Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 20, 1 February 1890 — KA LA. [ARTICLE]

KA LA.

O na oielo a nia kou i hoike akn hi i kela la aku oei no na hana hupo a hana hoohilahila » ko kakou man Kuhiua, ua hooiaio ia mai no in e L. A, Kakina, ma kana haiolelo ma ka halawai i malama ia i ka j»o l'onhH oeima ka halēpaik»u kahiko, imua o kekahi j»oe kakaikahi e noho hana nei malulo o ke anpum a me ua hoa o ia anna hookahi. Ua k«pa aku makoa īa L. A. Kakiua a me kekahi mau hoa iho ona, he lapawale a he kapono ole loa ke hookeie i tia hana o ke aapuni. Aka t na aa maa huaolelo la aoa, ua !oaa hou no he raaa mea ua makou e nema Hku ai iaia, oiat aa laWo mai la oia ī ka moolelo o Kawaii, a hoohui mai la ma na mea pili kalai

aupani. He oiaio, ke h#pai mai nei oia i keia kumuhana 1 na la hope a Kupilikii hoi oca kalai maoao aoa no ke kahua mokomoko koho balota me ka maoao ana paha onn aole i ike kekahi poe i ka moolelo o liawaii nei mai kinohi mai, a oia waie oo k&i ike. Ke hapai hou mai oei do o L. A. Ka~ kina i keia haua ekaeka a ano keonimana ole i kulike no me kona ano lapuwale. He oiaio, ua hiki ia makou ke hooia aku i ka makou mau mea i oleiioai. Ua oielo ae o L. A. Kakina, e hoike pokole mai no oia i ka mooleio ! o na mea i hana ia mawaeoa o Hawaii nei a me Farani. Aka, ma kooa j hoao ana mai e hoike ua kapae ae la oia i kekahi mau mea i hanaia malu* ! na o na Misionari o Amerika, mamali o ka lakou mau haua i ka makahik» 1839, o ia hana ana a keia

poe Misionari , ua hans ia iho ia kekabi olelo kuahaua ma ka la 10 o Maraki,lBs1 v e Kamehamaha, i iike ioa ke ano me ka olelo hooholo i haoa ia e hoino Aiia i ke Aupuni o Farani, i hooholo ia ma ka la 10 o luue o ia makahiki hookuhi uo. E huomanao ia ua hana ia iho la keia mau hana he umikumamalua makahiki mahope iho o keia mau hana huohilahila 1 haua ia e na paalalo o ka hoomana Kalavina e ku nei iwaena o kakou !

Eia na kumu oiaio pokole i hana ia: Ua hana ia kekahi kuikahi no ka maluhia a me ka noho aloha ana mawaena o Farani a me Hawaii ma ka la 24 o lulai 1837, i kakau inoa ia e Kamehameha 111 a me A. Du Petit Thouars. A penei na olelo: e malama ia ka maluhia o na kanaka Farani e liko me kekahipoe e aku o kekahi mau aupuni e.-aona kanaka Hawaii hoi oiai ma Farani, e malama ia uo elike me ko kekahi mau Lahui kanaka e aku. Aka nae, ua hehi ia iho la keia aelike ena poe mikanele 6 Amerika e noho mana ana ma ka hookeie ana i na hana oke aupuni ia manawa. Ua hana ia keia hana i kumu e kue loa aku ai i ka hookahua ana i ka Hoomana Katolika i hoalaia ae i na poe kamaaina Farani e noho ana ma ka aina nei ia manawa. Aole no makou e pane ia mai ana no keia kumu oiai ua ike ia.no ko makou manao ma Aia ninau pili lioomana. O ko makou makemake nni, e hoike aku i ka moolelo oiaio o na mea i hana ia, oiai he moolelo keia e hiki ole ae ai i na wahi kuhikuhipuuone mikanele olalau ke alo ae, aka, ke ike ia aku nei ke wikiwiki nui mai nei e hoouhiuhi mai i ka moolelo eleele a na kupuna o lakou i liana ai iloko o ke au i hala.

Aole ioa makou i hoapono iki i keia mau hana a keia poai, a o ke ku aua mai nei a L. A. Kal ina a hooahiuhi mai i na*mea a na kupuna ona i hana ai mahope koke iho o ke ku ana mai o ka mokukaoa Farani ; ka makahiki 1839. Ke minamina nui nei makoa i ka hoike ole ana ae o L. A. Kakina i keia kumu aoo nui loa, oia keia: O kela a me keia kanaka Amerika oiaio a me kekahi poe e ae e noho ana inaloko nei o ka

aioa ia an, ua hoapono aka la lakoo i na hana i haoa īa e ka moku kaaa Ēamui, oiai ua kue ]oa ia lakou i na hooponopooo aaponi aoa ana haole miaionan Amerika ia manawa ! Ona haoa 1 haoa ia e lakou oia no ko lakou hana ana i na hana kue i ka aeiike i hana ia mawaena o Hawaii ame Farani i ka makahiki 1837 t a mamuli oia haaa i hana ia e ka moku kaoa Farani, ua hana ia iho la kekahi palapala mahalo a hoomaikai i kakaa inoa ia e Hon. J. G. Jonets, ke kanikela Amenkii, Mr. C. Brewera rae kekahi poe kaulana e iho oia mau la. E hoike ana no ua palapala la uona iho. OkaL. A/ Kakina mau oiolo ma kaua haiolelo ua hoike ae oia i koua lapuwale a uaaupo haulele loa, a o ka inanao ana e hoo!aha ia kana haiolelo hupo ma ka nupepa he kumu ia e ohohia ia aku ai, aole loa ! Eia iho ke kope o kela palapala i olelo ia ae nei malunai

la Kapena C. Laplaee, Ke Alii Koa Kiekie a o ha Moi hoi o ha Mohu Kaua Farani 'Artemise, e ku nei ma ke Awao Honolulu, Oahu.

