Hawaii Holomua, Volume I, Number 33, 19 Malaki 1894 — Ka Haiolelo Ninau Pili Lahui O Hawaii A KA Hon.J.W.DANlELA [ARTICLE]

Ka Haiolelo Ninau Pili Lahui O Hawaii A KA Hon.J.W.DANlELA

Mokuaina Vireginia IlX>KO O KA Aha Senate, l : eb. 19-20. Poha ke A-u, ke Pipii nei ka Lena. V O ka ninau lahui o Hawaii nei. oia ke kuiuuhana kalaiaina hookelakela a Senetoa Jno. W. Daniela o ka Mokuaiua o Vireginia. i haiolelo ai iloko o ka Aha Scnate no na la elua, a e like ino kekahi mau hoa e ae kaAhaolelo a kakou i heluhelu ai i ka iakou mau haiolelo kakoo i ka manao hoihoi aupuni kumu a Peresidena Kalivilana, pela no keia hoa hanohano o ka Aha Scnate i hoolohe ia ai kana kamailio me ke ohohia nui ia a me ka piha kuineki o ua wahi a pau o ka rumi Aha-

olelo iloko o kela inau la elua, a na keia Senetoa i huai pau j na hana poholalo o ka ohumu i ' hoomakaukauia e Kuhina Amei ' rika Kivini a me kona mau hoa’loha na poo alakai o ke Aupuni Pe-Gana e ku nei i keia manawa. Eia iho kana mau olelo i hoike piha aku ai imua o ka Hale, mai ka moolelo ponoi i waihoia aku i ke Keena Aupuni o Wasinetona, mai kela huakai onou poo a na Komisiua Pe-Gana i holo awiwi aku ai no Amerika maluna o ka mokualii “Kelaueline,” ka hoike a ko ka Moiwahine Komisina Paulo Numana a me ke Komisina hoopilimea-eat-sugar Kivini, a me ka hoike piha a Komisina Elele J. H. Elaunu, i hoouna ia mai e Peresidena Kalivilana, no ka huli a me ka imi i na kumu o ke ala ana mai o ka hookahuli aupuni ma Hawaii. Xau o ka mea heluhelu e kaupaona iho na hana poholalo a me ka ohumu maopopo o na kakoo o keia Aupuni Pe-Gana e ku nei iloko o keia la, a he hana hoi e hilahila loa ai ke Aupuni Amerika ina aole e lapaau ia ka ma’ihehe e hapala wale ia nei maluna o kona inoa kaulana o ka hanohano a me lanakila, e lilo i mea paahana keaka na kekahi poai kakaikahi o na Misionari hookamani o ka manao ino, ka aihue a me ka powa i ka noho oluolu ana o kakahi lahuikanaka maluhia a hoa’loha kokoke loa i kona mau kapakai komohana ma ka Pakipika. Eia iho ka Hon. Haniela haiolelo imua o na hoa 0 ka Aha Senate. HANA KAl'OHA OLE. “Mr. Peresidena o ka Aha Senate : “I ka la o ka hookohu pili oihana o Kalivilana i lawe ai i Peresidena no Amerika Huipuia ma ka la 4 o Maraki, 1893, ua halawai mai me ia maloko o kona keena oihana, he hookahi ninau koikoi i hana ia ma ke ano kuleana ole a me ka hana malu e kona mua ma ka oihana, ka Peresidena Harikona, a na Kuhina Kivini 1 hwko aku ua hana kanawai ole la ma ka aoao o Amenka, ma ke kukala ana iloko o ke kulanakauhale o Honolulu, Feb. 1. 1893, na Amerika e hoopakele na hana powa o ka hookahuli aupuni ma ka huki ana i ka hae Amerika iluna o ka hale aupuni o ko Hawaii Paeaina. makdo o na hoohanohano a me na kakoo ana a ko kakou mau pualikoa i hoolele ia aku iuka o ka aina mai kekahi mokukaua lahui aku o ke Aupuni Amerika. i “Malalo o ka aiana ole a me

