Ke Aloha Aina, Volume II, Number 19, 9 May 1896 — HOOKUMUIA ANA O HAWAII. [ARTICLE]

HOOKUMUIA ANA O HAWAII.

■ . . ! l Ukaoia hoopoiiopiooia e Re*. i.\ F. PokaM, amull olwMooieU Ha«tu> t paiia ma Lahai'imkiiu i ka m. H. iS&, a aa paiia a boe>; .pnopouo ia maka Holepei Palapala Aupuni m9 Henoioie 1853* i I ka haale hoo ana iho o ke koaoa hou, kani ae la ka aka a ka mahiai a hele aka ia oia e ako lao oa}a. Eia na moa o na lan nala e ako ai o ka wa kakiko., &a HaaUni, Kaweio, Kakpa, Ukolehua, Piapia, Hokio, Ap*o a meka Huamoa. 1 &a nuUpa o ka iaa, moe aku a aia ae i Ite o»i podaefe «rale f 1 hemo ke po'i o ka umeke a me ka ipakai, ai a maona, alaiia, hoomaka ka heie ana 0 ka mea mahiai a hiki 1 ka makaweia ana a puhi i ke ahi, a i oie no roa kahi ana i mahi ai a mai~ kai. aiaiia o ka hoomaka no la o ke kanū ana. I ka paa afta o ka mahinaa aka mea mihiai i ke kanu, aiaiia, waiho aku a ioihi iki no hoi e hoomaka ae ana e uiu ka weuweu, he mauu hoi i keia wa, alaiia, hoomaka no Hoi ka mahi ana, olaolao, kuehu aku, puepue _jku, 00 aku, he kumu hoi e hoowaii pono aku ana i ka iepo o' ka pue i hua mai ka uaia a nui o ioko o ka pue hookahi a he mea hoi ia naoa e hoohauoli mai i ka manao o ka mea mahiai no kaaa kihapai i mahi aL Ina e ike aku ka mer mahiai i ka iho aaa iho o ka iau uaia iiak> # 4 , hooma&s ekokoio aku, aiaUa, kii hoo ka mahiai a wiii mai i naTTa e hok> a&a a maanei o ka puepue. I ka manawa i maopopo ai i ka mea nona ka waepa ua>a, uaoo ae ka ai, alaiia, hoomaka kona uhuki an* mai i kekahi mau kauna uaia mua a hoomaka hou oia e kahea i.ke Akua, a penei e kahea ai: F. keia ao nui eleele 1 ka maka o ka opua ia o laio iho, e maiu, maiu kiai, kiai qe i ko kaua waena nei la e, e ke ao nui e, e maiu ae i ko kaua #aena mai keia kihi a keia kihi o ko kaua waen», mai ktia iwi a keia iwi o \o kaua waena ponoi, mai ma|u oe i ko ha-i waena, opa oe i ka pohaku, i ko pani i

U;^44«| roaia pU» kafNMt © koia»» M oala. .'•/;;;!: : ; Imaiu i kokaaliWlvm'l} B»*ii»ka t kai* o#fti oa-e a laio, a®aSw.-' tt»a> pyi kan' <*fcn an niT r '-M AI4&, httU b*« ae ia ke kaaalA māK-.;' kiai akaliaahM ac ia l kekaM eko* Immi o ka pof o ka«a IMfH:.« '"' pe«el ke kaNa i*o ai» i kapee «Ssfa»l . ; £ Kaeepua*; e koaioka, e ktta t fc*§ ekoa ioa-e, ektm tteto, e koa ia««jHi7 e ko kaoa waena, e koa eaaai ke&ka&a a kei« kaika, aiai keb k&i a kda kiii* ekuia, eka oe mai kela kihi a keia kiii, '* eko oe mai keia I*t a kela hri i bfM ai ika mole, kua ike kano, koa \ ke «a. ~ kolo i kawa, a Iwa ako » ka laia. Ee t mai eko oe iko hai waeaa o oooia ōe ika a pa { eka oe, » hoo ia pe ikao* a ka, ei» ee., & kanejraa*~e> b<» mai iwjoe ake kaoa «aeaa oei te, m*rn. M&mi §plto kanammi, iak, ihw, iola naokoao k|k«oaiiaie t fe»feo*tsfc|ei/ be h9obua at «ao V Kmmpmā. Pw *c l& ke aaa «we Kanepaaa. Atefc, heiekokalukli ka haie, k&iao a gtaeoa, kalea ka oala me ka poaa a heai ae hr sa mo'a a hooa»ka k&amo lo ka baie a pao. A maaiiia ae o k* ai a»g oka &a nae ka poaa, hoomaka boo $ K4lokak> ae 1 ke akea, a pe6ei ke kabea aoa. ,4 B Knkolia, ke aeia boo f aoa no'a pa me ka peaa, a -ōa te* ai a rae ka poaa. e bw eai lka ai a'o, a-a mea y mabtai ooi, eek ia'a a ine ko'o roaa obua ( aawaaa la oa aoa." ; . Pao ka olelo aoa ro ka mea wahiai kula, a boH ae ōa inaka e«a maka«aka o keiai» hoo • ike ibo t ka aaabiai aoa a oa kupona kahiko, o kakoa a pao naa ka aioa wai, (Loi) Eia boi ke ano o ka mabiai aoa o ka poe kahiko nakaaioawal Heie ke kanaka mahiai a biki ma kena loi, feooraaka ka bana me ka 0-0 iaao no a kakoo i ike moa ae nei n>aiona, koiepe ako i ka eka o ka loi a pao pono, afciia, waiho ako a poiopohi ibo ka.eka, alaila, kii ako ka wiii e hoowali aoa i walij pono ihdoo ke kali ako no ka wa e apo ai, oia hoi, (poepee). Ike ibo la lia aahiai, ka eka oka ioi alaila, kii ako la a kawOi a hooenaka ka poepoe ana a paa pooo paha mai o a o o ka kN, «&ti, kanu ka holi a paa ka loi oiai kek kihi a keia kihi, mai_ kela kaika, a keta akaik* Hoonol iki iho ia ke kaoāka mabto 1 ka wai, r. kona ioi a efoi iki iho ialo o ka puepae, i ole paha e hemo na holi 1 kanu ia mahma o ka poep«e, ke« komo hoonui ana ika wai, a oa hookolo loa mai no paha i&ano hena a ko kakoo mao kupuna a loaa hakoa i keia wa. Ea ! Ua ike pono ao paha na keiki o ka aina wai i kei*, I ka wa e ulu ae ai ka mauu, hele aku la ka mea mahki kū e ao i kona loi i paa ka nehekhele o na hali e ulu maikai ae aoa.

