Hawaii Holomua, Volume II, Number 14, 2 April 1892 — PU! PAEA LO!! AIA LA !!! [ARTICLE]

PU! PAEA LO!! AIA LA !!!

KA HALAWAI MAKAAINANA LIBERALA. M:i ku ahiahi o ka Poahn aku ! nei i inalama ia ai ka halawai makaainana a ka aoao Liberala malo- i ko o ka Hale Makeke. a ua aneane ; paha lie elua haneri na poe i akoa- ' koa ae. O ka haiolelo mua i ku mai oia 0 Kapena Koke, a na Hon. Buki i unuhi mai kaua haiolelo. a penei na mea ano nui. Manao au he lehulehu na poe o oukou i lohe no na mea i haua ia iho nei imua o ka | Aha iloko o uei mau ia i hala ae ! nei. O ua hana 'la ua pili ia i ko i oukou mau pono. O ko oukou I mau j»ono kai mauao uui ia ma ke- ■ ia. mamua o ka pono i> na Alii nu lakou e hapai nei keia paio aua. 1 Aole i loaa mai ka olelo hooholo a , ka Aha i keia wa.aka, o ka mauao , laulaha nae o ka lehulehu ua hoo- • | hemahema maoli ke Auj<uni ma ka hooko ana i ke Kanawai Koho Ba- | lota. Ina no e hoopuka ana ka Aha Kiekie i ka olelo huoholo e i kue ana ia makou. e ike ana no uae ka lehulehu ua hana makou i ka makou haua. ka manao o ka , j>oe ia lakou ke pa’i aua o ka halota e ho<)pohihihi i na kanaka Ha- ■ waii: Ua pa'i ia na balota ma ka Olelo Beritania wale uo. O ka ho- ! ea ana ae o na kanaka Hawaii ma ka mauawa e hoolohe ia ai ka hi- ! hia. ho hoike ia o ko lakou makee aua i ko lukou mau pono. Mai ae f oukou ia oukou iho e hiamoe hoo- ; i palaleha. akn. e makaala oukou uo ' ua hana e hana ia ana. O Hata- ■ I wela me Hon. C. W. Akepoka na i ioio e laweiawe nei i ka makou hi- i ; hia imua o ka Aha. ua hana laua ' l me ka ikaika. Ku mai o Hou. Buki a hoike waha mai uo ka halawai i malamaia ai e na komite hooko o ua hui Liberala elua —ka hui haole me ka hui Hawaii—uo ka mta e pili aua i ka Papa Alanui. l'a hoea ae ma ia haj iawai ka Luna Aiauui a ua pane oia i na ninau i waiho ia aku imua 1 ona. mai ke komile akn, ke mahaI loia uei ka Papa Alauui e na poe o | ua aoao e ae. Ku mai hoi o Ju*>. Makamu a I hoahewa mai i ka Papa Alanui i [Minamina makoo aole i paa kana

mau olelo i hoike mai «i > ko makoa mea kakau mooielo. L. H.] Alaila. ku mai o Hon. C. ". Akepoka. o Hon. R. W Wilikoki ka mea nana i unuhi i kana oielo a penei na mea ano nni: He man manawa ano nui aka kei\a kakon e | nee aku nei. Ua hoea ffiai nei kakon i ke au ano aai ioa. O keia ke au maa loa i paa ole ai o Mr. Buki no ka laihila. aka. pehea la auanei ka loihi o ka manawa e hopu ole ia ai oia. Ua maopopo loa. ua kaen maoli ka poe Mikahele ma ka lakou mau hooikaika ana e lumai ia Buki ilokooka lepo. Ua oleloia. “He makemake loa k& aiake i ka hoailona hulaii. I ka wa e ike ai ka i aoao mikauele i kekahi Hawaii e pii ae ana a hoea maluua o kona > poe hoa. e onou iho aua lakou iaia iialo. Eia o Mr. l»uki ke hoao nei t na mea a pau i hiki iaia ke haua e hapai ae ia oukou, \ eia nae na poe mikanele ke uhai-a-holo nei . mah >pe ooa. Aka. mawaena uae 0 ke Akua a me ke diabolo, uama- , iama no laua i na mikauele a ua maiama uo hoi ia Buki. Aia naea mahope e malama ana ke diai>«lo i na mikanele. a o ke Akua hoi ia Buki : a ma kekahi olelo ana ae hoi. e iho aua ua mikanele ilalo i I ka lua-ahi pio ole, a