Ke Alaula, Volume IV, Number 6, 1 September 1869 — Page 23

KE ALAULA. 23

KE ANUENUE.

                O na mea maikai a pau a ke Akua i hana ai ma keia ao, he kakaikahi na mea i oi aku ka nani mamua o ke anuenue. Auhea la ke keiki i ike ole me ka mahalo i keia mea me kona mau wai hooluu nani i penaia maluna o na ao uliuli mahope koke iho o ka haule ana o ka ua kakahiaka a ua ahiahi paha? Ninau aku kekahi kaikamahine i kona makuahine, "Aole anei ke anuenue he alahaka a ke Akua i hana ai no na anela e hele ai lakou?" Ua ike nae ka poe keiki e heluhelu nei i ke ALAULA ua hoonoho ke Akua i ke anuenue he hoailona no Noa, e hoike ana aole oia e hoopau hou i ka honua i ke kaiakahinalii. I na mahina loihi o ko Noa noho ana maloko o ka halelana me kana ohana, ua kaumaha pinepine paha konamanao i ka noonoo ana no ka make ana o ka lehulehu no ko lakou hewa loa imua o ke Akua. Ua hoohauoliia hoi kona naau i ka ike ana i ka anuenue a me ka hoomaopopo ana aole e uhi hou ia ka aina uliuli me na wai hohonu. He mea no hoi ia e hoohauoli ai ia kakou, no ka ike ana o ke aloha a me ke ahonui a ke Akua ia Noa ua hoomauia mai no ia kakou, kana mau mamo. Aole he pua uuku i mohala mai mawaena o ka nahelehele o ke kula i ike ole ia e na maka o Iehova. Aole i hooleiia mai kekahi manu liilii mai luna o na lala o na laau e ka makani nui me ka ike ole mai o ke Akua e noho la ma kona noho Moi ma ka lani o na lani. A ina pela ko ke Akua malama ana i na manu liilii, aole anei oia e malama mai i ka poe i hanaia ma kona ano, a i kuai hou ia e ke koko waiwai o kana keiki? I kela la keia la ua loaa mau ia makou na hoike o kona aloha, a i kela po keia po ua hoomalu mai oia ia kakou, i kela hora keia hora e lohe no kakou i ka leo oluolu o Iesu, e i ana, "Eia ke ala e hele maloko o laila;" "e aoia oukou e a'u; no ka mea ua akahai au, ua haahaa kuu naau." Ke ninau nei kekahi poe no ke anuenue, ua ike mua ia paha ia mea mamua aku o ke kaiakahinalii, aole paha? Ua ike no kakou o ka mea e loaa ai ke anuenue, oia no ka pa ana o na kukuna o ka la ma ka aoao o kekahi ao ua, a na na paka ua e manele i na kukuna o kela a me keia wai hooluu, a ike kakou i ke pio ana o ke anuenue. Aole anei i ikeia ia mea mamua o ka puka ana mai o Noa mai ka halelana mai? Ua ikeia paha, aole paha. Eia nae ka ke Akua olelo ia Noa: "Ke kau nei au i kuu anuenue ma ke ao, i hoailona ia no ka berita mawaena o'u a o ka honua. A hoouhi aku ai au i ke ao maluna o ka honua, e ikea auanei ke anuenue ma ke ao."

                Ina i nele kekahi o oukou i ke akamai, e noi aku oia i ke Akua i ka mea i haawi lokomaikai mai no na mea a pau me ka hoina ole mai, a e haawiia mai no ia nona. Aka, e noi aku oia me ka manaoio loa, aole me ke kanalua o ka manao.

KA MEA NANA I HANA I KE ALANUI KAA HAO MUA LOA, O KEOKI KIWINISONA (GEORGE STEPHENSON.)