K»ohr.> ,c ai ok * ,M °l ■ )kl (kolu lau * « oJe,..eh»j K kn aku U k« n»«hi»i »koj ■ui; a nui. ho «. ke ālii, O0«j K,,, , ->hii ?i w "■*; m *' ML ; ** ] . kahak a «niho.kej * 1 ' ! a * E iui ka umeke poi* K i iho 1» booiotK mr i, * w»hi |wle kan»eK , kJ »ai e ota, eu k» Hiao Eo ka j a kauA. K K»oe-e K t kiua ai. e ol» i»'u i ■ i m.inui, 1 lawaia, i kuK) n<,:. i «amkoo. a ptltl»U- -■ i s mau loa, a m»m» %i ' !.ii ka'u pule." K., t a 'naona. kau m»i Bsi-.. mao ae U ke ola o • <fcQ aku la k»kali Mr, - t u>i aka m»ht»i. Ki i' uhuki i kana -nahiai a m» ke alaila, ku ihn Hp tr Akua hooulu •< r j.' wale kanaka ■}.. - '.»■ olowalu kah» Hb. Mua ai, a hapuHtr< .•* kuna loi kalo. E k-.. • aīke oo ana o Hu: j- fK,: e, e uhuki !awe au i ke .. : • na kamau, koe Hb . i *e amau a kaua *6 huihui ka ai a d ka imu o H.i. .< d rrr>'a, a ku'i a K Kakeolowalu ho-n ka inau, ><. ,Ka imu unuuou i kalua ka imu o HN» ''ii aka puaa okiH l4 ■■■t ta. ma ke pa H, t- kane, k» w»hine, H< 'i'* puaa i ke kaio a kaua Hej »a ,īi a . a papa-iki, » e ieli noa, i» noa H 01 ; pau ke kapu, alaila, ■& e ne kato a me ka poaa, ■• f>o! ka ai ana; *» ;>oe kahiko i kab r• ° oke kiii ipo H® 1 1S a o kahi bo; a ka W ffiak «' aku o ka aekai, ■*» inoa oja wahi, a be i makai aku 0 ke ■ai h ' :e ku - he kai papau, H.'.ount>p» ekoiu o ia H aku 0 !aīla ke kai kuaau, H f,e h» okilo hee, a he f kofiGi4 no boi ka moa ■ u fr -au w»hi oke kai f a ■ aku ie ;k*i m,l olo> *hc ■ kt - K *> kohola, a ma ia wt U [ K a rnaltai aku ka moH ; e»a no hoi ahe lipo ■***■<: loa, aoiei kae mai, ■ l'-'P'īi aku j Kahikimau kapa inoa ■* kll e hooiuli ia ana ek» f a 0 kahi hoi e »ui o k»hi ewili

