Hawaii Holomua, Volume I, Number 15, 30 Kekemapa 1893 Edition 02 — Ke Kumukanawai o Hawaii. [ARTICLE]

Ke Kumukanawai o Hawaii.

Mamuli o na wehewehe naauao i na kumu oiaio no ka nele o ke i Aupuni Uawaii ike Kumukana- | wai i keia manawa, ke haawi aku | nei ka’u peni i na Lo<jia ana, ua pololei, ua waiho wale imua o ka lahui na kanawai o keia auouni a me ke kahua i ku ai keia Aupuoi he Aupuni Kumukanawai oiaio o j Hawaii nei. Piha mahalo ia oe e ka loio naauao e hoike nei imua o Ika lahni maloko o keia nupepa. Ma ka heluhelu aku i kekahi mau mea i noonoo ia a i hooholo ia e ka jkj«* nana i hana i ke Kumukanawai elau pu poina ole, oia hoi ka j aoao i kapa ia lakou iho iloko o ia mau la h« Aoao Hoomaemae o ka poe misionari. He Kumukanawai manawa wale no, he mea hoopouli- ’ uli i ka ikea me ka noonoo oka . lahui, he wahi mea paheie me ka maalea oka poholalo i mea e loaa ai ia lakou he manawa kupono • kukala mai ai i kumukanawai hou uia ka ikaika ama kekahi ano e ae paha. Iloko o keia mau la kupillkii o ka aina, ua pahola ia ka lono a puni ka Paeaina no ka olelo kukala a Kalivilana e hoihoi i ka Moiwahine maluna o kona Aupuni, aUa kauoha pu ia hoi e Komiaina Wiliai e hoihoi i ke Aupnni o ka Moiwa- | hine, a e haawi ia hoi na kala ana no ko lakou kipi. he ole nae ko lakou nei ae. Ma k.i heiuhelu ana a hoomaopopo ana i ke kumu o

keia hoole paakiki hup<» a hilahila I ole, oiai, ua lilo keia Aupuni ma- I lo o ko lakou inana me ke kaheole 0 kekahi wahi knlu koko iloko o lakou i ka honua, ma ke ano, oia ka mea i iini nui 5a o ka lilo loa o keia Aupuni ia lakou, e like me kekahi nniani moakaka K>a alakoii 1 hookahua ai i alanui maalahi no ko lakou palekana malalo o ke kuikahi hoohui aina. E noho kuokoa no keia Aupuni malalo o kona mau kanawai. a na Ilawaii no e iaia iho, a na Amepika e noho hoomalu mai, oia ka ko lakou mau manao i upu ai. Eia nae, ua haule pahu wale . ia alanui i noonoo mua m. Me ke kanalua ole, ke olelo nei I au, ina i holopono kela alanui i | h «maopopo la ae la, ina ua oili ■ mai keia punua pee poli mailoko | mai o kona lua e pee nei, a kukala j naaheo ia me ka manao pihoihoi o ! ka hauoli, a me ka menemene ole i keia lahuikauaka a rae kona Moiwahine, kona mau alii hanau o ka aina. O ka walaau koke ae no ia oia neiae, me keia mau huaolelo o ka piikoi, aole e uele: ‘‘Ua wanana e no kuu makuakane i ka wa eola ana o Kauikeaouli, o ka’u mau keiki aku ana ka Moio keia aupuni ma keia mu» aku.” Pelaka u. Ua nele aku la ia ala i manaoia, a hookahi waie no i koe, o ke kaua, e like me ka olelo kaena a 3. E. Eihopa i pane aku ai ia Waiamau, piai o Naukana kekahi e ku anaia m&nawa me keia mau huaolelo q ka awaawa ino ekaeka: ‘ In« hoihoi hoa |a apa ka Moiwahioe ma ka nohoklii, alaila, e hana ana makou i kekahi hana, ua paa ko makou manao, a ua lawa keia kulanakauhale me na mea make.” Ke hooko io ia keia mau oklo a ianakila, alaila, oia ka lua o ka manawa e kukala ia ai o ua Kumuaanawai punua peepoii hehiku la. Ake, ma ka mana o lehova Ihiihi, a uia o ka Haku lean Kariato la, ke puana ae nei au, aole loa e hooko ia ana ia mau manao e heluhelu ia aku nei i ola honua. Ke manao nei au i ka poe nana e kakoo aku nei.ia lakou mawaho ae o ka pohai o na Miaionael, iua he haole a be kanaka Hawaii paha, he hupo a he kuhihewa nui ko lakou, e loa» ana ia lakou ke kuiana hanohano a waiwai ma na oihana o ke Aupuni Mieioaan. be ole, he neo ka mea a loaa ana ia lakou e Uke no me ia e tke e ia aku nei. 0 i ka mea oiaio loa, e pau loa no ia lakon iho; a ina e koe an» kekahi » wahi, «Iail&, e kauoha la »n» e i Oleeona a «ne kekahi auna o ia po , hai e nofco mai la i Bo9eloaa, e hoi } mai \ aei • Hkhō*

iloko o na kieke, a pokeikeo ia poē, | alaila. boi aku aoa lakou; papaai ‘ mai ana keaahi poe. a o ka hopena ! aka o ia, Le wiwi a he polnli no ka | Waihona Lahoi. Ke hoomaopopo e ia aku nei imua o ka lahui a me ka pohai Hiaionan kipi lanakila i ka wa i | halm. ina e hiki mai ana ka mana- ! wa e hoihoi ia ai ka Moiwahine LiPuokalani i aloha nui ia maluna . 0 ka Nohoalii o keia Aupuni, alaila ua hiki loa iaia ke kakala mai i Kumukanawai no kona Aupuni, a ; e kahea koke ia ona Aha Elele Hooponopono Komukanawai, oiai j ua nele io ke Aupuni i ke Kumukanawai ole. A e holoi loa ia na hoom&nao ana no kela Kumukanawai elau pu o 1887, i onou pu ia ai ka lahoikanaka me ka ikaika, ma ke kulana koho balota. Aole loa e , hiki ia hookahi lehelehe I:e olelo mai. ke kupaa nei no ke Kumnka- ' nawai elau pu, aole ona wahi i manuheu iki. O k& mea e olelo mai ana, oia mau no mai kinohi mai, he puaa ' oia a he hupo. A oiai ke Aupuni , 1 keia manawa maluna o ke a-na kaupaona a Amerika Huipuia, o ka manawa maikai loa keia a kela a me keia e hoike ai i ko lakou manao aloha Aina. aloha Moi a aloha Lahui, ma na hoakaka akea ana i ka mea pono e hana aku ai no ko kakou ama, ka Moi a me ka lahui, a ua hala, ua pau ka manawa e noho hokukule ai. Ua hiki hou mai ka manawa e kaulai hou ae ai i na iwi o ke Kumukanawai elau a maloo i ka la. Aole i pau.