Hawaii Holomua, Volume I, Number 19, 12 May 1894 — Na Hoa o ka Aha Hana Knmukanawai Pi Gi. [ARTICLE]

Na Hoa o ka Aha Hana Knmukanawai Pi Gi.

Ma ka nupepa lioohui aina a ka j»»»ai o na mlkanelo ht»opunipuni o ke ao holookoa nei. i iJo- iho ai makou i na olelo pai i kulike !<« no uie ko lakou mau helehelena 5 lianau ia mai v ko lakou niakuahine, e olelo ana i ka huliainahi palenaoleo na kanaka Hawaii i ke komo iloko o na liuia o na |>oe j*owa a me aihue aina, a niakou e manaoio nei ine ka liilinai iku i ka inoa hanohano o ke auj«uni Ainenka, ua kokoke loa ka manawa nona e haawi mai ai i kana olelo liooliolo maluna o *-lua wale no huaolelo—ka “ae, a me ka “hoole ’ e hoihoi liou i kc aupuni kumu o Hawaii e kali homnanawanui nei imua o kona aha mana oke kanawai no ka makahiki holoukea i hala, () ke kanawai kolio ha!ota iio ka hana kumukanawai a ke aupuni j»i jj;i i hooholo iho uei a i hooko ia ihonei i ka Poakolu o ka jtule i hala, Mei ‘2, oia kekahi <> na kanawai j»auaka o ka hanohano ole i liook<» ia e kekahi uiana aupuni i kaona ia lakou iho—o lakou na alakai jx>okela loa o kekahi aupuni kuikawa i kukulu ia malalo iho o ka laui—ina he imu kalo kolekole ka lakou i hua’i ae uei me ka lokahi ole o ka lehulehu ame ka inalin olo aku i» na kuj»a, aole o lakou wale, aka, aia he inau poe malihini i ike i ka nohona kaulike ma ko lakou mau aina hanau j»akahi, a i hookahaha ia ko lak<»u manao i na mea e hana ia nei ina Hawaii ina na hooko ana o ke kanawai. Mai l»»ko mai o na hoa o ka Ahaolelo hana Kuiuukanawai i kohoia ai no na j»i gi he 18, ho (» wale no lakou he inau Hawaii oiaio no keia lahui. Mai k<> lakou helu ekahi mai e hmunaka ai kakt»u i ka heluhelu pakahi i ko lakou uioolelo, kv* lakou ano, a me ka lakou hana malalo o na kumuhinu kulike t»le me ko lakou mau helehelona j*ouoi iho, a oke aha la ka hoohalike kupono e kakia-kui ia ni uia ko lakou mau lao no ka hopona ona hoopunij*uni ana i ko ke ao noi. Kia iho ka j*aj*a kii hoikeike kau lK*oilo i malaina ia mai nei ma Kaj*alakik>*. maloko o kela keena Hawaii j»i gi. ete„ ete. Kii 1 —Mr. Kauhane; He ok inakule keia. a he kahunaj»ulo no ka j»<*ai liko o na mamo inikanele, i oi aku kona kujx*no o ka lilo ana i kii koaka no na hnlej>ule o Kawaihae a me na aj\ana aina uwala liilii o KalejK*lej*o, wauiua o kona hoao ana o lil<* i wahaolelo hana kumukanaw&i no ka lahui Hawaii, oiai. aole loa he wahi huaolelo Enelani e hiki ai iaia ke kamailio, o K*:ut ai he mahaloia no koua aj*ana hana iloko o ka hale kanawai, k*»e kona Hlo i uu a j*aaliana keaka na ka j*<»ai mikanele hookamani a hoopuoipuni nui w.-Ue o o Hawaii nei. Ua hala ko oukuu au, a ua j*iha ma kauia manaka m. j Kii 2—Mr. Ioaej>a: He ka-

