Ke Aloha Aina, Volume I, Number 2, 1 June 1895 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

4          KE ALOHA AINA, POAONO, IUNE 1, 1895

 

KE ALOHA AINA.

 

Hoopukaia no ka

 

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui, Oiwi.

 

@. NAWAHI, Lunahooponopono a me Puuku.

 

E. L. LIKE, Hope Puuku.

 

 

HONOLULU , IUNE 1, 1895.

 

 

KE ANAINA IKE

 

            O kela anaina ike a ke Komisina Beritania Haws, i malama ai, no ka hoohanohano ana aku i ka la hanau o kona Moiwahine Victoria, oia kekahi o na anaina i piha i ka mahaloia, a me ke ohohia nui ia e na kupa Pelekane a me na ano lahui e ae.

            Ua nui na lako paina haole i hoomakaukauia, no ka la hanau o ka Emeperesa kaulana o Inia, a me na Panalaau o Australia a me Kanada.  Ua nui no hoi ka oluolu o ke Komisina a me kona hoahanau i ka hookipa ana aku i na malihini.

            Malaila na Luna Aupuni Kiekie o na ainae, na poe hanohano o anei nei, na Luna Aupuni, a poo Aupuni o ka Repubalika.  Ua komo no nae mawaena o ia lehulehu, he heluna o na poe Hawaii i hiki aku e hoomaikai i ka la hanau o Victoria ma o ke Komisina la.

            Ma ko makou hoomaopopo ana aku, aole i emi iho ko ke Komisina manao puili aloha i na Hawaii ana i hookipa ponoi aku ai, mamua o na makamaka o na lahui e a me kona iho.

            Ua hiki kino aku ilaila ka Peresidena o ka Hui Aloha Aina o na wahine, a pela no hoi he mau lede kekahi o na Hawaii i hiki aku ilaila.

            Malaila pu no ka Lunahooponopono o Ke Aloha Aina; i hiki aku oia ma ka aoao o ka Lahui Hawaii, e pahola aku i na hoomaikai ana o ka Hui Aloha Aina o ka Pae Aina o Hawaii, no ka Moiwahine Victoria ma o kona Komisina la.

            Ua ike no hoi makou he mau @oke pua, e luluu ana maluna o ka pakau kau me na pepa i hoopaa ia, a mai ka Hui Aloha Aina aku kekahi o na wahine.

            Nui na launa hauoli o na mea a pau loa me ka hoomaikai nui i ke Komisi na Beriaania Haws, pela ka luana ana a hiki wale i ka huli hoi ana mai.  Ma mua nae hoi o ka haalele ana i ke Kuhina, ua kipa aku la makou e kakau i na inoa ma ka buke moa o na malihini i kipa aku e ike no ka hanohano o ka Moiwahine kaulana o ke ao nei.

 

 

NA MANAO HAUWAWA

 

            O na manaohauwalaau o ko Amerika poe e pili ana no ke kulana o ke aupuni ma ka Pae Aina o Hawaii nei, oia kekahi o na manao a lakou e hoo @uoi loa nei.  No ka mea, ke olelo ia nei, a ua olelo ia no, a ua hoolaha nui ia maloko o na nupepa o kela a me keia mahele kalai aupuni e noho ana ma Amerika, i makemake maoli e ike i ka mea oiaio maoll e pili ana no ko Hawaii kulana @ keia wa.

            Ua olelo kekahi poe nupepa mamuli o na palapala hoopunipuni mai Hawaii aku nei, ua huli nui ka poe Hawaii maoli a kokua i ka hoohuiaina; a pela hoi, ua olelo ae kekahi mau nupepa, aole loa pela ka oiaio, aohe ae o ka hapanui loa o na poe Hawaii i ka hoohui aina a pela aku.

            Ua olelo hou no hoi, ua pau loa na kanaka Hawaii i ka lawe hoohiki i ka Repubalika, a ua hoole loa kekahi mau nupepa, aole oiaio oia mau olelo ana, a pela aku.

            O ka lakou i ike ai ma ka hoike a a Mr. Blount, kela Komisina a Kaiivi lana i hoouna mai ai iloko o Maraki 1893; ua hoole ka lehulehu o na poe Hawaii i ka hoohui aina, e kue ana i ka olelo hoike a ke Komisina o ke Aupuni Kuikawa i holo ai iloko o Ianuari 20, 1893, e olelo ana ua ae ka lahui Hawaii i ka hoohui ia Hawaii nei me Amerika.