o Buki e pii , ami oia i ka lani. Ua i&e oukou a pau eia imua o ka Aha i keia wa 1 ho hoopii e kue ana i ke koho halota [Alii]. Ua ike uo kakou a pau ua hoao ke Aupuni e hoouele i na kauaka Hawaii i ka pono koho ba- | Iota. E hoomanaoia, ina e hoohblo aua ka Aha ua ku no i ke aanawai i ke pa i aua i ka balota ma ka Olej lo Beritania ulaila, ma keia hope aku auanei ua ku no i ke kanawai ke pai i na balota ma ka olelo He- ; lene a ma ka olelo Hebera. O ka 1 I ninau, oia keia. e hoonele holookoa ia anei na kanaka o kei.< aina i ka pono koho balota. Aole i maoj>o;>o ia kakou, e loaa ana paha ke koho balota hou aole paha: aka, ina e j i loaa mai ia ka kou ko kakou mau j ! jx)iio. alaila, e hoomakaukau oukou no ke koho balota hou. Ua haule kakou i keia kohohaloia ana, aole mamuli o ko kakou nele ana i ! na poe koho balota, aka. mamuli o j ke pai ia ana o na balota raa Ka ole 10 Beritania. Ma ia ano ua haule lie 500 poe ba!ota n makou. Olelo | mai kekahi pge ia makou e haua i makou me ke akahele, a e kali i ka h< peua o ka pahu palota. E nana nae hoi kakou. Ano, aia au ma ka aoao kokua i keia ninau mamu11 o ua balota mamua o na poka, aka, ina aole e holo aua mamuli o na balota. aia uo he alanui hou aku. Aole o’u makemake o ua poka na mea uana e hoopouopono i keia uinau, aka. aole o’u makemake 1 e noho hoomalu mui ua moi-kopaa. Ua oleloia e kekahi poe kueka [oia > ka poe uo lakou ka hoomana i kapaia iie kueka] he aoao hooulu hau naele ko kakou. aka e kaakaa koke aua no auauei ko lakou mau maka lie poe malaiua malnhia ua kanaka Hawaii. Ke olelo nei lakou he poe nokialih' makou, oiai ūae ua makemake uo makou e ike he poe waiwai a he poe ilihune kekahi, aka I aole nae makou e ae e hele ku ae ! ua poe waiwai maluna o ua a-i o ka poe ilihuue O ka haua ilokuo ; ua wa i hala ae nei, oia ka hoolaupai ana i waiwai uo ka poe waiwai. 1 keia manawa. eiu lakou ko kuwo noi e liookomo mai i ua lima i haua uku haahaa loa i mea e hoo- | nele loa iu mai ai oukou me kalii mea uuku i loaa ia oukou i keia wa. Eia wale no ka kakou e olelo i aku ai ia lakou, aole o kakou make ipako e luku mai lakou ia kakou, i aole hoi o kakou makemake e hoopoino aku i ka lakou mau hana ; nui pomaikai: Ua ike uo oukou. e , like me ka nui e loaa mai ai ia lakou, pela ka nui a lakuu e hoohlo aku ai. O keia poe mahiko e uonoi nei i ke aupuni e kokua ia lakou. lieaha ka iakou haua uo ou- ) kou? No kahi mau mahina i hala I ae nei, ua nele na kanaka Hawaii 0 Koolau ae nei i ka hana. 1 kela pule aku nei, ua hoea j au i ka mahiko u Makaweli. ! Aohe kanaka Hawaii hookahieha- ■ na ana ma ia inahiko. Ua hai ia mai au, o ka hana •> na kanaka Hawaii maiaila mamua he kalai' • tca hoki, a i keia manawa ua lilo ! ae la ko lakuu mau wahii na lapa- { iia uo ke 30 keuela o ka ia. E na ‘ keonimana. o keia iho la na hanaa na mahiko mai Kauai a Hawaii. Aole au he *orialitt, aka, makemake e&e au e maiama na pui- mahiko i na pono o na kanaka Hawaii. Ua hoea mai he elua mau moku piha me na lako paahana uu ka mahiko o Makaweii mai Enelani mai, aole hookahi paona o ia mau lako mikini ua hauaia maanei. He elaa mau hale hana hao ma Honololu nei, hookahi o lana ua paa, eia nae . oa kii aku nei o Mr. Balauina i

