Ke Aloha Aina, Volume I, Number 19, 28 September 1895 — Page 3
This text was transcribed by: | Arnold Hori |
This work is dedicated to: | Bishop Museum; Herbarium Pacificum |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA, POAONO SEPT. 28 1895. @
@OOHAEHAE.
@C. Advertiser o
@a, (Sept. 26) ua
@o he mau wahi
@ hoohaehae, a pe-
@na iho
@ana no Kaiulani.
@ama mai Berlina
@ 1, o Sepatemaba,
@ nupepa Vossische
@ohe ia mai Hono-
@a hoole o Amerika
@ Wasinetona no ka
@ mokupuni (o Ha-
@ e koi ana na poe
@inelani, me ke ko-
@o Amerika e hoo-
@oalii (o Hawaii.)
@olelo hoolalau wale
@e o keia ka io maoli,
@a aku no. Aia no
@ kuokoa o ka lahui
@oi ke koho ia mea;
@haoi ma!
@kou e ninau aku nei,
@ kumu i hiki mai nei
@okukaua Amerika
@anei nei?
@e hoi oukou, i kona
@ua mai ai, he 4 no la
@ alaila, holo loa i na
@a.
@ea keia e noho mai
@ ka ekolu keia o na
@okoa o kona noho ana
@o a Piilani. Aia na
@ iluna o Haleakala
@kaikai ai.
@ ka mea i hoopiha ole
@nan i i Kahului, alaila,
@aku no Kina. Malia,
@ ke pale-keiki, ke ha-
@ka, hbehe hou a ka lahui
@ahu nei keia kuakoko?
@wale no hoi ko ke Akua
@au ole i keia lahui Ha-
@hana hoonaikola ia nei!
@E A KA P. C. ADVERTISER.
@ka nupepa P. C. Adver-
@ Sept. 26, ua ike iho ma-
@ia manao pane a hoahe-
@ nupepa no ka Bihopa
@ no na mea ana i haiolelo
@ko o ka Halepule o Sana
@ ma ka la Sabati, Sept.
@na Poolelo, aia ma 2 Oi-
@ 16:12.
@o Asa, i ke kanakolu a
@mamaiwa o na makahiki
@ nohoalii ana, ua loaa ia
@ ma'i, ma kona mau ka-
@awae, a pela i mahuahua
@ kona mai a nui loa; a i
@mai ana aole oia i imi aku
@wa; aka, ua imi no oia
@oe kahuna lapaau."
@ana mau olelo, no ke ano
@sa haalele ana i ke Akua
@ wa mai, a huli aku la, i
@ i na kahuina lapaau, a
@e make iho la oia.
@alele ikaika mai oia (ka
@) i keia haawina eehia.
@ o ka poe o Honolulu
@ poe nana i paniku ae na
@, a hele aku la i ka poe
@a lapaau (na kauka o ka
Papa Ola) e hoopau i ka laha ana o ka ma'i kolera.
O ke paniku ia ana o na luakini e na kanaka, a me ka hoole ana o Asa, aole e imi aku ia Iehova i kona wa e ma'i ana, ua kaulike a like loa ia mau nea i ko ka Bihopa Willis hoohalike ana.
Ke hoole nei nae ka Advertiser, aole i kaulike ia mau mea aka, ua kue loa, oiai ua make o Asa, a ua hoomauia ke ola o ko kakou lahui? * * *
A malia (wahi a ka Bihopa) ua loaa aku la he mana ole i ka oihana lapaau, a make iho la. Ua loaa i keia lehulehu ka mana o ka oihana lapaau, a ua ola, ina no i paniia na halepule?
O ka makou e olelo nei, ua pololei ka Bihopa Willis, ma ka hoopuka ana ae i kela mau huaolelo, (ina hoi pela).
"Ua loaa aku la he mana ole ka oihana lapaau, a make iho la."
He ano nui ko keia mau hua olelo ke hoomaopopo ia e kakou.
Ua haalele o Asa ia Iehova kona Akua mamua, iloko o keia wa ona i loaa ai i ka ma'i a ua hilinai aku la o Asa i na hoola a na poe kahuna lapaau o ia au, a ia moepoo no la a make ana ua Moi la o ka Iuda.
Nolaila, pololei ka olelo a Bihopa Willis e olelo nei: "Ua loaa aku he mana ole ka oihana lapaau a make iho la."
Pela no ka oiaio. Ua ninau makou i ka laau e hoolaia ai keia ma'i kolera imua o ka Papa Ola, ma ka la 2 o Sepatemaba 1895. A oa ike makou, aohe a lakou laau hoola; no ka mea, ua mumule loa ka poe Kauka o ka Papa Ola, i ko makou wa i ninau aku ai:---Heaha la ka laau lapaau e ola ai keia ma'i?
Aole he pane ike mai no ka laau e hoolaia ai, a hiki no i keia la.
