Ke Aloha Aina, Volume I, Number 13, 17 ʻAukake 1895 — Page 6

KE ALOHA AINA

POAONO, AUG 17, 1895.

 

He Olelo A'o i ka Lahui

            O ka makou olelo ao aku i ko makou lahui ponoi, e noho malie mne ka hoomanawanui, mai hana i na mea e hoopoino ai ia oukou iho, mamuli o ke kue paha i na kanawai o ka aina, a mamuli paha o na hana hahai wale aku mahope o na alakai hewa ana i mea e puni ai oukou, a lilo ko oukou mau pono.

            O ke Akua hoopono, oia ke noho mai i Lunakanawai, e haawi mai i ka olelo hooholo pololei no ko kakou mau palapala hoopii maka pule imua Ona.

            Mai hoomaloka a hoole iho i ka Mana o ke Akua, aole no hoi e paupauaho i ke kali ana ia olelo hooholo. Ana e haawi mai ai ia kakou iloko o ka wa kupono.

            O ka leo o ka Lahui, oia no ka Leo o ke Akua, a oia no ka mea pono e hookoia.

 

E Kupaa Mau e ka Lahui

            O keia wa ka wa maikai loa no ko kakou manao kupaa e e hoomau aku ai. O ka hooholo pololei ana a kou lunaikehala, oia ka rula au e koho ai, a hoomau aku.

            Aohe kuleana o kekahi mea e onoonou mai ai, a e hooweliweli mai ai ia oe; nou ponoi ia kuleana, aole mea nana e lawe aku me kou ae ole.

            He nui na lono i pahola ia aku ma na apana kuaaina ma na mokupuni o waho, e olelo ia ana, e hele aku ana kekahi poe makai paha, a e koi aku ana i na kanaka, e lawe lakou i ka hoohiki kokua mahope o keia aupuni; a ina aole e ae ke kanaka, alaila, e hopuia a hoopaaia, no kue i ka mea a ke Kanawai i kauoha ai, a pela aku. A ua manaoia no hoi, ma ia mea e loaa ai ka nui o ka poe ae mai e hoohiki i keia aupuni.

            Na makou iho, aole makou i ike iki he Kanawai e kokua ana i na hana limanui o ia ano aole no he olelo pela maloko o ke Kumukanawai o ka Republika o Hawaii.

            Ina he mea o ia ano e hoao ia ana e hana, alaila, he hana ia i kue loa i ke Kanawai, a he mea mana ole no, a he mea alunu a me ka pakaha wale.

            Aia no ia oukou ponoi iho ko oukou manao ae aku, a hoole aku. Aohe mana o na mea e ae, e kaili ma ka hana hooweliweli i ko oukou kuleana. No oukou ia mai ke Akua mai, a no oukou ia a mau loa aku.

            Mamuli o ka uuku loa o na poe Hawaii i hoohiki, ke kumu i ala mai ai neia mau manao hoohuoi ma na apana kuaaina, iloko o keia mau la. O ka mamakou e olelo aku nei. E mau ka hoomanawanui a me ke kupaa.

 

He Poe Hoopohala hoi

            O ke ano o ka huaolelo hoopohala, he hoomahia ae i ka nui o ka maikai, a o ka pono, a o ka oiaio paha o na mea i hoikie ia no kekahi mea penei:

            Ina oleloia o A, he kanaka aloha nui oia, a aoia maoli nae ko A, ano, aka, hele aku o E a olelo i kekahi poe, he kanaka aloha ole oia, a he maua, ahina, a he hookipa ole, a pela aku. Alaila, he mea hoopohala o E, ho ka mea e ake ana oia e hoemi iho a e hoopau ae paha i ko A, kulana aloha.

            Pela kekahi poe kanaka e noho nei, ke hoapohala nei lakou i na manaolana o ka lahui e hooko mai ana ke Aku e loaa hou ia Hawai kona mau pono i kaili ia e na poe pakaha.

            Ke olelo nei lakou, ke imi nei no o Amerika a me Beritania i ko laua mau pono, no ko laua mau kupa ponoi iho. Aole laua e imi ana i ka pono o ka lahui Hawaii. Pela anei? Ina pela, pehea la e hiki ai ke loaa mai ia mau pono? E loaa wale mai anei me ke koi ole aku i keia aupuni e hana mai e like me ka laua mea e koi aku ai?

