Ke Aloha Aina, Volume I, Number 14, 24 August 1895 — Page 3
This text was transcribed by: | Lawrence Gersaba |
This work is dedicated to: | Judith Nalani Kahoano Gersaba |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA, POAONO, AUG. 24, 1895 3
KO KE AKUA LIMA MANA
Ma aka hana a pau, aia no ke Akua lima malaila. Ina he @ a makemake. Oia ka mea hoola a @ no ka mea hiki ke pepe@ ole he mea hiki ke @ ona lima Mana.
@ hana i na aina, na @ ka la ka ai i @ na lahuikanaka @ pomaikai a me na @ mea paha e ao ai ia @ e hoonaauao ae i ko la@ holio ana.
@ e mea maikai o Iehova i @ poe paulele aku Iaia iloko o na manawa a pau loa, aka, i ka poe hoomoloka nau@ Aole @ lakou noonoo iki i na hana a @ Akua e hana nei, he mea ia @ ae mai ai la lakou.
@ o ko ke Akua lima pu @ kakou heaha ka mea e ma@ e weliweli ai? Aole @ Aole no.
Ke Uwe Nei no ka Poino Loa
Ua ike iho makou ina ka nupepa Advertiser o ka la 22 o Augate nei i ka uwe ana no ka pilikia i loaa mai mamuli o ke @ ano holoholona Iapana i ka pae he Beetle, i lawe ia mai i Hawaii nei.
Ke laha loa nei keia mea hoopoino ma na Koolau, a ke noke la i ka ai i ke kalo o na @ lo a ke noke la i ka ai i @ ko o na mala ko ma Koolau.
Ke uwe mai nei na poe o na Koolau no keia ano holoholona hoopoino loa. A wahi a lakou, @ aole e loaa he mea e hoo@ ai i keia ano holoholona ano alaila, e neoneo ana ke kaki a me ke ko ma Hawaii nei @ Pela mua aku, e like me ka poino i loaa i ko Ceylon poe ma @
O KE ALOHA AINA hookahi @ nupepa e hoike mau ana i kona minam na i ka laweia mai o na holoholona hoopoino makina o Hawaii, i noho ole ia e lima o mea ino. Ua hoike aku no @ ole i kona kue i ka lawe ana mai a me ka hookomo ana mai i na ano holoholona e ae, i @ a he mea hoopoino mai i ka aina a me ka lahui, e like me @ goose, ka rana ke toad a me kela beetle Iapana. Pela hoi kela manu ai laiki, a pela no hoi me ka laau rantana.
Ua kamailio ikaika KE ALOHA AINA no ka pono ole o ka hookomo ana mai i keia mau mea hoopoino a hoopiha wale i keia aina nani oluolu a maikai @ aole nae he hooloheia mai @ makou leo uwale aku. Ua @ aku makou i ka hana @ no kei a ke Aupuni ma o @ Komisina Ma@ la, a @ o makou he mea pono o @ kokeia keia me hana, @ aole makou i ike na hooino
@ ko makou olelo uwho.
Ano, i keia la, ua hoea mai ka leo uwe no ka popilikia i loaa aku i ko Koolau poe, mamuli o ka poino a na beetle e noke la i ka ai i na kalo a me na ko o ka mala ko o na Koolau.
Ina pau ke kalo, ke ko, ka raiki, ka malia, ka uala, i ka ai ia e kela ano holoholona, alaila, maluna owai la ka hewa? Aole anei maluna o ka poe nana i lawe mai a hookomo ma Hawaii nei? Owai ia poe? O lakou ae nei no hoi.
Ina pau na kanaka i ka make no ka ai ole, nowai ka hewa? No ia poe no. aka, aole o lakou hoolohe mai. aia a hiki mai ka pilikia ia lakou, alaila, ua nui ke kamailio ana no ka mea e pale ia aku keia pilikia.
No makou iho, ua kamailio aku makou, a ua uwao aku, a hoike aku i ka mea kupono e hana ia, aka na ka pilikia nae e ao mai i ka poe hookuli.
