Ke Alaula, Volume IV, Number 9, 1 Kekemapa 1869 — Page 34

34 KE ALAULA.

O WASINETONA E ALO ANA I KA MULIWAI O DELEWALE.

                I ka malama o Dekemaba he kanaiwa-kumamakolu makahiki i hala iho nei, ua noho o Amerika Huipuia iloko o ke kaua ikaika me ka lahui makuahine, oia o Beretania. E imi ana na panalaau o Beretania ma Amerika, e hoolilo ia lakou iho i aupuni kuokoa, a e kaua mai ana o Beretania no ko lakou kipi ana. Ia manawa ua lanakila na koa o Beretania i hoouna ia mai ma na moku. Ua lilo ia lakou ke kulanakauhale o Nu Yoka, a ua holoholo lanakila na koa o Beretania ma ka moku aina o Nu Ierese. Ua hoopuka ke Generala Haku Howe i na olelo hoolaha e haawi ana i ke kala ana o ka hala i na kipi ke hoi mai lakou a hoolohe i ka Moi o Beretania. Ua hookoe ia nae ma keia mau palapala kalahala o Wasinetona, o Feranekelina, a me kekahi poe uuku e ae. Ina e hopuia lakou e liia ana, wahi ana. Ua pilikia loa na koa o Amerika; ua weluwelu na kapa, ua kamaa ole, ua pololi, ua nele kekahi i na pu a me ka pauda, a ua hoomaka mai ke anu o ka hooilo. Hoohee mau o Wasinetona me kona puali koa imua o na koa o Beretania, e holoholo mau ana io a ia nei i ole e halawai kaua aku me lakou. Mauka kekahi o kona mau luna koa, a olelo iho, "Pehea la ka loihi e Wasinetona e auhee wale ai makou imua o lakou?"
                Pane mai o Wasinetona, "Ina o ka mea ia e pono ai, e emi mau no makou ihope a e alo i na muliwai apau o ko kakou aina nei, alaila e pii i na mauna, a ma na mauna no e kupaa ai wau e kaua me na enemi o kuu aina."
                Ua ike o Wasinetona aole i hiki mai ka manawa pono e hiki iaia e hahau aku i na enemi. Ike na Beretania i ke koko o na wawae o kona mau koa i kulu iho maluna o ka hau e uhi ana i ka aina. Hahai mai lakou iaia a hiki i ka muliwai o Delewale, alaila alo iho o Wasinetona a me kona puali koa a kau ma kela kapa o ka muliwai a komo i ka aina o Penesilewania. A hiki mai na koa o Beretania ma kapa o ka muliwai Deleware, a ike na 'lii koa i ka huhu o ka wai o ka muliwai a me ka hau paa apana nui e holo mai ana maluna o ka wai, manao lakou e kali ma ke kulanakauhale ma kapa o ka muliwai e hooluolu ai a paa loa ka hau maluna o ka muliwai, alaila hiki ke hele aku maluna o ka hau me ka pilikia ole, a kau i kela kapa. E ahaaina ana na koa o Beretania me ka lealea ma ke kulanakauhale o Terenetona. Ma na la hope o Dekemaba, ua nui loa mai ke anu; haule mai ka hau a uhi mai ka noe, a pa mai ka makani anu o ka hooilo. E noho pue ana i ke anu na koa o Beretania ma na kau hale o Terenetona, me ka ho-a ia o ke ahi e olala ai lakou.
                I ka po o ka la 25 o Dekemaba, hooalo o Wasinetona i kona papa koa, a pau hou ma keia kapa. Nou ikaika mai ka makani mamua mai me ka hau, a haukeke lakou i ke anu. Mamua o ka wehe ana o ke alaula o kakahiaka nui, ua puoho mai na koa o Beretania me ka loheia o ka leo, "E ala, e ala, ei ae o Wasinetona!" Aole manawa e hoonoho ai ko lakou puali kaua, loaa koke mai i na koa o Wasinetona, a lele liilii na koa o Beretania e like me na lau maloo o ka ululaau i ke kau haule lau. Hookahi tausani koa o Beretania i lawe pio ia e Wasinetona ia la, a me na pu-kuniahi eono. Hoi koke aku o Wasinetona ia manawa ma kela kapa o ka muliwai o Delewale, a lawe pu i kona mau pio, a hiki hou i kahi ana i hoomoana mua ai. Eha wale no ona mau koa i lilo.
                Ke kaua kaulana keia o Terenetona. Ma ia la kaua ike ko Beretania i ka pio ole o ka manao o na koa o Amerika. Ua hoolanaia hoi ka manao o ka lahui a me ka ahaolelo kau kanawai. Mai ia la 25 o Dekemaba aku, ua hele imua ka hana o ko Amerika aoao, a pii mau aku a lilo lakou i lahui kuokoa iwaena o na lahui hooluhi ole ia o ka honua nei.

KA UWEA KELEKALAPA.

