Ke Aloha Aina, Volume II, Number 17, 25 ʻApelila 1896 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kumu ?Aina Badua |
| This work is dedicated to: | Assets High School Ukulele Class 2010-2011 |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA- AINA
Hoopukaia no ka
Pomaikai o ka Leulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.
J. NAWAHI, Lunahooponopono a Puuku.
E.L. Like, Hope-puuka.
HONOLULU, APERILA, 25, 1898
NA HANA WAWAHI SABATI.
He mea haohao loa ka laha nui o keia mea he Ia ha maoli ka la Sabati.
O kahi e a ʻ o ia nei, a e hoomauia nei o keia hana i ka la Sabati, oia no na mahiko o Hawaii nei.
Ma na palapala i loaa mai ia makou, aia ka hapanui o na mahiko ma Hilo, Hawaii, ke haihai la i ke kapu o ka la Sabati, i mea e hele ai na paahana a kokua aku i pau koke na eke ko a na poe haole mikanele a mea e ae i kau aku maluna o na moku a holo aku no Honolulu a no na aina e.
Mahea ka Mana o ka Oihana Hoomalu Kanawi ma Hilo, Hawaii. E aha ana lakou e ai nei i ke dala a ka Lehulehu i haawi ai i uku no ko lakou hoomalu ana i na hana kue kanawai?
Aia ihea ka Ilamuku o Hawaii? Aia ihea na makai?
Ke hoohana mau ia nei na kanaka i ka la Sabati, a ukuia ke kanaka no ia la, like me na la hana maoli e ae.
Ua hoohanaia na kanaka ka la Sabati me Papaikou, a ua hoopai ke Akua i kekahi poe, a pau na au i ka haihai a eha hoi, ke hana nei no nae i ka la Sabati.
Pela no ma Hakalau oia like ana no, hna no a hooili ke ko i ka la Sabati. Mahope polokeia na mea hana e ka nau e wili ai ke ko i ka la Sabati.
Pela ma Puna Hawaii, lilo ke Sabati he la hana maoli e hooluhi ai i na kanaka; aole hoi he la hoomaha. A heaha ka hoopena? Nana maka ka Hope Makai o Puna a me na makai!--Lawe ke Akua i ka nalu a hookahuli i na waapa i piha i na ukana a ka poe haihai Sabati a kiola aku iloko o ka opu hohonu o ke kai i ai na na i ʻ a.
Ua paa ka moolelo no ka hana a ke Aupuni o Farani i hana ai i ka wa kahiko e kukala ana Aohe La Sabati ma Farani. A heaha la ka hopena i ikeia mahope mai o ia hana ana? Aole i poina ia mooolelo weliweli o ka poino; a mahope, hoopau koke ia kela kauhaua naaupo.
O ka hoolilo ana o ke Aupuni, a o ka Lahui paha o kekahi aina i ka la Sabati i la hana maoli, he mea no ia e hoopoino ai ia Aupuni, a ia Lahui hoi.
Ua maopopo ko ke Akua hoopai ana i na poe Iudaio. no ko lakou malama ole i ka la Sabati; a ua lawe pio ia lakou malalo o ka Lahui e a i ka aina e, a hiki i ka piha ana o ke ana o ka manawa o ke Sabati a lakou i hana ino ai.
Ua kukuluia o Ka Hikina Nui (The Great Eastern) ma Enelani no na pihana lawe ukana a me ka ohua, a no na hana ano nui hoi, e hooholomua ai i ke kulana kalepa kuwaho, a no ka hoomoe ana i ka uwea moe moana o ka Atelanika, A ua lilo aku he me mau miliona dala ehiku no ka hoolako piha ana iaia me na pono a pau o ke alahele moana; aka, pehea kona kulana? Pehea kona oihana? Heaha kona puka?
Eia, i lohe mai ka poe puni waiwai, a makemake e wawahi i ke Sabati.
1. He popopo ua Kahikina Nui la. 2. He poho kana mau hana a pau. 3. Aole loa he wahi puka i loaa mai i ka poe i hoolilo ai i ko lakou dala no ua moku nui kaulana la o ke ao nei.
Heaha ke kumu o keia popopo? Poino? a poho hoi?
Eia i lohe mai ka Lahui: Mahope iho mai ka Lahui: Mahope iho o kona nana pinepine ia ana e ua poe Launa Kapili moku akamai loa, aole he loaa iki o kekahi kumu maoli ma na mea i hana ia, e pili ana i ke kino o ka moku ponoi iho. Mahope iho o ka hoi ana mai o na poe Luna nana i ka moku, a hoike mai i ka lakou olelo hoike.
"Aole i loaa ia makou he wahi e ike ia ai ke kumu poino o ka moku."
E noho ana kekahi Karistiano maloko o ua halawai la ia wa. No ka nune o ke anaina o ka poe ona nona ua moku popopo nei, ua ku ae keia mea malama la Sabati, a hoike mai la, ua ike au i ke kumu i poino ai ka moku o oukou.