NAWAI E HOOKOMO MALU NEI I KA OPIUMA?
A Owai hoi ka Poe Pomaikai Nui ma ia mau mea?
Aohe mea pohihihi ka ohana lahui napa e lawe mau mai nei a hookomo malu i ka opiuma. O na poe a pau loa a me na pake, ke olelo mau nei lakou o ka poe haole no ka poe nana e lawe mai nei, a e hookomo malu mai nei i ka opiuma. Aole na ka poe pake, aole loa aku na ke kanaka Hawaii.
O ka poe no e pomaikai nei ma ia mea he opiuma, o ka haole no. He nui ka pomaikai o ka haole, ma ka mahele puka o ka opiuma i lilo aku i ke kuai ia i na pake.
A he nui no hoi ka pomaikai o na haole kiai no ke pale aku i ka hoopaeia mai o ka opiuma a ka haole i alo ae mai ko lakou mau maka mai, mamuli o ko ke aupuni uku ana ia lakou no ke kiai ana, a nui no hoi ka loaa i na haole e holoholo wale ana maluna o ka moku alualu opiuma, me ka loaa ole o kekahi wahi tini opiuma.
Nolaila, ua nui no kahi e loaa ai ke dala a ka haole no ka hana pili i ka opiuma.
O ke dala, oia ke akua o ka haole, o ka opiuma, oia ke kiana moa, nana e hoohua iho i ka hua keokeo pokeokeo! Nolaila, lawe mai ka haole i ke kinana moa mai Hongkong mai a mai Vitoria mai, a mai Kapalakiko mai, a hiki ma Honolulu nei, alaila, haawi aku la na ka pake e hanai, a hanau mai na hui, hoihoi ka pake i ka haole, a mahele laua i ka hua keokeo!
O ka haole wale no ka poe e hana nei i keia mea he opiuma! liia nae, he ai aku o ka poe leo mai e huiala a ma na nupepa, e olelo ai, he in ka opiuma!
He mea hohono ka opiuma!! Nui ka pule o na wahine haole ma ka halepule, e kipaku loa i keia mea ino loa ka opiuma, aka, aia kela poe haole o lakou ke noke mai nei i ka hookomo malu i keia hana imi loaa, e loaa ai ka mea pokeokeo a ka palahu.
Pehea keia poe pake limahana i laweia mai nei mai Kina mai? O ka opiuma ka lakou ai hoonuu ia, ka mea hoonanea hoolailai o ka hiamoe, malia paha, nolaila kekahi kumu o keia ohohia pake?
No ka mea, ma na pahana mahiko ma na kuaaina, ua nui ka ike ia o ka ai ana o ka pake i ka opiuma, a malaila e hoopae malu ia aku ai ka opiuma iloko o na pahu ukana.
Ua ike nuiia ka hiki mau ae o na pake imua o na aha hookolokolo, no ka hana i keia mea dala nui he opiuma, ka mea a na poe haole e hookomo malu mai nei, a e kuai malu nei no hoi.
E Laikini ia ka Opiuma
He nui ke kamailio o na nupepa olelo Enelani o Honolulu nei, no ke kupono e laikiniia ka opiuma, mamuli o ke kau ana aku i ke dute kiekie maluna o kela a me keia paona opiuma, e hookomoia mai ana iloko nei o ka aina.
Ua hoike akea ae no hoi kekahi poe Luna Aupuni, i ke kupono loa e auhauia ka opiuma, mamua o ka hoonui wale ana i na lilo, no ka hoolimalima ana i ka moku a me ka poe makai kiu, e hopu aku ai i ka poe hoopae opiuma.
O kekahi poe kuonoono a waiwai, ke komo pu nei ma keia hana loaa koke o ke dala, a ke hana mau nei no i na wa a pau loa me ka loaa ole i ka hopuia e na poe makai.