Ua pololei ka olelo a Willis, "na mana ole ka oihana lapaau," no ka mea, aohe laau ola a lakou e lapaau aku ai, a nolaila, make iho la na poe Hawaii i loaa i ka ma'i, no ka mea, aole he laau nana e hoola ae ai.
He 55 poe Hawaii maoli i pau aku i ka make! No keaha la? No ka mea, aohe mana o ka oihana hoola o ka Papa Ola. Ua hoohemahema wale lakou, i ka wa mua loa i komo mai ai ka mokuahi Belgic me keia ma'i kolera, iloko o ke awa o Honolulu nei; a ma ia mea ua make aku he 55 ola makemae o na poe Hawaii mamamuli o ke aha? O ka makaukau anei? O ka lako anei i ka laau e hoola ai i keia ma'i kolera?
He pono lauahi wale ana aku no, he wahi pono imi wale aku; a mamuli o ka lokomaikai o na Lani mai, ua loaa he mau laau e hiki ai ke hoolaia mai kekahi poe kauka mai.
Eia no ka hoi ka laau o ke ola! Ke ku nei no iloko o ke kihapai o Edena! Aka, lalau wale iho no lakou nei e hoa-a ai, me ka ike ole i ka laau o ke ola e ola ai. Ke hoowalewale mai nei ka Nahesa, e ai i ka laau o kahi e ikeia ai ka pono a me ka hewa, ke ola a me ka make!
O ke ola ka waiwai makamae hookahi a ke Akua i makana mai ai ia kakou, a oia ka Bihopa Willis e kuhikuhi nei; me ka olelo ana mai:
"Ua loaa aku he manaole ka oihana Iapaau, a make iho la.
Haohao Hou no Makou.
O kekahi a makou e haohao nei i ka hana kaulike ole a ka Papa Ola, oia no ke puhi ana i kekahi poe kauhale i hoea ae ai na poe mai kolera, a hookoe hoi i kekahi poe kauhale e ku nei i loaa no nae iloko oia mau wahi na poe mai kolera.
No keia mau hana, ua ulu hou ae no na manao haohao no ke kaulike ole o na mea i hana ia.
Eia no kekahi poe hale ke ku nei aole i puhiia i ke ahi. No ke aha la? No ka mea, no na poe haole paha ia mau hale? A no ka mea, no kekahi poe lala o na Komite paha ia mau hale? A no na poe waiwai a hanohano paha ia mau hale?
INA O KEIA KA HOPENA?
Ina o keia ka hopena o ka laha ana o ka ma'i e oleloia nei he kolera, alaila, ua hala ae la keia make, a me keia poino ana o ka Lahui Hawaii. Oiai, o ka heluna nui o ka poe Hawaii maoli i haule aku iloko o ka make a keia ma'i luku iho nei, he 55 ko lakou nui! Ua make aku lakou, mamuli o ka loaa ana i ka ma'i i hoopae ia mai i Honolulu nei, e ka palaka o ke Kauka Day o ka Papa Ola.
Ua palaka mua ka Papa Ola, ma ka hoomalu oolea ole ana i na moku e komo mai ana i keia awa, mai Iapana a me Kina mai, oiai e lohe mau ia ana no, ka laha ana o keia ano ma'i ma ia mau aina.
Ina o ka hopena keia o ka hoomaauea ana, alaila, he mea pono ia kakou ke kaakaa na maka ma na mea a pau loa! (1) Ma kahi e laha mai ana o ka ma'i. (2) Ma kahi o ka laau lapaau kupono e ola ai. (3) Ma na mea ai e ola ikaika ai na kino o na kanaka.
(4) Ma ka malama pono ana i na poe poino o ka Lahui, a me ka hoomaopopo maoli ana iho i ke ano o ka lakou mea e @a i ai, e inu ai , a e aahu ai, oia kekahi o na mea kupono loa e a'o ia ai na opio Hawaii kane a wahine, no ka mea, he oi loa aku no ka hilinai piha o kela a me keia lahui, i ka mea ponoi iho o kona lahui e lawelawe ana nona.
Ina nae o ka hopena keia o na mea e pili ana i keia ma'i alaila, o ka makou e kauleo hope loa aku nei, e hoonaauao kakou ma keia mea i ole e loaa hou i ka poino oi loa aku.
KA HOOPAKELE ANA.
Iloko o keia mau la, ke hoea mai nei na olelo palahalaha ana, wahi a na nupepa. Na ka Papa Ola keia pau o ka ma'i kolera. A na ke Komite Malama Ola, kekahi kumu o ka pau ana, a na ka poe hope-komite mai kekahi:--A na na lehulehu kokua mai hoi, wahi a kekahi poe, a pela aku na olelo.