            Ina hoi i imi laua i ko laua mau pono. No keaha i hana ole ai pela mamua aku o ka hookahuliia ana o ke Aupuni Moi o Hawaii nei? Aka, aole nae pela, aia a komo pu kekahi poe kupa o laua me na poe Hawaii, ma kela kaua kalaiaina o Ianuari 1895, a mahope mai nei o laila, akahi a koi mai nei. I ka wa i koiia mai nei alaila heaha ka hopena e ikeia ana? Aole anei he mea e pono ai laua a me Hawaii pu kekahi. Pehea la ka nui o ka malamalama e ho-a-aia ai, alaila, hiki i ka poe hoopohala ke ike pono ae?

 

Ko Beritania Hoapono Ana Mai

            Ua hoike ae nei ka nupepa Advertiser i ko ke aupuni Beritania apono ana mai i na hana a ke Aupuni Hawaii, ma na mea e pili ana i ka hana a ka Aha Hookolokolo Koa, nana i hoopai ina poe paahao kalaiaina.

            Eia nae hoi, ina e nana iho kakou, i ke hoi a Beritania ia Hawaii nei, e kapae i ka olelo hoopolo no ka hihia o V. V. Akepoka, alaila, pehea la ia hihia a ua Aha Hookolokolo Koa nei e mana ole ai?

            Eia hou kekahi manao o ua nupepa la, a makou i haohao loa ai no kana olelo ana mai, penei:

            Aole loa e hiki ia makou ke olelo ae, heaha la ko Enelani manao e hana ai ma keia mua aku?

            Ina he mahalo lakou i na hana Beritania e hana nei ia lakou i keia manawa, ma ke ano o ka noho launa aupuni ana, alaila, no keaha la ko lakou mea e haohao ai, a olelo ae la, heaha la ka Enelani manao e hana ai ma keia mua aku?

            He hoailona keia o ka hopohopo a me ka weliweli e kau nei maluna o lakou. O kela V. V. Akepona, he kanaka weliia ia e lakou nei, a he akua lapu mai ka po mai.

            Nolaila, i kona hookolokolo ia ana e ka Ahakoa, ua hoopai ia oia he hookahi makahiki hoopaahaoia, a me ka uku pu $1,000; a ina ae o Akepoka e haalele loa i keia aina, alaila, ua loaa iaia ke kala piha ia. Nolaila, ua kipakuia kela Akepoka akualapu, a ua kau ma ka moku, a holo a nalowale aku la kona mau maka malalo aku o na lihilihi o ka huina aouli o ka moana.

            Aka, heaha ka hopena? Eia la! Ke lapu hou mai nei ka uhane o Akipoka, a ua hoea ae nei kona kino wailua. ma o Kuhina Beritania Hawes la imua o ka Mana Hooko o ke Aupuni Hawaii, e koi ana, e hoopau ia kela olelo hoopai iaia! A e hoi hou mai kela akualapu ma Hawaii nei e noho ai, me kona kulana hookalakupua okalakala! A malia, o hapai hou paha kela i kekahi koi poho koikoi loa maluna o keia aupuni, aole kakou i ike i ka hana a ka haole? Ke komo aku nei kakou iloko o ka hooilo, o ka makaala ko kakou pono me ka hoomanawanui.

 

Olelo Hooholo no V. V. Akepoka.

Ua Koi mai nei o Beritania i ke Aupuni Hawaii, e kapae loa ua Olelo Hooholo la

            Ua ike iho makou ma ka Advertiser o Augate 15 nei, ua waiho aku la o Kuhina Hawes i ke koi, i ka Mana Hooko o keia Aupuni, e olelo ana, o kela olelo hooholo o ka Ahakoa i hoopai aku ai ia V. V. Akepoka, e kapae loa ia oia.

            Ua kukuluia keia koi ana, maluna o ke kahua. O kela hoopaiia ana, ua hoea mai ia, mai ka olelo hoike mai a kekahi mea i huipu e hana ia karaima.