O ka mea keia i oleloia ai, o ka hooholoia ana o ka Bila Loteri a me ka Opiuma i ka 1893, oia ke kumu i hookauliia ai ke Aupuni Moi! A pehea hoi keia a ua poe hemolele nai, e koi nei e laikiniia ka opiuma i loaa kekahi dala no ka Waihona Aupuni? He kupaianaha loa keia! Ke hoi hou nei e hana i ka a ea o lakou i hoole ai, aole e hana.
NA MEA HOU O PAHALA KAU
He nui na ka waikahe o na kahawai, oiai e mau ana ka malie; me he mea la, aia ka ua ma uka o na ululaau o ke kuahiwi o Maunaloa.
He kepaia, ua make loa, i haule mamua o kekahi o na kaa lawe ko o Pahala i ka manawa e iho ana i kai o Punahiu. Maluna o ke alahao, ma ka la 7 o Augate nei, no ka haki ana o kekahi brake ke kumu o kela kepani i hele ai mamua e hooponopono ai, aha mai na haule e aku la oia a paa malalo o na huila o ke kaa a make loa.
Eia ka Luna Nui C. M. Watton o Pahala, ke ulaa nei i na iniha a me na kapuai o na aina kupono no ka mahiko ma Pahala nei a ke moe lapuu nei na hawai lawe wai e hoopulu ai i na auwai e ulu ai ke ko. O keia ka mikiala hana mamua o na luna mua i pau aku, he mea keia e hoopomaikai nui ai i na poe ona nona keia mahiko.
D. H. WAIMUKIKIAKAMANU.
Kau, Hawaii, Aug. 17, 1895.
Walohia Wale.
MR. LUNAHOOPONOPONO;
E oluolu kou hanohano, e hookomo iho i keia mau hua maluna ae Walohia Wale, i ike mai ai na kini makamaka e noho mai la ma ka aina hikina, i ka La puka i Haehae. Ua hala aku la o S. J. Kaeha ma kela aoao o ka muliwai make. Ma ka la 11 o Augate, 1895, iloko o ke 59 o kona mau makahiki o keia ola ana.
Oiai ua hanauia oia ma Keahialaka, Puna paia ala i ka hala, ma ka mahina o Maraki, 1836, na Kekoa (k) a me Kauka (w).
Ua hoonaauaoia oia ma ke kula apana e na kumukula Kane, ka mua, a me Kanono ka hope; a ua komo hoi oia i ke Kula Hanai a David B. Lyman o Hilo, a ua loaa no hoi ka hoo maikai ia e na kumu. A ma ka A.D. 1858, ua holo aku oia i Honolulu, a noho pu makou laila, no elua makahiki, oiai, au e noho makai ana ia wa. Mahope mai, ua hoi mai makou i Molokai Nui a Hina nei; a ua noho loihi maanei nei, a ua lilo he kupa no keia aina malihini, a ua nui na hoaloha ma keia aina.
Ua komo ia i ka ekalesia o Kamaaha nei, a he kakau olelo no ka Ahahui Opiopio Imipono Karistiano o Kaluaaha. He elua makahiki o kona ma'i ana a hala wale aku la. Aia no he nui o kona mau kini makamaka, na keiki, na moopuna a me na hoaloha, ma Kahuai a ma Halepuaa, ma Puna, Hawaii.
Eia wau kona kaikuaana, me ka ohana me ke aloha nui nona: "Pomaikai ka poe make, ke ma ke lakou iloko o ka Haku." Pela ka manaolana no ka mea aloha i hala aku. Ma Keawanui nei no ma Molokai oia i make ai.
E ike mai ana no kona mau kini o ka aina hanau, ua hala oia, a e loaa ana ia lakou na haawina luuluu a ke aloha. Owau iho no me ke aloha nui.
J. W. HUMUKU,
Molokai, Augate 15, 1895.
O Kamehameha a me Ikeoleia na hui e paani ana ma ke kahua kinipopo o Makiki i keia Poaono.