Ke Aloha Aina, Volume I, Number 20, 5 October 1895 — Page 4
This text was transcribed by: | Pat Souza |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
POAONO OCT. 5, 1895
F. NAWAHI, Lunahoopono a me Puuku.
E. L. LIKE, Hope Puuku.
HONOLULU, OCT. 5, 1985.
KO KE ALOHA AINA KULEANA NO IA.
Ua hoopuka ia ma ke Kuokoa o Sept. 28, 1895, kekahi mau hopunaolelo penei:
Nui na hoakaka ana a ka Nupepa KE ALOHA AINA, i keia mau la, no na mea e pili ana i ke Akua, a pela wale aku. Aka, o ka mea kupanaha ke mau nei no ke ku ana o ka Lunahooponopono o ua nupepa nei, ma ke ano, aole e ike ia Peresidena Dole, oia kona alii.
No ka mea, ke olelo nei ka Buke Nui: "Aole e Alii kekahi, ke ole e hoalii ia mai e ke Akua."
Pehea la keia, aole anei i pili pono ka la i Papaenaena i KE ALOHA AINA?
O ka haina: Aohe wahi pili iki o ka La i Papaenaena i KE ALOHA AINA. He ole loa! He lalau a he hoole Akua ke Kuokoa!
Heaha ka hewa, ina ua nui, a nui ae, a nui loa aku ko KE ALOHA AINA hoakaka ana i na mea e pili ana i ke Akua? Ina makou e ao aku, a e hoike aku, a e hoakaka pono aku imua o ko makou lahui ponoi i na mea e pili ana i ke Akua, no Kona aloha, Kona lokomaikai, a me Kona haawi ana mai i na kanaka a pau i na mea e pono ai lakou; a e hoike aku hoi i na mea pono ole i na kanaka ke hana, alaila, he hewa anei ia o KE ALOHA AINA? Lalau ke Kuokoa! Hawawa hoi kona Lunahooponopono!! A pili ole ka La i Papaenaena au e kaena la!!! Pau ae la ia.
(EIA HOU KEIA.)
"Aka, o ka mea kupanaha! ke mau nei no ke ku ana o ka Lunahooponopono o ua nupepa nei, ma ke ano, aole e ike ia Peresidena Dole oia kona alii."
Akahi no a ike ka Lunahoopuka o ke Kuokoa, i ke kupa naha o ke kupaa mau o ka Lunahooponopono o KE ALOHA AINA. He piaio no, he mea kupanaha kona kupaa ma ka pono, ka oiaio a me ka pololei o na manao kalai aupuni mai kinohi mai !! Mai ka A. D. 1872 mai a hiki i keia la !!! Ua kupaa oia no ke aloha i kona aina hanau, kona Lahui, a me kona poe Moi i pau aku i ka hala; a hookahi i koe iho e ola nei, mahope iho o Kona hao ia ana e na poe pakaha. He Lei Momi ke kupaa no ke ALOHA AINA ka mea hiki ole ke loaa i ka poe kumakaia aina, e like me ka Lunahoopuka o ke Kuokoa i paa kona puniu poo i ka hapalaia i ke ta a me ka hulumanu.
Aole e ike ia Peresidena Dole oia kona alii?
Nowai ia alii? Nawai o Dole i koho i alii? Aole na ka makemake o ka hapanui o ka Lahui Hawaii i koho ia Dole i Peresidena; aka, nau e ka Lunahooponopono o ke Kuokoa, a me ka hapa uuku loa hoopilimeaai. Nolaila, o oe no ke ike i kau mea i koho ai i alii nou. Ua kaawale loa KE ALOHA AINA ia mea: Aole loa he kuleana eonoonou mai ai iaia i alii no makou! Alii la ma owai la? Mahaoi a kohu ole maoli ka olelo mai i alii nona!
Ua ike makou i ka Lunahooponopono o ke Kuokoa e hooikaika ana iloko o ka A. D. 1874 e kohoia Kalakaua i Moi; A oia no ka makou i ike hou mai ai ua huipu iloko o ka ohana kipi hookahuli Aupuni o ka A. D. 1887.
A oia hou no ka makou i ike hou ai me ka poe kipi hookahuli aupuni Moi, iloko o ka A. D. 1893, me Dole ma!
Alaila, me ia ike pono aku no o makou, he poe hookahuli aupuni oukou, a he poe kipi maoli ia Liliuokalani; alaila, e onou mai oe ia Dole i alii no makou?
Kupaianaha! Lalau maoli!! Hohu ole loa no !!!
No ka mea, ke olelo nei ka buke nui: "Aole e alii kekahi, ke ole e hoalii ia mai e ke Akua."
He manao lalau loa keia o ke Kuokoa; a he mea i maa ole i na olelo ao o ka Baibala, oiai, aole loa he mau hoike e hoakaka mai ana, na ke Akua i koho mai ia Dole.