Heaha la? Ina ua ike oe, makemake makou e lohe pono? Ia wa, ua pane aku la oia me ka leo eehia o ke kuoo: "Ua kapili ia o Kahikina Nui i ka la Sabati."
Hoolai maile ke anaina a olelo ae la: Ae, aole mea hoole aku i ka oiaio o ka olelo a kela keonimana, ua ike mau au e kapili ana na poe kamana ia Kahikina Nui ina la Sabati a pau loa mai kona kukuluia ana a hiki i kona paa ana.
Olelo ae la kekahi: Ae, ua ike mau no au. Pau loa na mea a pau i ka hoiaio ae la, a pane like mai la na mea a pau, ua pololei kau olelo ana. O i a maoli no ke kumu poino o ka moku, a holo pono ole kana mau hana, a poho hoi na poe i haawi i ko lakou dala no ke kukulu ana i kekahi moku nui i ka la Sabati. E lilo keia i haawina ao mai ia kakou e ka poe hoolilo i ko ke Akua la Sabati i la imi waiwai no oukou.
Ko Theo. H. Davies Manao
NO KA BILA AIE DALA.
(Mai ka Advertiser mei o April, 22, 1896)
E Mr. Lunahooponopono:--
O ke kumumano no ka Bila Aie Dala, ua mahae ae ia me na kalaimanao hoopoino i oi aku mamua o ka mea hiki ke loaa mai ma ka haawi ana i ka manao o ka Hale i ka Hale; a i ole ia, o ke Keena Oihana i ke Keena Oihana. Ua koi mai no ia i ka manao maikai loa. O ka hana kupono loa a na kanaka kalaiaina maikai loa.
O ka manao ohohia like o na mea a pau loa, ua ikaika loa ia ma ka apono ana i ka aie dala ana aku ma ka 4 pa-kene-ta, i mea e uku aku ai i ka mea i aie ia ma ka 6 pa-keneta.
He mea paakiki loa a hiki ole hoi ka hele ana iuka a i kai o ke kulanakauhale, e hiki ai ke loaa ia kumuhana i hooiaio ia mai.
A ke olelo ae nei au, ina no o ka poe o ka Makete I ʻ a ke koho like mai ana ma ka apono ana ia kumu i manao ia.
O keia Nanehai, oia kekahi o na mea hoopoino loa. A o kona mau poino o keia mua aku, oia no ka mea nana i onou i kekahi poe, e hoopuka i na manao kalai-waiwai no keia mea.
Ua makemake o Hawaii e hoemi iho i ka ukupanee maluna o $2,000,000, a e aie hou aku i $1,000,000 hou. O na poe maa lawelawe oihana me ko lakou mau hoomanao ana e like me ko ʻ u, e ike ana lakou i ke kulana, a e hoomanao ae auanei. O keia mau ano hana lawelawe elua, aole laua e holo like mau ana.
O ka Aie Dala maoli ana o ke ano maa mau, he hoailonaia o ka hilinaiia, ina no ke kulana hilinaiia kona ma ona iho. Aka, o ka Aie Dala ana, me ke ano aie hou e hookui ana maluna iho ona, he mau loa kona i hoopiliia mai me na haawina o ka hoopaohaoia.
Ua manao au, he mea pono loa ka wehewehe kaawale i na ano elua a ma ia mea, ua hiki ia ʻ u ma keia hana ana, e hoopili e ka ʻ u mau kuhikuhi ana i ka Aie Dala i manaoia, no ka hoemi ana i ka ukupanee.
He kakaikahi loa na Aie Aupuni e uku ana ma ka 6 pakeneta ukupanee, a oia poe aie ua haawi i kiekie ia, a i ole ia, ua hoemiia, e like pu no me ka nui aku, a i ole ia, emi mai o ka pauleleia i haawila aku i na Aupuni pakahi nana i hoopuka ia mau bona. Penei no hoi:
6 PA KENETA AIE. HAAWINA.
Aupuni Arengentine L 83
" Bu;garia 96
" Kina 109
" Hawaii 103
" Mekiko 94
" Salvador 70
O na aie ma ka 41/2 pa keneta penei ao ia:
41/2 PA KENETA AIE HAAWWINA
Aupuni Argentine L 52
" Berazila 74
" Kili 93
Ma ka helehelena o na haawina i hoakaka ia maluna ae nei, aole loa he mea hiki pono ke ike ia kekahi kulana, hoeini i keia wa no ka ukupanee
o ka aie ma Ladana.
Ina oe e manao ana e aie l L85 i ma e hoopauia ai kou aie L100 bona, he mea pono ia oe ke noonoo e hoemi iho i kau ukupanee, aka nae, ua hoomahuahua aku la oe i kau aie.
O ka Aie o Ladana, he $1,000,00, a o ka uku panee i ka makahiki, he $60,000 ia.