kaoa mau mea puhioa i Enelani. { a hookau i n» k*n»ka Uawaii e po | i loli. E haooli auanei kou uhaoe i ke ike aku au i ka hoea io ana mai [ o ke aloha oiaio a e uuku hoi ka i hookamaui mai keia poe kau$ka mai. A i keia wa ke nonoi nei lakou i ka Ahaolelo e hoomahuahua aku i ko lakou waiwai a e pulama ia lakou o ilinune auanei. Aole makou he poe enrmi i na pouo o na mahiko. aka. he poe enemi makou no na haua kaulike ole nana onkou i hoilihune. Aka, ena keonimana, eia na baroua kopaa iioko 0ka iua. a eia lakou ke nonoi mai nei ia’u e kokua aku a pela no hoi ia oukou. aka uae. aole loa i kupono e loaa aku he kokua mai kekahi asu o kasou. O ko lakou haanui ana no ko lakou aina ua lilo ae nei 1 makani lahilahi. a i keia wa eia lakon ke noonoo nei no ka Hoohui t Aiua, i loaa nui ai ia lakou ke dala. 0 ke aloha aiua o ke kanaka kanuk<* iu hauama ia. ua haaaiia a masc iloko o kona ekeeke ponoi iho. Aole i loaa ia lakou kt Kuikahi a eia lakou ke makemake uei c Huohui Aupuni. Malia paha, he haua ia e pomaikai ai na uoe kauu-ko a pela no hoi me oukou, aka. aohe a kakou manawa e kauuilio ai ia mea i keia po. Aka. eia ka mea oiaio, ua piha na nuj)ei)a haole i na kamaiiio oia ano. a ke hauwawa nei no hoi na alanui me ia mea. l*a makemake no hoi au e haawi , aku i ka mahele o ko'u noonoo uia keia kumuhana. a iua makemake na kanaka Hawaii e hoolohe i ko’u mauao maluna o keia kumuhana, alaila, e makaukau aua au e haawi aku ia aiea iloko o elua pule mai keia la aku. Ina auenonoi ia mai ana e kamailio maluua o keia kui muhana, e kamailio ana no au me ika ewaewa ole. O ko’u manao oia 1 ko’u haawi ana aku i ka'u olelo i alakai maikai loa imua o oukon u : pau. Oke au nana e ko nei ina i nupepa haole e lioouoijOjx>no hou ,ia ia. Eia ka uinau: Inaua hoea mai ka manawa noka hoohui aina, alaiia, e kamailio kakou uo ia mea; a ina aole, alaila, e kali kakou. Ua ike kakou a pau aia he omainalu kaua inawaena t> Enelaui a me Amerika i keia wa. Ina e kaua io ana, alaila. o ke aupuni mua loa e hoea mai ana ia nei, oia ke Aupuni nana e lawe ae ia kakou. Aole ia ! Aupuni o nonoi mai ana i ko kukou ae aua a aa ole paha no ia niea. Aka. aole o'u uianaoio e hoea mui ana keia kauu. aka, ina e hoea io mai ana keia mea. he mea ponu ia kakou ko makaukau uo ka hana ana me ke akahele. I keia wa eia kakou malaloo ke Aupuni Moi. E hoomau akn kakou nmlalo t> ia kulana. a hiki i ko kakou hiki ana ke hooi ae i kulana maikai. aiaila. e hana aku kakou. N’o ka aoao Liberala makou, a ke haaheo nei makou no ia mea. Aka. aohe nae i kupono ia inoa—Lihemla —maluna o kekahi kanaka.aia wale n<> a holo hke oia imua me na ninau ano nui oka la. He ninau puikaika keia a he uiea pono ia kakou ke halawai pu me ia: he mea makehewa ke alo ue. O ko kakou kumuhana I mua, uia keia; Ua kukuluia ke aupuni uo ua kauaka. Makemake au e noouoo oukou muluna oia ninau a hiki i ko kakou halawai hou ana. Ua hoike mai no hoi o Mr. Nawahi he mau manao lehulehu wale, a hai mai la e hoike mai ana oia i kona manao maluna o ka niuau no ka "H<x>hui Aina" a “H<'ohui Aupuni” paha.