 

            O keia na olelo i hoikeia mai aka, o ka nui aku, aole ia i ike ia mai. O ko makou manao, o ka hoomaka ana keia e weheia o kekahi pohaku, mailoko ae o ke kahua i kukuluia ai kekahi hale. Ina e hemo aku keia pohaku, alaila, e waiho hakahaka ana ia makalua, a mahope aku, puka hou mai no he koi hou, e hoopau hou keia aupuni i ka olelo hooholo no Mr. W****, no Mr. R***, a no Mr. G****, a nowai la? A ina e pau loa ia mau pohaku i ka hemo, alaila, e hakahaka auanei, ke kahu i ku ai ia hale, a o kona hopena e hiolo ana a palaha ilalo.

 

HE KUPINAI MAI KA ILINA MAI

            E oluolu mai oe e ka hookele wiwo ole o ka nupepa KE ALOHA AINA, i kekahi wahi kaawale o kona kino lahilahi, e hookomo iho i kela mau mapuna leo walohia e kau ae la maluna "He Kupinai mai ka Hina mai."

            Ae. He mea oiaio, oiai, eia au ma ka ilina o Hawaii nei kahi a na 'Lii a me na Lunamakaainana i hooholo ai i l@@ kupapau no ke aho hope loa o ka lahui Hawaii, ka poe hoi @ loohia ia me na alina a ka ma i kapaia ka Lepera.

            Ua kaawale mai au mai ka poli pumehana mai o kuu kane ma ka la 19 o Mei, 1892, a komo aku la no kahi hoomalu o Kalihi ma ka la 20, a malaila noho ai no 6 malama a oi @ lawe loa ia mai la no Moloka@ nei, me ko'u moeuhane @@ ole e loaa ana ia'u he lono m@ naonao no kuu mea aloha @@ kane. Aka, ma la la 6 o Augate, 1895, loaa mai la ia u @ lono la mai ka hapa pulima p@ ina ole mai o kuu hanau, m@ S. H. Mahuka, e hai ma @@ o J. B. Kahanu, ua lilo i ka @@ a ua make. Auwe! ka m@ manaonao wale--ka luuluu--ka paumako, a me ka ehaeha o k@ naau! He keiki kupa oia no @@ aina Mauna, ahe nui na ka Kipuup@u, a pela no hoi @@@ kana wahine, o ko mama aina @@ nau hookai no ia.

            Ua mare ia maua e ka M@ kua Lyon ma Waimea Hawaii, i ka A. D. 1857, ua @@ na makahiki he 38 o ko m@@ noho ana iloko o ka ma@@ hala aku la oia.

            E hole Waimea i ka ihe a ka m@@@@ H@@ mai na a e @ ke K@puupuu.

            Ua hala aku la ka mea @@@ e olali kou mau kualono a Kalaieha, ua pau kou ike a@ i ke kupa o ka aina Mauna ka wai o Waiau, ua ike an@ i kuu mea aloha oiai, he kam@ aina oe iaia? Auwe, kuu m@ alohe, e!

            Ua hanau ia mai ko m@ mau puhaka mai, elua keiki mau kaikamahine walr no mai loko mai o laua he @@ iki, oia hoi ka nui o ka m@ mau moopuna. Nolaila, @@@ nani ia ka Makua M@na i Nana no i haawi mai, a N@ no i lawe aku, Amene.

            Ke uwe aku nei au i ka @ na a pau mai ka uka a ke@ Me ke aloha i na keiki lima ani o ka papapa'i.

            Owau no me ka luuluu.

            MRS. REPEKA KAHAN@ Kalaupapa, Molokai, Aug 8, 1895.

 

            He mea walohia keia a me ka kumokuahua o ka naau no na @@@ oi@ai a na poe e noho la i ak P@@ o ka Ehaeha, a i kaawale aku @@@ ko ohana aku, me ka ike ole i ke hope o ke kane, a o ke kane ho@@ wahine, ka makua i ke keiki, a @ keiki i ka makua. Aka, e k@ Hawaii, e n@i aku me ka manao@ Akua ka mea @ ike i na mea a p@ pono ai kakou, a Nana e hoopau kakou mau ehaeha a pau. A@@ Amene! Me ke aloha i na p@@@ iloko o ka ehaeha--LIMAHANA