O makou ka mea e olelo aku ana; na ko ke Akua aloha wale mai, ke kumu o ko kakou pakele ana: Aole loa na kekahi mea e ae. Ona poe a pau loa e hoole ana i keia manao, he poe hoole Akua no lakou a pau, a he aia no hoi.
Aole loa he wahi mea hiki iki i ke kanaka ke hana ke ole e ae mai ke Akua: Aole no hoi he ola, ke ole e ae mai ke Akua e loaa ke ola, he mea oiaio loa keia a makou e olelo nei.
O ka Papa Ola ka mea nana e malama i ke ola o ka Lahui, Aole nae e hiki i ka Papa Ola ke hoike mai he laau ola ka lakou e pili ana no keia ma'i kolera i laha iho nei.
Mamuli o na pono imi wale ana aku, me ka hoao maoli ana e like me na kuhikuhi ana mai a ka poe i maamaa i ka laau a me ke ano o ka ma'i, pela i pakele mai ai kekahi hapanui o ka Lahui Hawaii e ola nei. Aka, aole nae he kaena mai o keia poe me ka olelo ana, no ka lakou mau laau ke kumu o ke ola ana, a me ka pau ana o ka laha ana o keia ma'i.
Ka Makemake o ka Lehulehu
Iloko o keia wa kupilikii o ka noho ana, mamuli o na rula a me na olelo papa a ka Papa Ola, e pili ana i ka ae ana i na mokuahi holo pili aina e holo, me ka lawe pu ana aku hoi i na Eke Leta, ua loaa i ka lehulehu he mau kumu e hoohalahala nui ai, no ka lawa ole o ka manawa e hoolaha ia ai e ka Luna Leta Nui, mamua o ka ike ia ana, e holo ana kekahi moku no na mokupuni o wahi aku nei.
Ua konio no iloko o makou ka manao hoohalahala no ia mea, aka, malia, no ka loaa ole he hoike pono ana, mai ka poe mai nona na Hui Mokuahi e holo mau nei, mawaena o ko kakou mau mokupuni iho. O ka hole awiwi ana o na moku, me ka lohe laulaha ole ia, a me ka pokole loa hoi o ka wa i hoikeia mai ai i ka Hale Leta, he mau mea hoouluhua no ia i na mea a pau loa, e noho ana ma na wahi a pau loa o kela mau mokupuni. Nolaila, he hookahi wale no mea kupono e hana ai, o ka noho mau me ka makaala loa, a e kakau e i na leta, mamua ae o ka lohe ana e holo ana ka moku me ka pupuahulu loa.
Nuhou o na Aina E.
Ma ke ku ana mai nei o ka mokuahi Monowai i keia la mai Kapalakiko mai, ua loaa mai kekahi mau mea ano hou penei:
O ka heihei no ke kiaha Amerika mawaena o ko Enelani moku Vaikyrie a me ke Defender o Amerika, eia no ke noke nei i ka hoao e loaa ona aelike ana no ka heihei hou ana.
Ua ae mai o Mr. Iselin e hoomaka hou ka heihei ana mai mua loa mai me ka nana ole ae i kela mau heihei ana elua i hooholoia ai ke eo na ke Defender; aka, aole nae i loaa aku ka pane a Haku Dunraven iaia no ka ae aku. Nolaila, ke waiho pu wale la no ka heihei me ka maopopo ole
NO CUBA.
He nui wale na lohe i hoea ae, aia he nui wale o na poe kamaaina o Cuba i pau i ka hopuhopu ia e ka Mana Aupuni o Sepania, a ua hoopiha la ke Kakela Moro me na poe i hoohuoiia, ua like pu na manao me ko na poe kipi.;
E hoike mai ana kekahi lohe mamua o ka haalele ana aku o kekahi mokuahi ia Cuba. ua oi aku mamua ae o 70 poe i hopu ia, o ka nui o lakou he poe kulana a he poe kuonoono o ka aina, a ua laweia e hoopaa ma ke Kakela Moro.
Ma ka la 18 o Sepatemaba ma Havana, ua hopuia he 18 poe no ka huipu me ka poe kipi a mawaena oia poe, ke kakauolelo a Julis Sanquilly, ka mea i hopu mua ia he mau mahina mamua aku no ka hewa ohumu kipi.
Ua ku mai hoi ka mokuahi Swana Barabara me na poe koa he 1000 ka nui, a me 37 poe alii mai Morocco mai, a ua hookipa pumehana ia aku lakou e ko Havana.
SAMUEL. M. KAAUKAI.
LOIO ME ANA AINA @
He Loio, a he Ana Aina. a he Agena Hooiaio Palapala no ka Apana o Kona Mokupuni o Oahu.
He oluolu ka uku ma ke kuka ana a he hooko kauoha me ka eleu.
Keena Hana. Aia ma ke Keepa maluna o ka Hale Pohaku ma ke kihi o na alanui Nuuanu me Moiwahine.
my29--6m dly, wkly.