                Ua lohe pinepine kakou i keia kau no ke kelekalapa, no ke kamailio mai o ke kelekalapa, a me ka loaa ana mai o ka nu hou ma ka uwea kelekalapa. Heaha nei mea he uwea kelekalapa? He uwea maoli no keia, e ano like no me ka uwea e paia nei na aina, ua hoomoeia aku maluna o na pou i kukuluia mai kekahi wahi a hiki aku i kahi loihi loa aku, he haneri mile, a he tausani paha mile ka loa o kahi i hoomoeia aku, e like me kahi i makemakeia. Hookomoia aku ka piko o keia uwea iloko o kekahi hale, a ina e komo aku oe ilaila, e ike oe i ka haalulu ana o ka piko o ka uwea e koekoe ana a e kiko ana maluna o ka pepa. Ke kakau nei ka uwila i na manao i hoounaia mai kahi loihi loa mai maluna o ka uwea. A ina e pau ke kakau ana mai, he hiki ia oe ke hooili aku i kou manao a hiki i kela piko o keia uwea loihi, ina he haneri mile, a ina paha he tausani mile ka loa. Hookahi wale no minute a hiki mai ka olelo ia oe, a me ka hoihoi ana aku o kau olelo pane aku.
                Na Mr Morke (Professor Morse), he kanaka naauao e noho nei ma Amerika, i imi a loaa keia hana kupanaha. A loaa i na kanaka ke kamailio ana mai kekahi kulanakauhale a i kekahi kulanakauhale ma kahi loihi loa aku alaila noonoo lakou no ka mea e hiki ai ke kamailio aku mai kekahi aina a i kekahi aina.
                Na kekahi kanaka naauao o Nu Yoka, o Mika Pila (Mr. Field), i manao mua, a hoomoeia aku he uwea kelekalapa malalo o ka moana hohonu iwaena o Amerika a me Beretania; a ke kamailio nei kela uwea malalo o ka moana. Na ka moku no i lawe i keia uwea a hookuukuu aku i ka moana mai kekahi aina a kau ka piko i kekahi aina. Hookahi no minute holo ka olelo mai Nu Yoka a hiki i Ladana. Ina e haalele oe ia Nu Yoka e holo aku ma ka moku a hiki i Ladana, elua paha pule a ekolu paha o kou holo ana a hiki aku oe ilaila; aka, i ka hora e ku aku ai kou moku i Ladana, e hai mai ana ke kelekalapa i kou mau makamaka ma Nu Yoka i ke ku ana aku o kou moku ma Ladana.
                He hiki no i ka mea e noho ana ma Nu Yoka iloko o ka minute hookahi ke kamailio aku i na makamaka ma Bosetona paha, ma Piledelpia paha, a ma Kaleponia paha, a i ka minute hookahi hiki no ia lakou ke pane mai, ina e noho ana lakou ma ka hale o ka uwea telekalapa. Aole anei keia he mea kupanaha loa?
                Ina pela ka hiki wawe o ka pane mai o na makamaka o kakou ma kahi mamao, aole anei e pane koke mai ke Akua i ka poe e kahea aku iaia? "Eia hoi," wahi a ke Akua ma Isaia 65:24, "mamua o ko lakou hea ana, e ae aku no wau, a ia lakou e olelo ana, e hoolohe no wau."

KA HELUHELU ANA I NA NUPEPA.

                Ke olelo nei o Feranekelina, o na dala a ke kanaka i hoolilo aku mamuli o ka hoonaauao ana iaia iho, ua hoihoi pinepine ia mai me ka hoonuiia a loaa mai elua dala no ke dala hookahi i hoolilo ia aku. Ina e kuai ke kanaka i ka paona ko paa, a pau i ka aiia, a ka pau aku no ia o ka pomaikai o ia mea; aka o ka ike i loaa mai i ke kanaka ma ka heluhelu ana i ka nupepa, e paa mau ana no iaia; aole ia e helelei wale aku, a he mea ia e hoohauoli mau ai iaia. He hiki hoi iaia e hoala hou mai ia ike, i mea e hoohana aku ai, a e pomaikai ai oia.
                O ka nupepa aole ia o ka naauao o ke kanaka hookahi, aole hoi o na kanaka elua; o ka ike no ia o keia au, a o na au hoi i hala. O ka ohana i lawe ole he nupepa no lakou e heluhelu ai, eia lakou i hope loa o ka poe heluhelu nupepa. Hookahi makahiki okoa ke kowa o ke kaa ana i hope o ka poe heluhelu ole.
                O ka poe opio hoi o ka ohana lawe ole i ka nupepa ke nui ae nei lakou me ka hoomaamaa ole ia i ka heluhelu. Owai la e makemake e noho nupepa ole? Owai hoi e makemake e heluhelu mau i ka nupepa me ka uku ole aku i kahi kumukuai haahaa loa o keia mea e hoopomaikai nui mai ai.

                Ua oi aku ka maikai o ke kanikau mamua o ka akaaka; no ka mea, ma ka inoino o ka maka e maikai ai ka naau. Ua oi aku no hoi ka maikai o ka lohe ana i ka olelo ao a ka poe naauao, mamua o ko ke kanaka, lohe ana i ka mele lea a ka poe naaupo.