                Ua noho kekahi kanaka paahana ilihune, o Robata Kiwinisona, ma kekahi kulanakauhale uuku e kokoke ana i ke kaona o Nukakela (Newcastle) ma Enelani. O ka eli nanahu kekahi hana nui ma ia wahi a puni, a o ka hana a Robata oia ka malama ana i kekahi enegini pauma wai mai loko o ka mine nanahu. Eono keiki a keia kanaka, a o ka lua iho o lakou, o Keoki ka inoa, ua hanauia i Iune, makahiki 1781. He keiki mikiala loa keia i ka hana. Ua makaukau mau oia e holo i kahi i hoounaunaia mai e hele, a malama oia i na wahi pokii ona i ole eha lakou malalo o na huila o na kaa lio i hele mau ma ke alo o ka hale o kona mau makua. Aole hele iki keiu keiki i ke kula. O kana paani i lealea loa ai, oia no ka hana ana i mau kii enegini mahu mai loko mai o ka lepo palolo. I ka loaa ana ia Keoki i na makahiki ewalu, hoolimalimaia oia i kahu e malama i kekahi mau bipi waiu a kekahi wahine kane make, me ka ukuia eha keneta i ka la. Mahope iho ua hoolimalima oia e waele i kekahi mala uala me ka ukuia ewalu keneta i ka la; a mahope iho loaa iaia ka hana maloko o ka mine nanahu me ka ukuia he hapawalu no ka la. Kokua pinepine o Keoki i loaa ana iaia na makahiki he umi-kumamalima lilo oia i mea malama i kekahi enegini, me ka ukuia na dala ekolu no ka pule.
                I ka Poaono mua o kona noho ana ma ka malama enegini a ohi mai oia i kona uku, puka mai oia mai ka hale o ka luna hookaa i ka uku o na paahana, hoikeike mai oia i na dala ekolu ma kona lima, me ka olelo iho, "E lanakila ana au a pau keia ola ana." Ma ia hope iho malama oia i kona loaa, a hiki aku i na dala elima olelo iho kela, "Ano he kanaka waiwai wau." He mea milimili mau iaia nei kona enegini mahu. Hoomaopopo oia i na oihana o kela apana keia apana; hoomaemae oia, a wehewehe i ike pono oia i na ano a pau. Aole molowa oia i ka malama ana, ka ike ana, a me ka hooponopono ana i keia kauwa hana.
                I ka loaa ana ia Keoki Kiwinisona na makahiki umi kumamawalu, aole i loaa iaia ka heluhelu palapala; aka, i kona lohe ana, ua haiia mai ma na buke na ano a pau o kona enegini mahu a me na enegini e ae, alaila aa iho la oia e ao i ka heluhelu palapala. Ao ikaika oia e heluhelu, a hele mau i na kula po, a iloko paha o na makahiki elua ua loaa iaia ka heluhelu a me na mea helu ku i kana oihana.
                Ma ia manawa mai mare oia i ka wahine, a malama he wahi hale iki. Me ka hooikaika mau a me ka hana po kekahi i lawa ai kona ola a me ko ka ohana. Hana oia i na kamaa i ka po, a helehele a humuhumu i na lole o na kanaka eli nanahu. Hooponopono oia i kona waki kau paia, a mahope he nui ka poe i hoolimalima iaia e hooponopono i ko lakou mau waki hiamoe.
                Hanauia he keikikane na keia kanaka opio, a mahope make koke kana wahine. Kaumaha loa ka naau, a manao oia e haalele ia wahi a holo aku i Amerika, aka hoomaka mai kona mau haku hana e ike i kona makaukau. Aole he mea e pili ana i keia mea hihimanu o ka enegini i hiki ole iaia ke hooponopono, a ina i haki hiki iaia ke hana hou. Kaulana ae kona inoa no ka makaukau e hooponopono i na mea a pau o na enegini pauma wai ma ia wahi a puni.
                I ka makahiki 1812 honohoia oia he luna hooponopono i na enegini a pau ma na mine eli nanahu ma Kilinauaka. Ma na makahiki eiwa o kona noho hoomanawanui ana malaila, loaa iaia ka mea nui i kaulana ai kona inoa i na hanauna a pau, oia no ka hooholo ana i na kaa i kauoia e ka enegini mahu maluna o ke alanui hao.
                Ma kahi ana i noho mua ai ua hanaia he enegini e holo maluna o kekahi alanui laau, aka mamua o ka hoomaka ana o kana hana, poha ae la kona ipuhao a lilo ka enegini i mea ole. Ua hana hou ia no kekahi, aka aole no i holo pono. Hele pinepine aku o Kiwinisona e ike i keia kaa-ahi, a manao oia he hiki iaia ke hana i enegini i oi aku ka makaukau i kela. Haawi mai kona mau haku hana iaia i ka mea e lako ai, a hana oia he enegini, a kapa aku oia ia o "Bila Puhi." Ua oi iki no ka pono o keia enegini mamua o na enegini mua, aka ua aneane like ka lilo me ka lilo i ke kaa i kauoia e ka lio. Hooikaika mau kela e hoopau i na hemahema o kona enegini.
                Hele mai kekahi kanaka o Livapula, o Wilama Kemiki, a ike i ka enegini i kapaia o "Bila Puhi," a i kona ike ana, i iho la kela, "Na keia kan-ahi e hooano e ka noho ana o kanaka ma keia hope aku."
                Elua mau kulanakauhale o Enelani e waiho kaawale ana, he kanalima paha mile mai kekahi a i kekahi, oia o Livapula a me Manekaseka, a he nui ke kalepa ana iwaena o laua. Pae mai ka pulupulu ma ke awa ku moku o Livapula, alaila halihaliia aku i Manekaseka, malaila e hooliloia'i ka pulupulu i lole. He nui ka lilo i ke kauoia ana o keia ukana mai kekahi a i kekahi kulanakauhale. He pinepine ka nele ana o ka poe paahana i ka hana ole no ka hiki ole ana mai o ka pulupulu e waiho ana ma Livapula. Nolaila he ninau nui keia iwaena o ka poe kalepa, "Pehea la e hikiwawe ai ka loaa ana o ka pulupulu mai Livapula a Manekaseka?"
                Ua loaa ka mea nana e kauo aku i ka ukana mai kekahi wahi a i kekahi wahi, oia ke kaa enegini mahu. Hanaia he ahahui o ka poe ko-