            Mamuli o keia mau ano, a me na mea e hoea mau aku nei, ua hoouna malu ia mai he poe kiu kakau hoike pili no ke kulana o Hawaii nei, a na ia poe hoi e noke aku nei i ka hoike pololei a pololei ole paha, i na nupepa a lakou i hookauwaia mai ai.

            O ka mea kupaianaha loa nae, a he mea hoi e hookahaha loa ia ai, ka noonoo hoopono o ke kanaka ike a naauao maoli, oia keia.

            Ua kukuluia i aupuni, (me ka makemake ole no) i mea e hiki aku ai ka Hoohuiaina.

            O ka hoohui aina me Amerika, oiaka manaoio maoli holookoa o ka ohana hoohui aina a me ka poe kukulu aupuni Kuikawa a Repubalika hoi i keia wa.  Aole he manaolo e ae mawaho o keia, oia hookahi wale no.  Aka, pehea la e hiki ai ke hookoia ia manao hoohui aina, no ka mea.  (1.) Ua hoole mua ka hapanui o ka lahui Hawaii.  (2.) A ua hoole pu hoi ma ka Peresidena Kalivalana o Amerika, ka aina a kakou e ake aku nei e hoohui.

            I ka hoohalike ana ae, ua like; o Amerika me ka aina paa e ku ana ma kekahi aoao o kekahi muliwai, a o Hawaii ua like me kekahi wahi pohaku e ku ana ma kekahi aoao mai o ka muliwai, a o ke aupuni, ua like me he uwapo la i kau ia mawaena o ka pohai ku a me ka aina paa.  O na olelo hoohiki, oia na kaula e h@ki ai, a kaualako i ka pohaku maluna o ka uwapo a pae, a pili me ka aina paa.

            Ke hoole nei ka lahui Hawaii, aole ae e lalau i na kaula hoohiki, a huki e kauo ia Hawaii e pili me Amerika.

            O ka uwapo, he mea kau ia oia mawaena o na aina elua, a he mea e puana mai ai i ka lehulehu, e hele pololei maluna oia wahi, aka, aole i hana ia ka uwapo i wahi e noho ai, a e hiamoe ai na kanaka aole loa.  Ina e hiolo ole, a i ole wawahi ia paha, alaila, aia no na kanaka ke noho la maluna o na aina paa.

            Pela maoli no keia Aupuni Repubalika o Hawaii nei.  Aole oia i manaoio e kukulu i mea paa mau e like me kona kahua i kekuluia ai, aka, he mea wale no ia e alakai aku ai i na kanaka, i komo aku lakou i ka hoohui aina.  Ina komo aku na kanaka Hawaii iloko o ka hoohui aina, alaila, wawahiia ae la ka uwapo, oia hoi ke Aupuni Repubalika.  Aole kanaka e koe iho e moho iluna o ka uwapo, e helelei ana iloko o wai, a nalowale loa.

            Maanei makou e ike pono nei, he okoa ka manaoio maoli o ka poe e noho nei iloko o ka Repubalika, (ina hoi aole manao e ae) a he okoa hoi ka hoohana i loaa ai ua manao la.

            A i na hoi o ka Repubalika, oia ka manaoio maoli no, alaila, ua like ole loa ia me kona kahua kalaiaina i kukuluia ai, he mea apo hewa wale no ia, he mea i kukuluia iloko o ka hihio ana e moe.

 

 

NA HANA HOOLAUWILI.

 

            Mamuli o na hana hoolauwili a na manao apiki o ke kanaka, ua hoao ia ko ka lahui ahailono e umi ia, a e hoololoiahili ia hoi, i mea e hookoia ai na manao nonohua o kekahi poe; aka, aole nae i ae mai @a Lani ia mau hana ino a ka lapuwale.

            He hana lokoino maoli, a he ake e hoohoka mai ia makou, a me ko makou lahui ponoi, keia hana a ke kolohe.

