau i mea ole, a mali’a paha, ua ilo pu ka hanohano a me ka eehia o kela mau hua Rev. mai iaia aku i keia wa, a mahope iho no paha o kona lawe ana i ka hoohiki awahua.
No ka mea, ina i ulu ae he kaua huliamahi no ka aina mai o a o, alaila, e lalau koke ana no oia i ka pu, a hoomaka no e kue i ke kanawai pepehi kanaka.
Nolaila, ua pono no ke noho malie iho pela, a na ka Haku no e uku iho i kona mau kauwa e like me ka lakou i hana ai.
Owau no me ka oiaio,
K. KALAHIKI.
Kilauea Kaui, Mei 20, 1896.
Ma kahi o L.B. Kerr e loaa ai na aahu nani o na wahine me ka haahaa loa o ke kumukuai
KA MANA O KE KANAWAI.
Ma ka noho ana o ka Aha Hookolokolo Apana ma Hauula, Koolauloa Oahu, ma ka la 10 o mei, 1896, ua lawe ia ae imua oia Aha he 11 paa noho manuahi. A o ka poe hiki ole ke mare, ua kau ka hoopai a ke kanawai maluna o lakou. A ma ia la no ua pau i ka mare ia keia mau paa malalo iho nei:
Mahoe Nuuanu a me Mrs. Nui, no Hauula; Moses Hairama a me Mrs. Mao, no Laie, B. Poepoe a me Mrs. Ann Waiholu, no Kahana; Koeleele a me Paahao, no Kahana; George a me Kapeka, no Leimaloo; Lima a me Wahineiki, no Laiemaloo; a elua paa mare Pake. A na ka Lunakanawai E.P. Aikue i hipuu paa i keia poe mare ma ke kaula gula maemae o ka mare.
Ma Laie Oahu, Mei 19, ua hoohui ia ma ka berita maemae o ka mare o Ah Tee (pake) a me Haaheo, na Lunakanawai William Rathburn laua i mare.
Eia ka poe hiki ole ke mareia, a ua pau hoi i ka hoopai ia: O Pila a me Pono (w), he $45 me $1 koina; Waaliilii a me Awana (w), he $45 me $1; Alika a me Kalehua (w), he $45 me $1; Mokuleia a me Kumukahi, he $45 me $1; Luela a me Kawelo.
NA HUNAHUNA MEA HOU O HONOKOHAU.
E oluolu oe i kau wahi kaawale o KE ALOHA AINA, no keia mau hunahuna mea hou malalo iho nei.
He la laukanaka ka Poaono, Mei 23 ma Honokohau nei, ua akoakoa mai na kane, na wahine a me na kamalii ma ke aekai. O ka hana oia no ka hoopae ana i kekahi kumu akule me ka upena.
Mai ke kakahiaka ke kali ana no ka wa pono, a ma ka hora 3 paha o ka auina la akahi no a puni ka i’a. Au aku la kekahi poe iloko o ke kai no ka mai ana mai i ka upena iuka o ka aekai, me ka hauoli no ka pomaikai pela ka hoomaopopo ana mamuli o na leo hauwalaau o na kane, wahine a me na kamalii.
Ua ko no ia mau hanu ana pela, ua ake nui ka mea hanu ola e loaa mai i mea e oluolu ai ke kino, o ka mea kupanaha loa nae, ua panaiia aku la ke ola o ke kanaka ma ia wahi.
I waena o ka poe e au ana maloko o ke kai, ua loaa o Mrs. Kalai Kapaku i ke anu ikaika, nolaila, ua hooikaika oia e hoi iuka, a ma ka aekai hina iho la oia, lulumi aku la ka poe e lomi ana i kona kino, no hapaha hora paha a oi paha make loa aku la oia. Kaialupe ia aku la oia no kona home.
O ka poe hoi maloko o ke kai, aohe a lakou la nana mai, aia ko lakou la ake nui maluna o ka i’a. O ka nui o na i’a i loaa mai he 5 lau a oi.