Aloha Oe:—O makou ona mea nona na iuoa j malalo iho ma ka aoao o na malmai-nanA g iaa> i kou iho, ke lawe nei makoū i keia manawa no ka liai ana aku ia oe i na mea kuee i hanaia mawaena o ke aupuui o Farani a me keia aina, a ke pahola aku nei makou i ko makou hoomaikai palena ole no kau mau hana lokomaikai no ka hoopakele ana ae i ko makou mau kino a me ka waiwai, oiai i ka manawa a makon i ike ai he noho'na kupilikii a alohaole hoi kai hana ia maluna o ka aina; aka» mainnli no o ka makou hooikaika an», ua hoopau ia ka pilikia me ke kii oie ana aku i na mea kaua, a ke hoomaikai aku nei makou ia oe no kau mau hana aloha i haawi ipai nei ia makou. Ke hoike hou aku nei makou ia oe, oiai, mamuli o kou noonoo maikai a naauao, ua hooholo iho mpkou iwaena o' makou e hookau aku 1 ka hanohano kiekie maluna ou mamuii o kou makaala ana i ko makou mau pono, a me ka hoopakele ana ae hoi i ko makou mau ola a me ke ola o ko makou mau ohana i ka manawa o ka popilikia, oia hoi kou wehe hamama ana mai i kou moku kaua i wahi no makou e holo aku ai a palekana,<%o na hanaino a na eno mi o Farani. Ke hauoli nui loa nei makou ika lohe ana ua pau ae la ka na mamao uiuku i ka hooponopono ia mawaena o ke Aupuni o Farani a me keia Aina, a ma ko makou ano he mau hoa'loha ouipaa no ke kuokoa a me ka noho maluhia ana o na mea a pau a makemake ole hoi i na hana hoopilikia wale, ke liaawi aku nei makou i na mahalo kiekie ana nou. Ke hooho 'like ae nei makon a Pau me ka hauoli nui no kou hiki ana mai nei uui keia mau pae aina; o kekahi mea oi loa aku ia o ka nani ma ko lakou moolelo mai ka manawa oko lakou ike ia ana ae nei eka lehulehu. Ake manaolaua uei makou aoie loa hou ae ana kekahi o keia mau hana hoop^tkia ma keia hope aku niamuli o kau man pookela ana iho nei, a e ike nui iho no auanei na poe nana keia mau hana hoopilikia i ka hewao ka lakou mau haua i hana iho nei, a haliai aku ma ke ala maikai aa i hoike mai nei, oia ke ala o ka noho'na maluhia a me ka 'holomua a e hooi i a aku ai hoi na pono a 'me na pompikai o ka lahiii i alnkai hewa iā. Ua hooi ia ae no hoi ko makon hauoli, ma ko makou lawe ana niai a hoopaa iho i na hana maikai a kou mau alii koa a me ua koa hoi ma ka hoopau ana ae ina hana lokoino i hana ia e na enemi. Ke miuamina nui nei makou i kou haalele koke iho ia makou, ano ia kumu ko makou hana e ana ih'» i keia manao uloha hopee pahola aku nei ia oe, a ke manaolana nei makou e pae ola aku ana oe i kou aina hauau, mahope iho o kou kaawale ana no ka mana*ra loihi, me ke ola maikai, a ke hooia hou aku nei no hoi makou ia oe, aole loa e hoopoina iki la ka moku kaua 'Artemise, kona kapena waipahe, na alii moku a me na kea. Me keia mau olelo ke nonoi nei, makou i kou oluolu e hoopaa loa iho ma keu piiuwai i na olelo a makou i oielo ae nei, a makou hoi kau mau kauwa i hoohanoli ia e kakau nei i ko makou mau inoa. C. Jo>TĒS f Wm. Frknch. J. Mkek, Gbo. Pelly, 4. C. Bkewkr Honolulu, Oahu, lulai 17, 1839. ' -

E hoomanaoia, na haawi inal ke Kapena o ka Mokakana Farani oia o Mr. La Plao©, no ka kooi&alā ine ka malama ana i ke ola o na mea a pau i kela maoawa, me ka naaa ole aku i n& mikanele o Ameiika ameke anpani Hawaii hoi malalo o ko iakoa hookele ana! E hoomaopopo iho kakon, ona hookele ana a na kapnna o L. A. Kakina i kela aa kahiko he hio haalele loa a ke ano like mai nei no hoi kā lakou nei maa hana i keia mau la me ko ia au. Aka, e like no me ko Kakina ano mau he olalau, ua lele ka-r moko mai nei oia maiuna o na moho o ka aoao Lahui meka olelo ana ko holo nei keia mau moho maluna ona kahua hookuee. No ka hooiaio ana i kau mau hana lapuwale e L. A. Kakina ,ua olelo ae oia i kekahi mea e pili ana i kekahi olelo kukala i hana ia he umikumamalua makahiki mahope iho o na hana ino a na mikaneie no ke kokua ana mai o kekahi aupuni, ina he mea hiki, mamuli no hoi ia o na|hana hoohilahiia a lapuwale loa hoi a na kupuna lipa nui ou e Kakina 1 "