            No keia popilikia, ua hoonee mai makou he wahi okoa, a aia makou malaila i keia wa.  Ua haawi aku makou me ka lahui i ka uku dala mai kai loa, i ka mea i hoao e hanaino mai ia makou, e like me ka olelo: “A i pai mai kekahi ma kou papalina hema.”

            Ua ike makou i ka mea pono e hana aku ai, oia hoi, e hoomaikai aku i ko oukou mau enemi.

            Ua maopopo ae la ia makou ke ano oia auna kanaka, e like me ka hoike ike a ka poe elemakule i hoopoino ia e hoolaha mai nei ma ka Makaainana o keia la!

            Nui a manuanua wale na mea e lohe ia nei i hoaoia mai ai e hana ia makou, aka, e waiho aku ana makou, na ke Akua no e ao mai ia lakou.

 

 

KEKAHI HEMAHEMA

 

            O kekahi hemahema nui o kekahi poe o ka lahui Hawaii, oia no ka ma kemake ole e kokua aku i ka hana a kekahi hoa kanaka o kona lahui ponoi iho, a i ole, Hui paha o ka lahui ponoi,

            O keia ka makou mea minamina nui, a ke iini nei, e hoomaka ka lahui e noonoo a hoopau loa ia ano manao a e hoopiha i ka naau me ka uhane piha i ke aloha, ka makemake, ka hauoli a me ke ake e kokua i kona hoa kanaka o kona lahui ponoi.

            O keia kekahi mea e pono ai na Hawaii ma ka hana, a ma na kukulu hana kalepa ana, a maloko hoi o na kulana oihana aupuni iloko o keia lahui.

            E nana kakou i na lahui o na aina e mai, ua like ke kokua ana, ka hapai ana, a me ka hoohoihoi ana o lakou i ka hana a kekahi o lakou e kukulu ai.  Ina kukulu kekahi i halekuai mea ai kuai lole, kuai kamaa, kuai waii, kuai lakou hale a pela aku; alaila, e haiamu ana na hoa lahui maloko oia mau hale i kukuluia e kekahi o ko lakou lahui like.  Pela ka ike aku i na Pake, na lapana, na Pukiki, a me na haole hoi.  Ke hapai nei, ke huki like nei, ke kokua nei kela a me keia i ka hana a ke kanaka o kona lahui ponoi iho.  Aole ae nei pela?  Nolaila, olelo aku kakou he waiwai kela pake, kela Iapana, keia Pukiki a me keia haole.  A no ke ana la i waiwai ai, a i loaa ai he holomua ma kana hana?  No ka mea, ua ala like mai na hoa kanaka ponoi o kona lahui a kokua iaia ma kana hana i hapai ai.

            O ka @a a lakou i lawe mau ai, oia keia: E kokua au i ka hana a ko’u hoa kanaka e kukulu nei.

            Ina e pii kekahi haole maloko o kekahi kulana oihana waena o lakou iho, alaila, e lalau mai ana kona lima a huki aku i kona hoa, ma ke kulana ana i haalele iho ai.  Ina i hookuuia a i ole hoomaha paha kekahi o lakou no ka hele, a no ka hoomaha ana paha; alaila e waiho koke aku ana oia i kekahi inoa e pani ai no ia wahi, mai kekahi mai o kona poe hoaloha o kona lahui hookahi.  Oia ka mea maa ia lakou, a ua maikai ia.

            O keia ano ka makou e olelo nei, oia kekahi hemahema i koe o kekalu poe o ka lahui Hawaii.

            Ina i pii kekahi kanaka Hawaii ma kekahi kuiana oihaha kiekie loa, alaila, ua hukiku aku la kona ike ana i ka lani aole e nana wale ia iho ka poe o kona lahui ponoi e noho ana maluna o ka honua.  Pau ae la ka ike ana mai i na hoa o ka wa ilihune, aia a he poe hanohano o ke kulana kiekie, oia na hoa olelo, na hoa kuka, ilaila aku la e kipa ai, pau iho la ka ike ana mai ia kakou.

            Nui ka hanohano nui pu me ka hookiekie a me ka hookano, a hookae iho la ia kakou, no ka mea he ilihune oe, a heaha hoi kou ano.

            O keia kekahi o na hemahema i ko@ o ka lahui Hawaii.