hunapule hou no keia kii no ua l*oe mikanele nei, a oia nei ke kanaka Hawaii huj*u i hoowawaha eleele ia e ka apana o H ana. a ua kij*aku ia mai e na p*e K;iri<tiano oiaio o ka uuv kupuni holook'.a •» Maui he Dia!*olo maoj*ojM*oia iloko ok<» lak<»u mau Ekal» s=a. a lie lliohae h.ā i kom<* iloko u na hana j)<»wa hilahila oK-, a e hoao nei e umi i kona hoalauna a me kona mau hoakanaka. I kona kij*akuia ana mai ka Ekalesia mai o Hana. ua hookohu iiiaku oia e ke aupuni j»i gi i kokua Makai X ii no Maui, he uku niakana n(» kona kakooi na hoa kahuimpule ona e noho kahuj>u!e ona e noho aupuni nei, a kipi i kona aina a me kona laIiui e like me ka moolelo lapuwale o Kaina, ka hoahanau i pepehi i k«»na kaikaina j*onoi o ka hanau hookahi ana. Kii 3 Mr. HoIesetina: He kanaka oj»io wale no keia, a aolie i nmopoj*o kona a<*ao ku o ka hana umi ka aj*ana mai o Kohala, Hawaii, a e kala ia oia n<» na nema koke aku iaia i keia manawa, ina e lawe ana (»ia i ke kaulike o kona mau manao i ka wa mua e oili mai ai o na kumuhana jK»holaloa ka aoao mikanele, a o ka nmemae ka mea ana e kupaa ai no kon.a inoa a me ka j*omaikai o kona aina nmkuahine, aole m* na j*oe kakaikahi o im mikanele uj»okaka nmlah» o ka auhu hookanmni Karistiano olo. Kii 4 AIr. Kahaulelio: He kahunaj>ule hou no keia no ka hoomana like o na j*i gi. a eia oia ko noho nei maluim o kekahi oihana auj»uni umlalo o na hooj*onopono a ka p<»ai mikanele i kona uhane, o helohewa oia inawaho ao o ko lakou makeinake, oiai, o ko lakou makenmke wale no ke hooko ia a he mea ole na huapule j*aanaau. Kii 4 uie 5—Mr. Kunuiakea me Mr. Kalua: Aole a makou mau olelo ana no keia mau kanaka Hawaii, oiai. ua kamaaina na mea a pau i ko laua ano a n*e ka laua hana iloko o na kau i hala, a ua hiki ia makou ke kanmilio akea ae me ke kanalua ole—aole o keia umu kanaka elua ma k<> laua ano makoainaim a kuj»a no ka aina hanau. o laua ka laliui Hawaii holookoa e kuj*aa nei ina ka hoihoi aupuni kumu o Hawaii? Aole no makou i manaoio, ua uiu walo ae ka manao lili hanaino lahui iloko o ko laua j»uuwai, iua aole he diabolo o ukali nei nmhojK o laua. no ka hooko i ka hewa hilahila o ke kij»i hanohano ole o ka hookamani, a e kuj*<*no loa ka holoi ia o ko laua mau inoa umkaainana i kulike me ka lahui Hawaii, a hoohalike aku ka helehelena o na Pukiki ike ole i ka olelo kumu o ka aina, e l ai ke kohu o ke kuliaua koiiloko u ko Hawaii nei au o ka booj*onopuno lalmi ana. (> na manaolana no k<* Hawaii kulana h»x»j>;nojv*no aui»uni. a«*!e ia i naiuwale mai ko na Hawaii j*uuwai aloha alna aku, oiai, aia no eh umu ool»ku e ku j*akahi mai nei inauiua o ko kakou alo no ua haaa hano- |

•• » ■■ -■■ ■ ■ ——mmm i Imno ole i lio<.»ko ia maluna o k> ia lahui malalo o ka Uma ikaika a ine ka ohumu malu. a ko i hoomaka nei na iole e haalele . liilii mai iko lakou lua a kukala ae—e malama ia he koho halota akea no ka hana kumu- • kaimwai, ke kahua i kukulu ia ai ka hookahuli auj»uni e ku nei lioko o keia ia iuai na mamo nmi i* ka jK*iii misionari e ao nei ia oe e Hawaii. a i ao liou mai la oe i keia la e ajx»no j aku i ka hewa, ka p»»wa a me ka hana kij*i haahaa loa raa ke kakoo aku 5a lakou ina keia koho balota alunu a me ke aj uka kulana lahui. I kaulana o Hawaii i kela mau ummalaolelo kahiko o ke kaena—“Hawaii Iiniloa',’’ i ko kakou hooko i ka hana a malanm i ka maluhia, a oia no ka makou e lana mau nei ka manao, aole o Hawaii i lawe i kana olelo hooholo i keia manawa e kumakaia iaia iho no kona lanakila iloko <* ke kuj*aa a nie ka liooj*ono mai ka Ameiika olelo hooliolo kaullke e haawi uiai ai no ka ponmikai o ka lehulehu holookoa—aole no ke kanaka hookahi a nie kekahi mau j»oai kakaikahi o na mikanele aj*okaka o Hawaii e makemake nei e hookahuli hou l* ke kumukanawai, ka makua <» ka ninau i waiho ia aku imua o Amei ika no ka hoao ana o ka Moiwahine e kukala inai i kumukanawai kaulike no kona lahuikanaka.