I ko makou heluhelu ana ma ka Buke Baibala; ua ike makou i na moolelo no na alii o ka Iuda i loaa na hooia mai, no ko ke Akua hoalii ana ia lakou; a ua ike hoi makou i na moolelo o na poe kipi, i lilo i poe alii maluna o lakou.
E nana ma 1 Samuela 10:19-24 e pili ana no ko Saula poni ia ana i alii, ma ke kauoha a Iehova ke Akua. Mamuli o ka makemake o ka Lahui Isaraela.
E nana ma 1 Samuela 16:12,13, e pili ana no ko Davida poni ia ana i alii no ka Isaraela ma ke kauoha a Iehova ke Akua.
E nana ma Na'lii 1:34, 39, e pili ana no ko Solomona poniia ana i Moi no ka Iseraela, mamuli o ke kauoha a Davida, e like me kana hoohiki ana imua o Iehova ke Akua.
He mau poe kanaka keia i poniia i Alii, i mau Moi, mamuli o ka ke Akua kauoha.
Huli makou mai mua a ihope o ka Baibala, aohe makou i ike he mea e pili ana i keia mea koho wale a ke Kuakoa e walaau nei, aole loa no.
O ka hopena o na poe alii kipi e like me Abesaloma ma, oia ka makou i ike, a i hoomaopopo iho, e kau ana iloko o ka Baibala.
O ko makou ike ana aku ia Dole, aole no ia i oi aku, mamua o ko makou ike ana aku ia Dole, he mea lawe nupepa no KE ALOHA AINA.
OIA MAU NO.
A hiki mai i keia la, he oia mau no, aole he mea i hanaia e pili ana no ka hopuia o ka poe i hana ino ai ia Frank Godfrey kela haole i hapalaia i ke ta a me ka hulumanu.
He mea ia na ka lehulehu e haohao nui nei, o keia ulolohi loa o ka ike aku i ka hopuia o ka poe kolohe.
Ke lohe nui ia nei ka manao hoohuoi o na poe he lehulehu wale, na haole a me na kanaka maoli no hoi, ka poe kiekie mai na aina e mai kekahi i lohe ia; ua pahaohao loa ia lakou, no keia ulolohi launa ole o ka hana pili i ka huliia, a me ka hopuia o na poe kolohe,
He mea ano nui maoli keia i hanaia, e huli ole ia nei, a e loaa ole nei, oiai, ua hala ae nei he umi la, mai ka hanaia ana o keia hana puuwai eleele, aole nae he mau hoike no ka loaa ana.
O keia pono kiekie o ke ola o ke kanaka. Ua hoakakaia kona kaupaleia ana e ke Kumukanawai o ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei. A ma ia mea, ua kaa aku ke ola o kela a me keia kanaka, kela a me keia ohana, kela a me keia ano lahui, malalo o ka malama ana, a me ka hoomalu ana a keia Aupuni Repubalika.
I mea e maopopo ai i ka lehulehu, ke hoike aku nei makou i na pauku o ke Kumukanawai i pili i keia mea; a oia iho keia malalo iho nei:
MAHELE 1. PAUKU 1.
Ua haawi mai ke Akua i na kanaka a pau loa, he mau Pono pilipaa loa ia lakou; oia hoi, o ke Ola, Ka Lanakila a me ka Pono o ka imi ana aku, hoopaa ana, a me ka malama ana i ka Waiwai, a e imi aku ai hoi i na mea e oluolu ai ka noho ana.
MAHELE 3. PAUKU 2.
He kuleana ko kela a me keia pakahi o ke anaina, e malama ia ma na mea a pau o kona ola ana, kona lanakila, a me kona mau waiwai, e like me ke kanawai; a nolaila, he mea kupono iaia ke hookupu aku i kona wahi mahele kupono no na lilo o keia malama ana; a e kokua maoli aku no paha ma o kona kino ponoi iho, a ma o kekahi mea like paha ina he mea hiki; e like me ka mea e hooholoia ana e ke Kanawai.
O keia na olelo moakaka loa o ke Kumukanawai o ka Repubalika o Hawaii no kana hana i kauohaia ai e hana aku, no ka malama ana i ke ola a me ka waiwai o na kanaka a pau loa malalo o kona malu iho.
O ka hookupu ana o kela kanaka keia kanaka i ka Auhau Aupuni; a oia auhau, kai komo aku iloko o ka Waihona Dala Aupuni no ka Lehulehu; a i haawiia ma ka Bila Haawina i Puu Dala, uku no ka Oihana Makai o Honolulu, a pela aku. Malalo o ka Loio Kuhina o ke Aupuni; a e ai ia nei e lakou i na la a pau loa, he uku ia na ka lahui ia W. O. Smith ma, me Baraunu ma, me na poe makai ma, a me na mea e ae a pau loa ma, no ko lakou malama ana, kupale ana a me ka hoopakele ana i ke ola a me ka waiwai o kela a me keia mea pakahi, e noho ana malalo o keia Aupuni: A he uku hoi ia no ka huli ana, imi ana, a hopu ana, i na poe kolohe o na ano a pau loa, e noho ana iloko o keia Aupuni, e hoopilikia wale ana i kela a me keia mea, nana na dala auhau i haawiia aku, i keia poe Luna Aupuni e noho wale nei, me ka huli ole i keia poe kolohe.