Ina he hiki ia oe ke uku pono aku ia a kaa ma ka haawina kumupaa, a hoopuka hou i mau bona hoe ma ke 85 me ka 21/2 pa keneta komisina e like me ia i hoolala ia, alaila, o ka huina nui o na bona hou, e hiki aku ana no ia i ka $1,200,00. A o ka uku panee makahiki ma ka 41/2 pa keneta, e loaa ana ia he $54,000 maloko o ka ukupanee maluna o ka huina i pakui ia he $210,00.
A e loaa ana he manawa loihi loa o na makahiki no kau aie, no ka mano ana e hoopau ae i ka $6,000 maloko o ka uku panee o ka aie, i kupono ia kakou ke loaa he wa mau e hoomau ia ai ka hookaa ana.
Ma ka aie o Hawaii nei, he 108 ke ana haawina, ua mau pela, no ka mea, aohe makemake o ka poe hoopukapuka dala e uku aku. Alaila, o ko kakou kahua oiaio, oia ka hoike aku i na poe hoopukapuka dala ua oi aku ka waiwai io o ko kakou mau bona mamua o ia mauana haawina.
O ke ano hana kupono loa, oia no ka hoomana ana aku i ka Kuhina Waiwai, e hoopuka i na bona ma ka 5 pa keneta, a emi iho paha, no ka manao hookahi wale no, o ka lawe mai ina bona Hawaii 6 pa keneta, oiai lakou ua oo ma Ladana.
E olelo ana oukou ea: "E haawi aku i na poe Hawaii mea dala i manawa no lakou e hookomo ai i na dala." Alaila, ua loaa iho la hoi ia lakou na wa pono, a i ka wa e ike mai ai ka London Stock Exchange. eia na bona Hawaii 6 pa keneta ke hoi malie mai nei iloko o ka aina, alaila, ia wa, ua makaukau loa lakou e haawi mai i aie lahui hou, ma ka uku panee haahaa mai, me ka uku hoemi ole.**
O ke kulana lana maile maikai ole o keia kumuhdana, ua hoikeia ae ia ma na huaolelo i hoopuka ia ma ka nupepa o ka la 20 aku nei. A ma kekahi o na manao i kaunakoma ia ma kekahi la mai, ua hoopukaia ae:
(This page does not have complete sentences. Somw words are smudged and difficult to read.)
Ua manaoio makou ua@@ hihewa loa Ke Kuhina Dame@ me ua mea liilii e pili ana i @ hana i ke kanawai."
He mea aha ia, ina no @ loaa he kuhihewa i ka nana@ i ka bila?
He kumu anei ia no na ka@ ka o keia aina e pupuu mai@ na lima, a e kali aku no el@ makahiki hou aku?
A i keia la ke olelo mai@ oukou, he kanaka kalai wai@ @ ua hooholoia ka uku 15@ keneta, ua nui loa. E p@ hoi i na poe Senate e noo@
me ke kanwai, a hiki iho i @ oi o ka uku kupono e haawi @ ai.
Aole au e olelo ana, aole @ au i ike, ua kuhihewaia ke K @ hina Waiwai, e like me ka @ kou e hooili aku nei. Aka,@ mi nao koho ko ʻ u, he mea @
kiki loa ka uhane o keia @ nane hai ke weheweheia.
Mamuii o kekahi mea @ nui, alaila, he mea pono no @ lahui ke kali no elua maka @ (aole nae i pupuu ia mai na li @ a hiki i ka wa e loaa ai ia lak@
he bila kanawai, i hookomoia @ iloko o laila na mea liilii a @ loa, e like me na mea ano @ e hiki ai e paulele ia e na p@ kalai waiwai o ka aina,
aole @ e lilo i mea olelo kanikani @ no maloko a mawaho hoi o @ Senate.
He nui no na kumu e @ hoea mai imua o ʻ u a i pau @ i ke kapaeia e ka ʻ u hoo @ ana, mamua o ko kakou ana aku i na kuia, ina @ New York, a i ole ia, o @ London Stock Exchange, no @ mea e pili ana i ka hiona @ hoea mai ana no ko kakou @ lana waiwai. O na maka @ hou aku elua, he mea hana @ loa ia, i ka hoomoakaka @ ana ae i ko kakou kulana a @ laelae loa, i na kanaka o @ aina e mai, a malia paha i @ wa, he mea pono ia kakou nana pono loa ia wehe @ manao ana.
Owau no Kau kauwa hoolo @
THEO. H. DAVIES.
Craigside Apr. 21, 1896
AIA NO O KATE FIELD I H @
Ma na lono i hiki mai, ua @ ua wahine la i kahunapule @ la Sabati aku nei.
He maamaalea on kahi @ i ke kamailio mai. Oi ole @ weko hoi, o ka lakou la @ me ka ka i ʻ a e noho mai @ Amerika. O kela o keia, @
pala ke kea na ka ele ka ai @ ae la ia, nana aku ana ua @ loaa hou.
Lohe ia mai, aohe ka he @ ia o kana wahi makau, e @ mai nei i na ka ʻ a ahi o Hilo.
O kela mokupea nui R uhoke, @ makaukau oia e holo aku no ka @ ma keia Poakahi ae no Nu Ioka. @