Hawaii Holomua, Volume III, Number 130, 30 December 1892 — KO MAKOU MANAO AKEA. [ARTICLE]

KO MAKOU MANAO AKEA.

Ua kaa ka hanohana kiekie kamahao Inaole maluna ona ‘Lii a me na Lunamakaainana he umikumamahiku i koho ai ma ka aoao 0ka lahui i ka Poakolu nei, a e lei auanei lakou i na pule mahalo a ko lakou mau hoa makaainana e noho nei iloko o na pilihua o na hana anunu a kaili pono kaulike o ke Kumukanawai elau pu. Malia paha ua maopopo mua no ia lakou aoie e holo ana kela hila, aka. ma ko lakou koho ana ma ka aoao e kakoo ana i ka lahui, ma ia hana ana a lakou. ua hoopaa iho la i ko lakou mau inoa maloko o ka moolelo e kokua ana i ka manao o ua kanawai la a o ka lakou ia i ae ai e haua, oia hoi e imi i ka pono o ka lahui—a oko lakou aoao, oiai no o ka hapa uuku ia iloko o ka liale. he mea maopopo nae e like me ka malamalama o ka la, pela no ka oiaio aia lakou ma ka aoao o ka lahui holookoa, ao ka hapanuiia. 0 ke anu i loaa ai keia Kumukanawai hou e ku nei, aole loa i apono a &e ia eaa lahui. He oiaio no, aia i ka mauawa mnmua aku o ka onou ia aua mai o keia Kumukauawai, mamua aku hoi o ka la 30 o lune, 1887, ua apono ole kekahi poe i ke ano e hookele ia ana ke aupuni. a ua makemake lakou o hoololi jia ke ano o ke kulaua hookele aupuni, aole loa nae 1 koi ka lahui i Kumukanawai hou. a aole no hoi i |hooholoia e kukulu ia i Aupuni Hoomaemae a malalo hoi o ka lakou hookele limauui kapakahi ana ke Aupuni Hawaii.

Ua ulu mai ka lanakila ana o keia mau hana mamuii o ko na misionari a me na paalalo kue pilikino ia Kipikona, a ua hoomoamoa lakou me ka hoomakaukau malu o ke ano powa hohe wale, a hiki i ko lanou manawa i lele auna mai ai mamuli o ka lakou poe i hoolimalima ai e hoeko i ko lakou makemake alunu, a lilo aku la ka mana ia lakou* Aka, ua hoike ka lehulehu i ko lakou kue a apono ole i ua Kumukanawai nei ame ia ano Aupum Hoomaemae popopo ma ke kau Koho Balota o ka makahiki 1890. a pela no a hiki mai i keia kau koho balota hope loa iho nei, mamuli o ka hookahuli ia ana o ka mana Aupuni Hoomaemae e ka heluna oi o na balota kue ia lakou a haule ka lakou mau moho. Ua ike na makaainana ua hoohana ia lakou e keia poe i mau kauwa kuapaa no ko lakou pomaikai pilikino, a ua hoole a kue ikaika lakou ma ke kokua pu mai o na mana Lani, a ua haawi la mai ka lanakila ia lakou.

A i keia la, ke ninau nei makou —auhea kela mau Komite mahaoi he umiaumamakolu ua lakou i alakai kela poai elau pu? Aole anei lakou i mahae mamuli o na aumeume me ua hakoko mawaeua o ianou iho mamuli ona mauao anunu o kahi me kahi e liio iaia ka maheie nui o ka umoomo palaoa? A aole auei mahope mai mamuli o ko lakou maheieheie like ana i na apana oua omoomo palaoa nei, ua hui hou ae ia a hohoni hou, he mau mea hoi e hoike mai ana i ke kumu o ko iakou hoaia ana i keia haunaele kipi?

Aoleanei kakou i ike i kek&ki poe o lakou i akenui e inu i ke koko o ka Moi Kalakaua, ua pelukua hou ae ia a hoomaka e hoonani a e hamohanao ina wawae oke Aiii me ka painuu hookamani aku? Aole anei kakou i ike i ke Kuhina oko na Aina E mua loa mahope iho o ua man hana kipi nei e haalele ana i kana oihana, a loh ae la ma ko ke Alii aoao? Aole anei o kooa kumu i haaleleai i kana eiha-

na. mamuli uo ia o ka hooweliweli ia e ka poe powa liounui o ua poai nei? A aole anei kakou i ike, he mau mahina wale no mahope iho, ua ku hookahi ae ka Loio Kuhina hoala kipi iloko oka Ahaoielo me ke kue ia mai e kona mau hoa Kuhina, a hiolo ai a lilo i mea ole ka Poai Hoomaemao mamu 1 i o kona huai pau ana mai ina hana ohumu Jtipi a lakou e powa i ke ola oka Moi ? A aole anei kakou i hoomaopopo o keia Loio Kuhina elau pu kipi. ua huli hou ae a kalahea hookamani ae la he makee Alii oia a he hoa’loha no ke kanaka Hawaii ? A auhea aku ka nui o lakou ? Na Lunakanawai ame na Luna Aupuni i komo pu ai iloko o kela kaua a lakou i kipi ai a loaa ka mea a lakou i pulakaumaka ai ?

Aole anei ke haalulu nei lakou iloko o ko lakou mau kamaa buti ike ao a iloko oko lakou mau muumuu moepo i ka po, ke hawanawana aku na hoomanao a kekahi o ko lukou mau hoa paalalo i komo pu ai iloko oua mau haua kipi nei i na la e aneane ana ko lakou mau kania-i i kahi o ke kupilikii, a ua hoomanao pu ia aku, eia no lakou iloko o ka ululaau, aole i puka laelae aku iwaho—ina e hoomaka ana kekahi mea o lakou e kaulai ae ina iwi o Hua i ka la a waiho wale na no’a huna a lakou ?