Hawaii Holomua, Volume II, Number 21, 21 May 1892 — KE AUPUNI REPUBALIKA. [ARTICLE]

KE AUPUNI REPUBALIKA.

Aole loa i loaa iki ia makou na kumu maopopo kupono mailoko mai o na manao alakai e hoopuka ia nei e kekahi poe kalaiolelo o keia mau ia no ka mauao ana e hoolilo ia kakou, i Aupuni Repuhalika. a oia ko kakou kulaua Aupuni e noho ai ma kahi o ke kulana Aupuni Moi. koo wale no ka I olelo laula ia ana ae: Aohe nana o ka Moiwahine i kooa lahuikanaka—ka noonohoia ana ae o kekahi “hapahaole paniolo pipi’' i Kuhina, oia o Samuel Paka, (ke oie makou e kohihewa oia ka puana a ka moe) —ka hoonohoia ana ae he ‘'kanaka Polapola” i Makai kiekie (liamuku ) no ke Aupuni, oia hoi o Kale Wilikona—a i Kumukanawai i hou. Ma ko makou hoomaopopo j ana, o keia na kumu nui i kalele j ia ai ka m,n,n o kekahi poe mawaena o kakou e hoolilo ia kakou i <upuni Kepuhalika. O ka aana oie oka Moiwahine i kona lahoikaaaka ma ke ano hea la, kai makemakeia a i liio ai i» nana ole ana oka Moiwahine ina ia ano i kumu e hehi iho ai ka oleio ana, e Kepuhalika kakou? Aale i hai maopopoia mai kela meaimoao ke akea Oia anei ko ka Moiwahine hookohu oie ana i kanaka