•• ••» * wiliiu paha k?hi woa, «oakile komo ana nailoko o ka ama, he kti kuono U, » 0 ka nalu e poi iu ne ke poepoe m * kc abua paP 4 ®»'* p««o-a he koakoa no ia, « 0 ka iluna mai ka puka m»S o ka pohaku, he puhna, a o kāhi hoi ana o ke kai me ka ikaika ma' ka poka pohaku mai, he mimilo īa, a be m»t»ikT tfoi, a he akaka kekah, i(XM. 1 ka pii ina m»i o k> k«i, iit kii ph •» • ' °' e » he kai nui, he kai piha a hr kai apo, a ioa i ku malie k* kai, aole pii mai a emi aku, he kai ku ia, * i ka hoi ana aku o ke kai, he kai n>oku ia, a he kai ani, he kai "maloo, a he ka auike paka. loa e popoi pinepine mai ka nalu, he kai'koo ia, a o ke kai e popoi ana mi kahi okm o ka aina, oia ka lae, he kai, be kai makalae la, a o kahi o ke Vai e moe ana me he alanui la, he kaaai ia, a o ke kai e lana malie ana, he ai ia, he malino, he kai paeaea, a hekaip(.hu Ma Ka la Sabali nei t hoolewa ia aku ai ke kino kupapau o J. (;, Hoapili, a kanu ia aku la ma ke Ilina > Kawai» hao, ua nui no ka poe i kom'> |»u iku ma kana huakai hope loa. Aloha wale oia. MOKI'NA Vi. NO K.A I.AWUa ANA. He akanaai no kekahi poe kan?ka o Hawaii uei i ka lawaia, a no la mea, ua kapaia aku lakou h< |>oe iawaia, O ka makau kekahi mfa c lawaia ai, a o ka upeoa hoi kekah: mea e lawan ai, a 0 ka hinai hoi kekahi lako lawaia a ko Hawau nei poe kahiko. He olina ke at»o i hilo kaakalu ia, oia hoi, he ekolu maawe o ia aho.ekolu a hiki i ka eha o ni kaau. a emi a oi aku paha e like me ka mea e law pono ai o ka makemake o ke kanaka iawaia. I ka loaa ana o ke aho, aiaila, hana ka irakau, a i ka lawa pono ana • keia mau mea o ke aho a me ka makau, ala* ila, hoopuka ae la ke kanaka lawaia i keia mau huaolelo hoomakeaka: Ea' i kai no ka i'a, hana e ka ai. I ka lani no hoi ka ua, hana e ka hala, a 1 ole wehe e ke pulu. Pela hoi keia, i kahi e no ka mliie, kaa e ka makau a me* ka bokeo aho a ka lawaia Pela oia i kaena wale ae ai. 1 ka manawa c ka malie i hoi mai ai a hala aku la na la l ka ine, alaila, hele e huli ka maunu 'a loaa hoi mai, moe aku a hoea mai kekahi la ae, alaila, ha, pai ka waaalana ma ke kai, kau ka hoe me ka hokeo aho a me k%l|i-o no koi, alaiUkhuli ae ke alo imua o kana wahine, a olelo aku la i keia mau haaolelo i kana wahine penei: Mai hoolilo oe i kou manawa « noho iko ai ma ko kaua hale na hana lealea, oia hoi ka paani ana aku okana wahine me kekahi mea e aku, a me na lealea e ae he nui. E noho oe me ka noho malie a hoi mai au, no'u hoi keia la i lalawaia no'u ai i'a kaua a me ka kaua mau keiki. Alaila, ae mai la kana wahine i na ole io maikai a ke kane Kau aku la oia iluna o kona waa a holo aku la a hiki 'ma ke ko'a lawaia, maunu iho la ka makau a paa i ka maunu, mama ka palu, wahi ka aa niu o waho a au, alaila, hookuu aku a ke aho la ilalo. 1 ka haule ana o ke aho ilalo me ka

paka, abtlß, lolu ae Ia fca lawaia i kaaa «ho « hemo ac !a b paka a ka kaa akq ,a » k«*»ale ae la ka makau, peohu *ku U ka palu a baun* eku la ke ka«, a holo mai U ka i'a a apo ae U iki maunu e paa ana iVa maWan a [r ft - N naka lawau. Mamoaae nae o ka eaaaawa ake kanika lawaia i hookuu aku ai 1 kana makau, oia ne kona wa e pule ae ai i kona akua lawaia, a peneihoi kana pu> K ala e ka i'a nui e ka Ulua, ke Kah>la, Kaulaula, a pela wale aku, a pela aku. eia mai ka ai, he ai palupalu, he ai ono, ai ai oe e ka i'a nui, e ai no a a paa, aioni no a ka puu. E Ku, e kuu akua i ka moana nei la e, ai ai ka i'a i ka makau a kaua, alaiia, paa ae oe a paa i ka hoau ana o ke aho a kaua. Ea, e Ku, kuu akuai ka moana nei la e, e mama oe e Ku, akahalmu ko nuku i ka i'a halapa i ka ikuwai la.