Ma ke Sabati ae ua akoakoa mai ka ohana, na hoaloha a me na makamaka o ka mea make no ka ike hope loa ana i kona kino.
He wahine oluolu a heahea oia, he home maikai kona a me kana kane, he kanaka kuonoono oia, eia ka mea kupanaha, he kapa apana ka wa-hi o ke kino, a i e palau moena mawaho ae a lawe ia aku la no ka home mau ma ia auina la. Aloha no.
GEO. KAHI.
NA HUNAHUNA O KE K@ MA’I LEPERA.
MR. LUNAHOOPONOPONO,
Aloha @
Eia hou no au ke oia aku @ keia: Ma ka Poaona, Mei 23, @ malihini mai o Iwaiani i na aeka @ laupapa nei, a maluna mai ona @ @mue Hanohano o ka Ahao io @nawai o ka Republicka a me k@ Ola.
Ia lakou i lele mai ai, ua haa@ Bana o Kalaupapa i na leo @ lakou, a ua hoi aku lakou no ka @ ukali pu ia e ua kanaka, me k@ e lohe i ka leo o na @.
He wa mahope iho, ua haio@ na Komite o ka Hale Ahaolele @ waihaia aku e na Komite o na @ pera W.K. Makakoa a me J. @ manu, he hoopii noi no ka po@ ma’i lepera, oia hou e hoonui ak@ mea ai i lawa pono ole, a me h@ pau pu ia Mr. Anilu @ K. Hu@ mai ka Lunanui a hooponopono @ kahua ma’i.
HOIKEIKE I NA KAUKA@
Ua lawe ia ae he pae keiki @ e nana ia a me kekahi poe ma’i @ la, e puka aku ana no Kalihi i @ ho, pela ka olelo a ua poe @ a’u hoi e olelo ae nei, he wa@ ka lua kupapau no ka poe @ ole i na alina a ka ma’i. Kani@ ke-o i ka ihona pali, kau ua @ ua liilii o Maleka, ke hele la o @ a oehuehu me kekahi wahi @ ina nae, ua wali ka auwae i ka@ keiki, ka mea ia e ike ai o k@ ona.
KAU KA WELI.
I ka po o ka la @6 nei, ua @ ae kekahi paahao nona ka mea @ Umiumi, a aihue i kekahi @ manao e holo i Kalae eia nae @ ia o Kopena a lele i ka pa@ manaoia, ua make i ke ao @ hele ia aku, ua heo kela ua @ ka huli, a po iho hoi mai paa i @ ia.
Kou oiaio,
I.K. @ Ku@
Kalaupapa, Mei 28, 1896.
MAKE @ ALOHA @
Ma ka la @ la
la i keia ola ana o Miss Lo@
ma Peleula. Ua manawa@
moiliili, ma ka la @
ia ia na makahiki he @
Ua Make o Miss Louisa K@ ko o na lawelawe ana o na @ a ke kauka, a he nui ke aloha @ keia kaikamahine he @na noho ana me kona mae @ ka ohana e kanikau nei @.
He kaikamahine oia i @ ma ke kula heie a ma k@ mahope komo no @ke kula @ ma Kamoiliili, a mahope @ kula o Beritania o Pohukaina pe holo i Kauai. Komo i @ Beritania ma Koloa, a mahope @ Honolulu nei, a komo @ Beritania ma Kamakeia @ Pohukaina i ke kula, a @ hoomanawanui hou ai i na @ .
A no kona ike oa a@ @auao iaia ua noho paa @ mau makua, me ka @ ana a hala aku ia @ He @ ohana a me ka @ ke @ koka ipula h@ waipahe, o kipa @ na pono e ke@ mahele k@
a keia kaik@
Ke hooh@
ohana i mea @
na noeau @
oluolu @
noeau ana @
maua aloha @
ua make @
WILLIAM @