Ke Alaula, Volume III, Number 1, 1 ʻApelila 1868 — Page 1

KE ALAULA
BUKE III. HONOLULU, APERILA, 1868. HELU 1.

KA WAILELE O NIAGARA.

                O na mea o kakou i aoia ma ka palapala-aina, ua ike i na moanawai nui o Amerika Akau. Kahe aku ka wai o ka Moanawai o Erie a haule aku i Onatario. O Niagara ka inoa o keia muliwai e hoohui ana i keia mau moanawai. Ma keia muliwai loaa ia kakou ka wailele i kaulana loa ma ka honua nei a puni—ka Wailele o Niagara. Oia keia wailele nona ke kii i hoikeia maluna ae nei. Aole no ke kiekie o kahi i haule ai ka wai ka mea i manao nui loa ia ai keia wailele, aka, no ka nui o ka muliwai a me ka wai e haule mau ana. E pii mau ana ka huna wai o keia wailele, a i ka wa e haule iho ai na kukuna o ka la maluna iho, ike mau ia no ka pio ana o ke anuenue.
                He kokoke ekolu hapaha mile ka palahalaha o ka muliwai o Niagara ma kahi e lele aku ai, a o ke kiekie o kahi i lele aku ai ka wai, he 160 kapuai. E halulu mau ana ka leo o keia wailele, e like ana paha me ka leo o ka nalu nui o ke kaikoo, a e like me ka hekili i kona wa e kui ai. Ua lohe mau ia ka halulu ana o keia wailele mawaho ae o na mile elima, a hiki aku i ka iwakalua. I kekahi wa malie loa, ua loheia ke kani ana o keia wailele nui he kanaha-kumamalima mile. O ka leo no keia a ke Akua i hoikeia ma keia hana kupanaha ana: "A o kona leo hoi, ua like me ka halulu ana o na wai nui."
                He wahi mokuaina e ku ana mawaena o ka muliwai, e mahele ana, a lilo o Niagara i elua wailele. O Moku Kao (Goat Island) ka inoa o keia wahi moku. Ua hoomoeia mai he alahaka maluna o na wai huhu a hiki mai i Moku Kao. He alanui a puni keia wahi moku, he mau hale noho e ku ana, a ma keia aoao mai ua hoomoeia mai he alahaka a loaa mai i kekahi mau pohaku nui, a maluna o kekahi pohaku ua kukuluia he hale kiai iwaena o na wai-aleale, maluna koke ae o ka wailele. Ma ka nana pono ana i ke kii, ike kakou i ka hale kiai keokeo ma keia aoao mai o Moku Kao.
                Malalo iho o ka wailele e ikeia ai kahi mokuahi  uuku i kapaia Ke Kaikamahine o ka Ohu (Maid of the Mist) me kona mau puka uwahi elua, e hookokoke aku ana i kahi e pipii ana kahuna  wai. O kana hana mau o ka holoholo mai kela kapa a i keia kapa e halihali ana i ka poe makaikai, a hookokoke aku kela me ka makau ole me na ohua makaikai, a ma-u mai lakou i ka huna wai.
                Ma ka nana pono ana i ke kii, ikeia ma kela aoao mai o ka muliwai he ala anuunuu e iho mai ana i ka pali a loaa iho ka wai. Malaila e iho mai ai ka poe makaikai a kau maluna o kekahi moku alii, a holo mai i keia kapa. Ma kela aoao a ma keia aoao o ka muliwai he mau hokele nui, kahi i hookipaia na tausani kahaka i hele mau mai, e nana i keia hana kupanaha a ke Akua. Aole nae i hoikeia na hokele ma keiki kii. Mai ka 15,000 a hiki aku i ka 20,000 ka nui o na kanaka i hela mai i kela makahiki, keia makahiki, e ike i keia wailele kupanaha a ke Akua i hana ai.
                Ina e haalele iho kakou i keia wailele a iho aku ma kae pali o ka muliwai, a hala elua mile, mai ka wailele aku, alaila loaa ia kakou he alahaki  uwea e kau lei ana mai: kekahi aoao a i kekahi aoao o keia muliwai hohonu. He umikumamaono  mau kaula uwea nui i hoopaaia na piko ma kela kapa a ma keia kapa, a maluna iho ua hoomoeia na papa o ke alahaka. O ke kiekie hoi o ke alahaka maluha o ka ili o ka wai, he 230 kapuai, a o ka loa o ke alahaka mai kela kapa a keia kapa, he hookahi hapaono o ka mile. He holo na kao ahi a me na kaa lio, na kanaka a me na holoholona maluna o keia alahakakai. Me he lopi makalii la ke alahaka loihi i ka nana aku, e kau lei wale mai ana no mai kela kapa a i keia kapa o keia kowa hohonu o Niagara; aka, ne paa loa no, a he nui na kua ukana, na kanaka a me na holoholona i hele mau maluna - aole hanee iho ilalo ua alahaka nei.
                Ina he hiki ole ia kakou o Hawaii nei ke hele maoli aku a makaikai i keia mau mea kupanaha o na aina e, eia ka pono, e lawe i ke ALAULA a heluhelu iho, i ike a hoomaopopo iho, a i naauao.

KA MAKE ANA O MAREKA K. MAHOE.

TARAWA, Novemaba 1, 1867.
                REV. O. H. KULIKA - Aloha oe: - I na la a makou  e noho ana ma Apiana no ka halawai misionari a makou, loohia kahi kaikamahine a maua i ka mai hikoko a me na wela ikaika loa. Aole loaa iki ka oluolu i ka laau. A no ia loaa ole o ka oluolu, hoihoi loa mai ka moku ia makou i ko makou aina nei; aole nae hiki mauka nei o ka make no ia maluna o ka Haku Ao i ka la 24 o Augate, 1867. O ka nui o kona mau la ma ka honua nei, elua makahiki a me eha malama. Elima wale no la o ka mai ana, o ka hele no ia i ka Makua nana i haawi mai. Kaumaha nae maua no kona nalo ana aku mai o maua aku, aka olioli nae no kona hele ana aku e noho pu me ka Haku.
                                "Ka pua hauoli ai,
                                Mohala mai la, a ua mae
                                Ua oki koke ia, ua pau!
                                Aloha ko kakou naau."
J. H. MAHOE.