• waii na Kahina. na Lunakanawai I Kiekie. ka Hamuku. na Hope Makai Nai, na Lunakaoawai Kaapuni ; a mau iuna e ae he nol? Ina oia , ke kumu o ko ka Moiwahine hooI halahalaia ana. alaila, o oa kuma hoohalahala ’la aole ia e pio ana ; mawaeaa o na kanaka Hawaii. ina ! no e UIo ae aua ke Aupani i Repu1 halika, a noho mai he Peresidena Hawaii maluna o ke Aupnni, oiai aoie loa e hiki aua i keia Pere>idena i/awaii maoli ke hooiawa i na kanaka i/awaii a pau o loko nei o ke Aupuni roe na oihana Aupuni. ka hana i oleloia ai oia ka hana e lilo ai kahi Ahi, i Moi nana ole i kona lahuikanaka. Ma ko makou ’ manao, aole no e pau ana keia olelo | he “Moiwahine nana ole keia i ka lahuikanaka," ina no e kohoia kekahi poe kanaka i/awaii ma na oihana Aupuni a koe kekahi poe. 0 ka poe i koe iho I loaa ole ua oihana Aupuni o lakou na j>oo h*x>i halahala. a e olelo ana lakou. he ! Moiwahine nana ole keia ika lahui kauaka. Aole e loaa ana he hoI pena e pau ai ka hoohalahala mawaena o ka lahuikanaka no ka Moiwahine. no ka nana ole i ka lahui, ma koua haawi ole ana i hana na lakou: alaila, aohe auanei he hopena o ka hoohalahala, a ma ia ano. aohe hopena o ke koi ana e Kepuhalika ka aina. A inu no e lilo ana kakou i Aupuui Kepuhalika. a loaa ia kakou he Peresidena aole no auauei e pau ana ka hoohalahala ana o ka lahui no ka nele oihana. e like no me ka nele i keia wa, koe wale uo paha ka olelo ana. aole no ka Peresidena ke kumu o ka loaa ole ana o ka hana i kekahi kanaka, aka. ua nele no oia mamuli o kona puka ole ana ma ke koho | balota lahui, oiai paha e hoihoiia aku ana ka loaa ana o na oihana Aupuni ma ke koho balota ana, ke Repuba!ika ke Aupuni. Ina no, e nele ana ua kanaka Hawaii i na oihana Aupuni ke Kepuhalika ae ke Aupuni, alaila, heaha ka oi aku o ka pomaikai oia Aupuni no ke kanaka Hawaii i ko keia? O ka noho ana aku anei e like me na Kepuhalika oAraerika Hemakakou j e ike aku nei e kaua kipi kuloko mau ana lakou, oia anei ka waiwai o na ; kanaka Hawaii? Ina hiki i ka i poe a pau e upu nei e Kepnhalika ke Aupuni ke hooia mai me ka maopopo, oia ke alahele e loai. iike ai i na kanaka Hawaii maoli ua oihana Aupuni, alaila, e hiki paha ke mauao iho he Aupuni waiwai aku ia no na kanaka Hawaiii maoli i oi aku i ko keia. Aka hoi, ina 1 manaoia e Repubalika kakou i mea e hoopomaikaiiaaikekahi hapa uuku o ka lahuiheaha iho la ka waiwai? Malia nae paha, e oleloia mai ana, Aole no i manaoia ina e Repubalika ke Aupuni oia ke kumu e loaa ai i ka lahuikanaka apau na oihaua Aupuni, aka, o ka poe i kupono e lawelawe ina ia mau hana o . lakou auanei ke noho ana ma ia mau wahi; alaila. heaha ka oi aku oia Aupuni i ko keia Aupuni, oiai ma ke Aupuni Repul»alika Kuokoa : aole no e pau loa ana na kanaka Hawaii ma na oihana Aupuni. a pela na ma keia kulana .lupuni e ! noho nei? No ke koho ana o ka Moiwahine 1 i paniolo hoohei-pipi kona Kuhina Nui. He hewa uui loa keia a ka Moiwahine i hana ai, a e hiki ole ai ke hoopauia aku keia paniolo pipi mai keia kulana aku, ma ke alahele a ke kumukanawai i hoike mai ai, nolaila. he mea pono ke hooliloia ke Aupuni Moi o //awaii i Aupuni Kepuhalika i hiki ai oin ke hoopauia- Ma ko makou hoo- . maopopo ana i keia manao, ua ike makou aole ia he kumue lilo ai ke Aupuni Moi o Hawaii i Aupuni Kepuhalika. Ina ua manaoia he - mea hewa ka pii ana ae o kekahi makaainana haahaa loa o ke Alii e lilo i Knhina Nui. oiai nae ua ikeia kona hoopono ma kana oihana, alaila. e hiki ole ana i na poe hoopono a pau o ke kulana haahaa—e laa ka araara, ke paniolo pipi, ka mahiai kalo, a hana haahaa e ae, ke noho ma kekahi oiha- ; na kiekie o ke Aupuni. O ka hapanui loa o na makaainana Hawaii maoii u ke alii he poe no lakou no na kulana a mameli o ua hooikaika ana me ka hoomaaawanui ua loaa ia lakou ua kulana ahona iki ae o ka uohona i ko na poe haa-1 haa e ae. Ina hoi o ke knlana -paniolo pipi" ke kumu e kupooo oīe ai ia kanaka ma ka noho kuhina uui, alaila, he kumu kupono | anei ia e hoolilo ia ai ke Aununi i Aupuni Repubilika? Kai no hoi o kona hoopono ole ma ka laweiawe aua i kana haua oia ke kumu e pau ai? Eia ae hoi ka Ahaoleio a noho mai, nokeaha e hiki ole ai ke hoopau aku iaia ma ke alahele a ke Komukanawai i hoakaka mai ai, oia ka lawe ana mai i ka oielo hoo-

. ] I holo hilioai ole. nie ka manao ole ana ae mi ke alaiiele hooliio Repubal:ka i ke Aapuni e pau ke kuhina paniolo pipi? Manao makou ' be hona mama wale no keia o ka hoopau ana i ke Kuhina "paniolopipi” mai ka noho kuhina mai, a pe!a no me ka Ilamuku mai na kai hema mai. aole hoi me ka hoōliio ana ia kakou i Repnbali<a? ' Ina he mau kumu kupono kekahi e hiki ai ke hoolilo i ke Aupuni Moi ; o Hawaii i Aupuni Kepuhalika. ! alaila. aole keia o na kumu e hiki ai ke ae ia keia manao. Aole no j hoi o ka loaa oie ana o ke Kumukanawai Hoa e like me ia e koi ia • nei i keia wa, oiai he hana ia aia iloko o ka lima o ka lahuikauaka, a ina e lokahi ka lahuikanaka mai Hawaii a Kauai ma ia mea, alaila, ua hiki uo kc hana ia ona Kumu- i kanawai hou. Pehea e lokahi ai ka lahui no ia hana, ho uinau ano nui | ia u koikoi no hoi. Malia e ka- . mailio aku ana no makou uo keia i kumuhana ma keia mua aku.