O ka Lahui, (Mamuli o ka manao Kanawai) oia ka Haku, Ona Luna Aupuni, o lakou na kauwa, i ukuia me ke dala a ka Lahui. O ka lakou hana, aile o ka noho wale iho, aka, e hele aku e huli i ka poe hoopoino i ko lakou Haka: Aka, ke nana aku nei nae na Kaku aohe hana mai o na kauwa! No ke aha la? Haohao no makou i keia noho wale ana o ke Aupuni pela!
NA OLELO HAOHAO
Ke ike nei makou, ke hoao mau nei na poe kakau nupepa hoouhiuhi i na hana hoopalaleha a ka Papa Ola, e pili ana no ka hiki ana mai o keia ma i kolera ma ka mokuahi Belgic i Honolulu nei.
Ke ninau hoolalau nei i kahi i hoea mai ai o keia ma'i, a ke olelo mai nei, mahea a mai hea mai la'i loaa ai i kela poe pake ekolu i kau mai ai maluna o ka mokuahi Belgic keia ma'i. Mahea, a mai hea mai?
Aole ka lakou nei i ike i ka olelo hoike a kela pake Awana Aole ka lakou i ike i ka olelo hoike pololei a Miss Wyrick, kekahi ohua kapena oluna o ka mokuahi Belgic, i lele mai ai a noho iuka nei o Honolulu iloko o ka Hale o ke Kahunapule, a nana i hai mai. Ua make he ekolu pake o luna o ka moku Belgic i ka ma'i kolera?
Aole ka i lohe ka Papa Ola ua make he ekolu pake maluna o ka mokuahi Belgic ma kana huakai moana mai Kina a me Iapana mai? No keaha ka i ninau piha ole aku ai ke Kauka Day o ka Papa Ola, i ke kumu o ka make ana o ia poe Pake? Nawai ka hoi ia mau hana? Aole anei i hoakaka pono ke kanawai i ka mana o ka Papa Ola i kana hana, kona ninaniau ana i na mea a pau e pau loa ai ke kanakua a me ka pohihihi o ke kumu i make a pake ekolu?
Ua hooko anei @@ ia mana i haawiia @ mana piha me na kanawai.
O Wm. N. @@@@ Honolulu nei, oia ke@@ pena i holo mai ma@@ ku mai Iapana mai @@ oia e alo ae, mai ko ana e ike ia mea, @@ nei no ua olelo @@ Wyrick kekahi o@@@holo pu mai me ia kuahi Belgic.
Aole anei he ku@@ kona olelo uhiuhi, i ka mea oiaio maoli.
No keaha hoi, @@ ai oia o la {a[a @@@. No kona makemake e hoomalu ia oia? @@ ko ka Papa Ola no wale ai ia Lima@@@ laula i o a i anei @@ ke kulanakauhale@@ nei, a ma na Koo@@@.
Ua manao anei k@@ ua oi ae ka paleka kapena i ko ka @@@ maluna o ka moku@@@. Ehia mau anana k@@@ laua kekahi me ke@@@.
He mau kumu @@@ keia e olelo ia nei @@ na kaumaha e ile @@@ lakou.
Pehea kela Kau@@@ luna o ua mokuahi. Aole anei ua ha@@@ mai oia i kona nol@@@ no luna o ka mok@@@. No keaha la? A@@@ ike oia he mau ho@@@ punipuni loa kan@@@.
Aole anei, ua ike pena pilikia o kana ai? Aole anei i @@@ka oiaio, alaila, @@@ moku a me kona @@ pau loa, a e lilo @@@ Hawaii, mamuli o@@@ i na kanawai a @@@ karaima oeoehi (@@@.
Aole anei o ka @@@ mau hana kolohe @@@ ana aku he 60 mao@@@ Honolulu nei, iloko o @@ aku nei?
Ke manao nei @@hala ka wa pono @@@ hana hoopalaleha @@@ ka lahui,
Aole i hoomaka na @@@ Poakahi nei, no ka h@@@ nei o kela kepuino he@@@.
Ma na lono i loaa @@@ ka mokuahi Likelike, @@@ ohua e hoomaluia ana @@@ a hoi aku lakou no @@@ i like ole.
Ua hanauia ma ke @@@ Honolulu, he kaikama@@@ me ka wahine, ma ka @@@ . He makana keia mai @@@ he manaolana hoi no k@@@ keia mua aku. E ola k@@@ lihini hou, a e @@@ oia @@@ tausani o Hawaii nei.