            Eia hoi kekahi, ina hoi e hoopii ia ae kekahi kanaka ma kekahi kulana, a i ole, e hapai ana paha oia i kekahi hana lawelawe alaila, o ka hoomaka no ia o kekahi poe e eli malalo ae o ua kanaka la, i mea e haule mai oia, a hookahi ka nele like ana.

            O keia kekahi hemahema ino loa a makou e ao aku nei, he mea pono e hoopau loa ia ia mea mai ia kakou aku.

            O na manao lili, kuaki paha, kekeue paonioni a huahua paha, he mea pono e kapae loa ia ia mau mea mai ia ka kou aku.

            O ke aloha, ka lokahi, ke aho nui a me ke k@kua o kekahii kekahi oia wale no ka mea e loaa like ai ia kakou o ka noho like ana i na hana imi pono o ko kakou aina.  Aole anei pela?  O ko makou manao pela no.

 

 

KA AINA ALOHA.

 

            He nui na aina mawaho aku o na aekai o ka Paeaina Hawaii nei, he mau aina nunui a palahalaha maoli e waiho ana mai ka akau a ka hema, mai ka hikina a i ke komohana.  He mau aina i piha i na kuahiwi, na awawa, na puu a me na ululaau pouli.

            He mau aina i holo ia e na muliwai loloa akea e hiki ai i na moku ke komo he mau haneri, a he @ausani o na loko wai akea ma ia mau aina i piha i na mea hauoli o na ano ia he lehulehu wale, a uhi ia hoi na kula me na huaa@ a me na mala o na poe mahiai i piha me na ohana holoholona he lehulehu wale, me na manu he nui wale ke ano, aka, auhea ka aina aloha i ko Hawaii Lahui ponoi?

            Maluna’e o na mea a pau loa e hiki ai ke olelo aku; he hookahi wa@ mea e hiki ai ke pane ia ola k@.

            O Hawaii, oia ka Aina Aloha @.

            Ma na mele a na kupuna o H@ ma na kaao, ma na pahapaha ana, a iloko o na kalai olelo a me na ao haipule ana o ka lahui Hawaii kahiko, ua loaa na puana o keia Pae Aina nani o Hawaii oia ka Aina Aloha.

            O ka aina a ke Akua i haawi ai ia Aberahama a me kana poe mamo, oia hoi ka aina o Palesetina, oia ka aina o ka meli a me ka waiu e kahe ana, he aina i piha i na mea e pomaikai ai na kanaka oia mau aina.

            O ka aina o Beritania, oia ka olelo ia, ka aina e napoo ole ai ka La, a pela aku.

            O ka mea i oi nae, oia no ke aloha, o ka aina o ke aloha, oia no o Hawaii.

 

 

KO KE KUOKOA MAN@

 

            Ua ike makou i na manao hoomau hala a hookekee o ke Kuokoa, a e pa henehene ana i ko makou hoala ana nupepa ahai lono mawaena o ko ma kou lahui ponoi, me ka olelo ana; he kupapau ka Nupepa “Ke Aloha Aina,” a makou i hoala ae nei, a pela aku.

            Ke hoomaikai aku nei makou ia oe e ke Kuokoa, no kau mau olelo naau lepo iokoino, no ka mea, oia ke ano mau o ka Nupepa Kuokoa mai kinohi mai.

            Eia wale no ka makou e olelo aku nei:  Ua make io no o Lazaro, aka, ua hoala hoa ia mai la oia e ka mana o Karisto.

            Ua make o Karisto, a ke kolu o ka la, ua ala hou mai oia, a mahope, ua p@ i ka Lani, a ke ola nei a hiki i keia la.

            He mau kino kupapau laua’a elua i waihoia iloko o ka luakupapau, aka nae, ua ala mai @laua, a ua ola hou; a ke manaoio nei ka Lunahooponopono o ke ALOHA AINA, (koe aku no ko ke Kuokoa) aia o Lazaro a me kona Haku Iesu Karisto i keia la ma ka Lani e ola mau ana.

            Pela ke ALOHA AINA, e ola mau aku ai iloko o ka puuwai o ka Lahui Hawaii, e noke ia nei i ka hoino, me ke ka make ia e kanu ola iloko o ka lua kupapau o na manao hoino a ke Kuokoa.