kekahi kauoha ole i hooholo ole ia e ka Aha Senate e lilo i kanawai. a me ke poo o ka mana hooko ma o ka Peresidena la hia i kauoha ia malalo o kekahi kuikahi, ua lawe maoli ae o Kuhina Kivini i na mana a pau iloko o kona lima, me he mea la iloko o kona kino hookahi, oia ka lahui holookoa o Amenka nona ka huina o na miliona kanaka e ku-nana nei i kana mau hana poholalo o ka hanohano ole a me ka pakaha maopopo i ka noho maluhia o ke aupuni kumu o Hawaii, mamuli o ra manao lili o kekahi mau poe kakaikahi i kokua ia e ko kakou Kuhina i hoomana ole ia no 5a hana hookahuli aupuni ma ko Amerika inoa.” NA HOIKE 1 KE AI PI NI MA WASINETONA. “Ma ka la 17 o lanuan, oia ka la hookahuli aupuni i kukulu ia ai ke Aupuni Pe-Gana e Kuhina Kivini malalo o ka malumalu a me ka hoopakele a ka waha o na pu a na koa Amerika. Ma ka la 18 ae, ua kakauinoa iho o S. B. Dole ma kona kulana Kuhina Aina E i keia palapala malalo iho ia Kuhina Nui Foster, e hoike mai ana iaia i kona hookohu i kekahi mau komite no ka holo mai i Amerika nei me ke kumuhana o ka hoohui aina me keia mau olelo : \Leta a Dole ia Fosier.~\ Keena Oihana Aina E. Honolulu, lan. 18, 1893. Ua loaa ia’u ka hanohano c hoike aku ia oe, ma ko’u ano he Peresklena no ka Maua Hooko me Ahakuka o ke Aupuni Pe-Gana o ko Hawaii Paeaina, ua luwkohu aku au i keia mau keonimana (hamabaga) i mau Komisina no ka ninau e waiho ia aku ana imua o Amenka, oia o L. A. Kakina, W. K. Kakela, W. C. Wilder, C. L. Carter a me J. Marsden, o lakou na elele ma ka aoao o keia aupuni i apono ia e ka mana Pe-Gana e ku nei i keia manawa. S. B. Dole, Kuhina Aina E. ‘“I kekahi la ae, ua haalele aku la keia poe Komisina ia Honolulu maluna o ka mokumahu “Kelaudine” ma ka lakou huakai o ke kuai aina i ka Paeaina o Hawaii me ka ae ole 0 ka lahui Hawaii, a holo mai la ' Amerika nei me ka awiwi nui o na lima me na wawae a hiki ana imua o Percsidena Hankona. “Ma ka la 18, ua hoouna pu mai ka Moiwahine Liliuokalaai 1 kana kumu kue ia Peresidena Harikona, e hoike ana i ke komo kuleana ole ana o ko kakou mana kaua moana iloko o keia hookahuli aupuni, a ua

hoakaka mai oia i na kahua o ka palapala kue lahui i ke Aupuni Amenka malalo o na kulau ekolu. penei; Xa Kumn Ku-e a ka }foiwahine Liliuokalani. 1 — Oka hookui like ana o na lako kaua o ke aupuni Hawaii me ns koa o Amenka. 2 — Xo ke pale aku ika haunaele kuloko, ka hookahe koko, ka poino o ke ola a me na waiwai. 3— Ma kona manaoio, ika wa e waiho ia niai ai iinua o ke aupuni o Anienka na hoike piha o keia hookahuli anpuni kuleana ole, e hooko no ka Percsidcna a me koua aupuui e hoopau ia ka hana he\\a loa i hooko ia aku maluna o Hawaii, oiai, e noho hoaloha like ana na aupuni elua malalo o kekahi kuikahi lahui e ku nei i keia manawa. “Ua hoike pu mai ka Moiwahiue, i ka wa a na komiaiua o ke aupuni Pe-Gana i hoomakaukau ai no ka lakou huakai holo awiwi mai i Amerika nei, me ke kumuhana hoohui a kuai aina paha (oia uiaoli no ka pololei ke hoike ia ae ka oiaio), ua noi aku ka Moiwahiue i ke aupuni Pe-Gana e ae ia mai kana elele e kau pu mai maluna o ia moku hookahi, i loaa ai ka manawa like ona aoao elua e waiho mai ai i ka lakou mau kumuhana e pili ana no keia hookahuli aupuni, aka, o ka aoao Pe-Gana nae, ua h(X)le aku lakou i kela noi a ka Moiwahine, a {>ela i haule Hnp<> ai kona aoao i ka hiki koke mai i Wasinetona no elua hebedoma mahope mai. He hana kaulike ole keia a ka aoao kipi a me ka nawaliwali imua o ke akea, ke hoike ia ko lakou kulana pela. •